یک استارتاپ در مسیر پیشرفت و توسعه ایده خود با چالش‌های متعددی مواجه است که از آن جمله می‌توان به توسعه محصول، استخدام نیروهای توانا و افزایش سرمایه اشاره نمود. علاوه بر این به منظور محافظت از استارتاپ مبحث مالکیت فکری در استارتاپ‌ها و دارایی معنوی از جمله مواردی است که بایستی توجه ویژه‌ای نسبت به آنها صورت گیرد. به دلیل اینکه مالکیت فکری با ارزش‌ترین بخش از فنآوری استارت‌آپی محسوب میشود پس مستلزم محفاظت بیشتری بوده تا از این طریق از دارا شدن ناعادلانه توسط دیگران جلوگیری نماید.
چرا محافظت از مالکیت فکری در استارتاپ‌ها اهمیت زیادی دارد؟
باید توجه داشت که دارایی معنوی و مالکیت فکری در استارتاپ‌ها ارزش اقتصادی و اهمیت بسیار بالاتری نسبت به سایر کسب و کارها دارد زیرا استارتاپ بر مبنای ایده و فکر طراحی شده و توسعه می‌یابد که در صورت افشای آن اصلی‌ترین دارایی و سرمایه استارتاپ از بین رفته است. از جمله مهم‌ترین مسائل حقوقی استارتاپ‌ها و دارایی معنوی شرکت‌ها علی‌الخصوص استارتاپ‌ها می‌توان به اسرار تجاری اشاره نمود.
منظور از اسرار تجاری چیست و شامل چه مواردی میشود؟
اسرار تجاری شامل اطلاعاتی است که سبب برتری رقابتی شرکت در برابر رقبا میشود. اسرار تجاری با دیگر روشهای قانونی مالکیت معنوی قابل حمایت نبوده و این اطلاعات در جایی ثبت نمی‌شود و همچنین تا زمانی ارزشمند است که در دسترس عموم قرار نگرفته باشد.
هر آن چیزی که ارزش اقتصادی مستقل برای شرکت دارد می‌تواند به عنوان یک راز تجاری تلقی گردد.
در قوانین ایران به صورت پراکنده‌ای به اسرار تجاری اشاره شده است. یکی از قدیمی‌ترین قوانینی که در آن به اسرار تجاری پرداخته شده است؛ اساسنامه شرکت ملی نفت ایران مصوب ۱۳۳۱ می‌باشد که در بند ۹ ماده ۴ آن به شرکت ملی نفت ایران اجازه داده شده است برای «به دست آوردن اسرار و اطلاعات محرمانه، از طریق خریداری یا طرق قانونی دیگر» اقدام نماید.
همچنین در موافقتنامه تشویق و سرمایه گذاری بین دولت ایران و آلمان نیز اسرار تجاری را یکی از مصادیق حقوق مالکیت معنوی و صنعتی در نظر گرفته است . در بند «ت» ماده یک این موافقتنامه مقرر شده است: «حقوق مالکیت معنوی و صنعتی از جمله علائم تجاری، حق اختراع، مدل‌های بهره‌برداری، طرحهای صنعتی، فرآیندهای فنی، دانش فنی، اسرار تجاری ، اسامی تجاری و حسن شهرت تجاری است»
همچنین ماده ۶۵ قانون تجارت الکترونیکی بیان می‌کند: « اسرار تجاری الکترونیکی داده پیامی است که شامل اطلاعات، فرمول‌ها، الگوها، نرم‌افزارها و برنامه‌ها، ابزار و روش‌ها، تکنیک‌ها و فرایندها، تألیفات منتشر‌نشده، روشهای انجام تجارت و داد و ستد، فنون، نقشه‌ها و فراگردها، اطلاعات مالی، فهرست مشتریان، طرحهای تجاری و امثال این‌ها است، که به طور مستقل دارای ارزش اقتصادی بوده و در دسترس عموم قرار ندارد و تلاش‌های معقولانه‌ای برای حفظ و حراست از آنها انجام شده است.»
با دریافت نمونه قراردادهای کسب‌وکار و راهنمای کامل آن از کسب‌وکارتان محافظ کنید.
