هر شرکت یا استارتاپ در هنگام تأسیس موسسانی دارد؛ این افراد اولین کسانی هستند که دست به ایده‌پردازی و ایجاد شرکت می‌زنند؛ اما پس از تأسیس آن، موقعیت‌های شغلی و مقام‌های جدیدی به شرکت اضافه می‌شوند. مدیر و سهامدار شرکت از افرادی هستند که پس از تأسیس شرکت به آن می‌پیوندند اما سوالی که پیش می‌آید این است که چه تفاوت موسس ، مدیر و سهامدار وجود دارد؟
دانستن تفاوت موسس ، مدیر و سهامدار از آن جهت اهمیت دارد که هر کدام از این موقعیت‌ها حقوق و مسئولیت‌های خاص خود را دارد؛ برای مثال یکی از این وظایف تصمیم‌گیری در جایگاه شخص حقوقی شرکت است به معنی این که چه کسی می‌تواند از طرف شرکت تصمیم بگیرد و مسئولیت‌های آن را به دوش بکشد مدیر یا مؤسس یا سهامدار؟ و در صورتی که شخصی در شرکت اقدامی خلاف وظیفه‌اش انجام دهد، عواقب حقوقی را به دنبال خواهد داشت.
در ادامه با وظایف مؤسس، مدیر، سهامدار و تفاوت میان آنها که در زمره حقوق کسب و کارها قرار می‌گیرد، بیشتر آشنا خواهید شد.
وظایف و مسئولیت‌های مؤسس شرکت
مؤسس فردی است که به تنهایی یا با یک تیم اقدام به راه‌اندازی یک شرکت یا استارتاپ می‌کنند، موسسان یک شرکت لزوماً نیاز نیست که سرمایهٔ نقدی در شرکت داشته باشند ممکن است ایده یا کمک دیگری به شرکت کنند اما معمولاً برای شروع کار شرکت نیاز است که همه سرمایه‌ای را به میان گذارند مثل زمین، دفتر، وسایل و تجهیزات.
مؤسس به تنهایی بار حقوقی ندارد یعنی صرفاً مؤسس بودن باعث نمی‌شود که برای فرد حقوق و وظایفی ایجاد شود برای مثال یک مؤسس بخاطر مؤسس بودنش در شرکت دستمزد نمی‌گیرد.
برای این که این موقعیت بار حقوقی بگیرد مؤسس شرکت باید یا سهامدار باشد یا شغلی را در شرکت بر عهده بگیرد و جزو کارمندان شرکت شود. مثلاً موسسان شرکت‌های سهامی هم زمان با تأسیس شرکت سهامدار هم محسوب می‌شوند به همین دلیل در همان ابتدا طبق قانون تجارت وظایف و مسئولیت‌هایی را نیز بر عهده دارند.
معمولاً موسسان استارتاپ که اغلب روابط نزدیکی با یکدیگر دارند در ابتدای کار با امضای تفاهم نامه بنیان گذاران میزان سهم و وظایف هر کدام از موسسان را مشخص می‌کنند و به این شکل هر مؤسس سهامدار استارتاپ نیز محسوب می‌شود و مدیر را نیز از میان خود برمی‌گزینند یا فردی را که شایستگی‌های مدیریت را دارد از خارج از شرکت به عنوان مدیر عامل استخدام می‌کنند.
پس مؤسس شرکت نه دستمزد می‌گیرد و نه صرفاً به دلیل مؤسس بودن حق اتخاذ تصمیم دارد. بنابراین اولین تفاوت موسس ، مدیر و سهامدار مشخص شد.
وظایف و مسئولیت‌های سهامدار شرکت
از ابتدای کار شرکت معمولاً سهام‌های مختلفی در شرکت منتشر می‌شود که فرد با خرید هر نوع سهم تبدیل به یک سهامدار می‌شود.
سهامداران یک شرکت به نوعی مالک جزئی شرکت محسوب می‌شوند و معمولاً پیگیر عملکرد شرکت و مدیرعامل آن هستند. بعضی تصمیمات مهم شرکت از طریق آرای سهامداران بدست می‌آید مثل عزل مدیر در صورت تخلف یا بی مسئولیتی یا تغییر در سهام.
سهامداران به دلیل سهامدار بودنشان دستمزدی دریافت نمی‌کنند و سود سهامی که دارند دستمزد آنها محسوب نمی‌شود.