براساس تعریف‌های ذکر شده، برخی از اسرار تجاری به شرح ذیل می‌باشد:
- روش‌ها، الگوها و فرمول‌ها؛
- اختراعات جدیدی که هنوز به ثبت نرسیده است؛
- تکنیک‌های بازاریابی منحصر به فرد شرکت؛
- روشهای تولید؛
- اطلاعات مشتریان شرکت؛
- سورس برنامه‌های نرم‌افزاری؛
چه راه‌کارهایی برای نگهداری اسرار تجاری در جهت حفظ مالکیت فکری استارتاپ وجود دارد؟
بسته به نوع اسرار تجاری روشهای گوناگونی برای تامین امنیت آن وجود دارد از جمله:
- نگهداری در بایگانی امن و محدوده حفاظت شده؛
- استفاده از روشهای تامین امنیت مناسب در شبکه و قرارداد رمز عبور برای اطلاعات؛
- محدود کردن دسترسی کارمندان به این اطلاعات و قرار دادن اطلاعات در اختیار اشخاصی که به آن نیاز دارند؛
- امضای قرارداد محرمانگی و عدم رقابت با پرسنل مرتبط با این اطلاعات؛
قرارداد عدم افشای اطلاعات (محرمانگی) NDA یک راهکار مطمئن برای حفظ مالکیت فکری در استارتاپ‌ها
کاربرد قرارداد NDA در جهت الزام افراد به حفظ اسرار تجاری و اطلاعات محرمانه است. این قرارداد با اسامی دیگری نظیر تعهد به عدم افشای اطلاعات (Non-Disclosure Agreement) به صورت مخفف NDA، قرارداد محرمانگی (Confidentiality Agreement)، تعهد به منع افشا اطلاعات یا پیمان منع افشای اطلاعات نیز شناخته میشود. با استفاده از این قرارداد طرفین متعهد می‌شوند تا اطلاعات مشخصی را به عنوان اسرار تجاری یا اطلاعات محرمانه کسب و کار، مخفی نگه دارند و مانع افشا آن شوند و در صورت نقض تعهد و افشای آن اطلاعات، خسارت مالک اطلاعات را جبران نمایند. این تعهد به صورت یک طرفه یا دو طرفه منعقد میشود. زمانی که در رابطه کاری، یک طرف فقط گیرنده اطلاعات است قرارداد به صورت قرارداد محرمانگی یک طرفه منعقد میشود. در این حالت یک طرف اطلاعات را در اختیار طرف دیگر قرار می‌دهد، بدون آنکه خود اطلاعات محرمانه‌ای از طرف دیگر دریافت نماید. ولی اگر هر کدام از طرفین رابطه، هم اطلاعات محرمانه طرف مقابل را دریافت نمایند هم اطلاعات محرمانه خود را در اختیار طرف دیگر قرار دهند، در اینصورت قرارداد محرمانگی به صورت دو طرفه بسته میشود و هر دو طرف تعهد مینماید که اطلاعات طرف دیگر را افشا ننمایند.
ارکان کلیدی یک قرارداد عدم افشای اطلاعات شامل چه مواردی است؟
- تعیین طرفین قرارداد و یک طرفه یا دوطرفه بودن آن؛
- تعیین اطلاعاتی که محرمانه محسوب میشود؛
- محدوده محرمانگی اطلاعات توسط طرف گیرنده اطلاعات؛
- موارد معافیت گیرنده اطلاعات؛
- مدت پیمان منع افشای اطلاعات؛
قرارداد عدم رقابت چه نقشی در حفظ مالکیت فکری در استارتاپ‌ها دارد؟
توافق عدم رقابت Non-competition agreement یک قرارداد محدود کننده است که به منظور جلوگیری از بهره‌برداری از مزایای رقابتی به دست آمده با طرف دیگر در توافقنامه طراحی شده است. این توافق معمولاً برای مدت زمانی که در توافقنامه مشخص شده یا برای منطقه خاص جغرافیایی که مورد توافق طرفین می‌باشد یک طرف را از فعالیت در زمینه خاصی منع مینماید. البته لازم به ذکر است که توافق عدم رقابت ممکن است به صورت شرط ضمن قرارداد دیگری اعم از شرط فرعی یا اصلی درج شود.
چرا با تنظیم قرارداد عدم رقابت، با خیال راحت و بی‌دغدغه ، تنها به فکر رشد و پیشرفت کسب‌وکارتان نباشید؟ همین الان برای دریافت قرارداد عدم رقابت اقدام کنید.
اگر درمورد مالکیت فکری در استارتاپ‌ها سوال دارید با کارشناسان ما در میان بگذارید!
در نهایت همانطور که در این مطلب گفتیم، قانونگذار تنها در بستر مبادلات الکترونیک و در برخی قوانین خاص، از اسرار تجاری حمایت کیفری و حقوقی نموده است و در سایر موارد برای حمایت از اسرار تجاری شرکت‌ها و علی الخصوص استارتاپ‌ها لازم است که از راهکارهای فوق الذکر همانند قرارداد عدم افشای اطلاعات (NDA) و قرارداد عدم رقابت جهت محافظت از دارایی معنوی خود استفاده نمایند. وینداد با توجه به اهمیت بالایی که قراردادهای حفظ محرمانگی برای کسب‌وکارها دارد، آماده تنظیم این قرارداد‌ها و ارائه مشاوره در این خصوص است.