در کل سهامداران وظیفهٔ خاصی در قبال شرکت ندارند اما در صورتی که طبق توافق نامه وظیفه‌ای بر عهدهٔ آنها باشد (تصمیم گیری‌هایی که نیاز به رأی گیری دارند مثل انتشار سهم) باید فوری و با حسن نیت انجام دهند. نظارتی که سهامداران بر عملکرد مدیر و شرکت دارند باعث می‌شود که عملکردشان بهبود یابد.
این موارد را نیز می‌توان به عنوان تفاوت موسس ، مدیر و سهامدار در نظر گرفت.
وظایف و مسئولیت‌های مدیر
مدیر معمولاً با تصمیم گیری سهامداران یا هیئت مدیره انتخاب می‌شود اما در استارتاپ ها معمولاً مدیر یکی از همان بنیان گذاران استارتاپ است زیرا در ابتدای راه استارتاپ تنها سرمایه‌گذاران و سهامداران شرکت موسسان آن هستند و ناچارند از میان خودشان فردی را به عنوان مدیر انتخاب کنند.
مدیر طبق قرارداد مدیریت خود را آغاز می‌کند و وظایف مختلفی را بر عهده دارد که مهمترین آنها تصمیم گیری از طرف شرکت است این تصمیم گیری‌ها گاهی باید با رضایت هیئت مدیره یا سهامداران اتخاذ شوند.
تصمیم گیری برای بالا بردن سرمایه، انتشار سهام، استخدام کارمندان، انعقاد قراردادهای پیمانکاری و غیره از جمله اقدامات مدیر است.
در صورتی که مدیر با توجه به منفعت شخصی تصمیم گیری کند یا تخلفی انجام دهد سهامداران شرکت می‌توانند او را عزل یا جریمه کنند.
در نتیجه در این بخش نیز تفاوت موسس ، مدیر و سهامدار مشخص گردید.
جمع بندی
همان طور که دیدید مؤسس صرفاً به دلیل تأسیس شرکت هیچ بار حقوقی‌ای ندارد اما اگر سهامدار یا مدیر باشد وظایف همان موقعیت را به دوش می‌کشد، سهامدار نیز به عنوان مالک شرکت بر روند پیشرفت شرکت و کار مدیر آن نظارت دارد و هر از گاهی می‌تواند گزارش عملکرد شرکت را درخواست کند و با رأی گیری تصمیماتی را در مورد شرکت اتخاذ کند اما دستمزدی دریافت نمی‌کند.
مدیر شرکت که با رأی گیری سهامداران یا تصمیم موسسان در ابتدای تشکیل شرکت انتخاب شده باید با در نظر گرفتن منافع شرکت وظایف خود را انجام دهد و نمایندهٔ شخص حقوقی شرکت باشد.
با این توضیح و تعریف دقیق هر یک از اشخاص فوق، تفاوت موسس ، مدیر و سهامدار صراحتا مشخص شد.
از نظر قانونی در صورت تخلف شرکت چه فردی مسئول است؟
یکی از مسائلی که در تفاوت موسس ، مدیر و سهامدار در داخل شرکت اهمیت دارد مسئولیت افراد در صورت بروز اختلاف است.
شرکت در جایگاه شخص حقوقی دارای مسئولیت است طبق ماده ۵۸۸ قانون تجارت از آن جایی که برای شخص حقوقی اهلیت قائل شده پس مسئولیت مدنی نیز دارد و در صورت تخلف شرکت شخص حقوقی مسئول است.
طبق ماده ۱۴۳ قانون مجازات اسلامی نیز به طور ضمنی به مسئولیت کیفری شخص حقوقی اشاره شده پس در صورت تخلف یا ارتکاب به جرم شرکت هیچکدام از موسسان، سهامداران و مدیران مسئول نیستند حتی اگر مشکل ایجاد شده به دلیل تصمیم نادرست یکی از اعضای شرکت باشد.
با این حال مسئولیت شخص حقوقی مانع از مسئولیت شخص حقیقی نیست و در صورت تخلف شخص حقیقی (مثلاً مدیر) مسئولیت بر عهده او نیز است.
سخن آخر
هرچند تفاوت موسس ، مدیر و سهامدار در وظایف آنها است، لکن گاهی ممکن است بعضی تصمیمات بزرگ مثل ادغام شرکت، با مشارکت و همفکری تمام اعضای شرکت انجام شود تا بهترین تصمیم اتخاذ شود. اگر به عنوان مؤسس، سهامدار یا مدیر در مورد وظایف و مسئولیت‌های خود سوالی داشتید می‌توانید با کارشناسان حقوقی وینداد در بخش مشاوره تلفنی تماس بگیرید.
