دعوای ابطال سند رسمی چیست؟ + نکات حقوقی مهم

دعوای ابطال سند رسمی باوجود آن که یکی از حساس‌ترین و دشوارترین دعاوی است که در دادگاه‌ها مطرح می‌شود، همچنان از پرتکرارترین دعاوی در دادگاه‌ها هم می‌باشد. سوالی که برای بسیاری از افراد ایجاد می‌شود این است که اگر اسناد به صورت رسمی صادر شوند به هیچ وجه نمیتوان اعتبار آن را زیرسوال برد یا این‌که در شرایطی ابطال آن ممکن است؟ در این مطلب به دنبال پاسخ به این سوال هستیم، پس با ما همراه باشید.

سند رسمی چیست؟

مطابق تعریفی که ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی از سند رسمی ارائه داده‌است اسنادی رسمی هستند که در اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده باشند. این ماده همچنین اضافه می‌کند که به طور کلی هر مامور رسمی مثل مامور ثبت احوال یا مامور شهرداری که طبق قانون وظیفه تنظیم سند رسمی را دارد، اگر سندی را که درحیطه صلاحیتش قرار دارد صادر کند آن سند نیز رسمی محسوب می‌شود.
درمقابل هر سندی که در غیر از این سه حالت گفته شده صادر شود سند عادی محسوب می‌شود. به طور کلی اگر سند عادی را دربرابر سند رسمی قرار دهیم اصولا اعتبار سند رسمی بر سند عادی حاکم است. درواقع قانون این مزیت را برای اسناد رسمی قائل شده است که نمی‌توان به راحتی اعتبار آن را زیر سوال برد. با همه این اوصاف مواردی وجود دارد که می‌توان یک سند رسمی را باطل کرد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.

دعوای ابطال سند رسمی چیست؟

دعوای ابطال سند رسمی دعوایی است که شخص مطرح می‌کند تا سند رسمی را که برخلاف واقع تنظیم شده است بی اعتبار کند. در اینجا نکته مهم این است که همانطور که بالاتر هم اشاره شد اصل بر صحت و اصالت اسناد رسمی است پس اگر شما ادعا می‌کنید که سندی که در اختیار طرف مقابلتان قرار دارد، سند بی‌اعتباری است، باید دلایل موجه و قدرتمندی ارائه کنید که نشان بدهد سند مذکور برخلاف قانون و واقعیت تنظیم شده است. اگر خواسته شما و دلایلی که ارائه می‌کنید دقت و قدرت لازم را نداشته باشد، احتمال این‌که دعوایتان مثل بسیاری از افراد دیگری که دعوای ابطال سند رسمی طرح می‌کنند، توسط دادگاه رد شود بسیار زیاد است.

در چه مواردی میتوان سند رسمی را باطل کرد؟

دعوای ابطال سند رسمی به دو شکل صورت می‌گیرد: یا ادعا میشود که سند مربوطه از نظر شکلی بی‌اعتبار است یا از نظر ماهوی. اگر شخصی معتقد است که سند از نظر شکلی معتبر نیست باید ادعای جعل سند را بکند. مثلا اگر در سند مذکور دست برده شده و مواردی اضافه یا کم شده یا امضا و مهر شخص جعل شده‌است دراینجا باید دعوای بطلان سند را باید با ادعای جعلیت مطرح کرد.
اما گاهی سند رسمی از نظر ظاهری مشکلی ندارد و مطابق قوانین و مقررات تنظیم شده‌است، اما از نظر ماهوی به دلیل آن که سند خلاف واقع بوده یا معامله اصلی که سند حاکی از وقوع آن است باطل است، سند رسمی هم بی‌اعتبار محسوب می‌شود. مهم‌ترین نمونه‌هایی که موجب بطلان سند رسمی‌اند عبارتند از:

_اسناد مالکیت معارض: یکی از شایع‌ترین مواردی که منجر به بطلان سند رسمی می‌شود صدور سند مالکیت معارض است. فرض کنید شخصی مالک یک قطعه زمین است و آن را با یک مبایعه نامه و سند عادی به شخصی منتقل می‌کند. سپس باوجود آن‌که دیگر مالک زمین نیست، همان قطعه زمین را با سند رسمی به شخص سومی هم انتقال می‌دهد. در اینجا بین دو خریدار تعارض ایجاد شده و هرکدام خود را مالک زمین می‌دانند. باوجود آن‌که در این مورد اختلاف زیادی بین دادگاه‌ها وجود دارد، به طور کلی رویه این است که خریدار اول می‌تواند دعوای بطلان سند رسمی را مطرح کند. چرا که فروشنده پس از این‌که زمین خود را فروخته و اساسا دیگر مالک زمین نیست، آن را به شخص دیگری فروخته‌است. چنین انتقالی باطل است بنابراین درصورت اثبات بطلان آن می‌توان سند رسمی را که بر اساس چنین معامله باطلی تنظیم شده‌است را هم باطل کرد.

_معاملات صوری و یا به قصد فرار از دین: مطابق ماده ۲۱۸ قانون مدنی اگر معامله با قصد فرار از دین به طور صوری انجام شود آن معامله باطل است. بنابراین می‌توان برعلیه شخصی که برای فرار از پرداخت دیون خود به طور صوری خانه خود را به یکی از بستگانش انتقال می‌دهد دعوای ابطال سند رسمی را مطرح کرده و درصورتی‌که صوری بودن و بطلان معامله نزد دادگاه اثبات شود، دادگاه سند رسمی را هم باطل می‌کند.

_اظهار خلاف واقع یکی از ورثه: یکی دیگر از موارد شایع طرح دعوای بطلان سند رسمی، موردی است که یکی از ورثه با ارائه قولنامه‌ای جعلی ادعا می‌کند که پدر یا مادر فوت شده‌اش زمین یا ملکی را که سند رسمی نداشته است پیش از مرگ به او انتقال داده‌است و با همین قولنامه اقدام به تنظیم سند رسمی به نام خودش می‌کند. در این مورد ورثه دیگر با طرح دعوای بطلان سند رسمی و اثبات این‌که قولنامه مذکور جعلی و خلاف واقع است و درواقع هیچ انتقالی صورت نگرفته است، می‌توانند ابطال سند رسمی را هم درخواست کنند.

مواردی که نام برده شد برخی از پرتکرارترین مواردی است که ابطال سند رسمی در آن‌ها درخواست می‌شود. اما دعاوی ابطال سند رسمی محدود به این موارد نبوده و در هر موردی، اگر منشا صدور سند مخدوش بوده و برخلاف واقع باشد، می‌توان با ارائه ادله مناسب ابطال سند را از دادگاه درخواست کرد.

مرجع رسیدگی به دعوای ابطال سند رسمی کجاست؟

ممکن است این سوال به وجود آید که می‌توان برای ابطال اسناد رسمی به اداره ثبت اسناد و املاک مراجعه کرد؟ خیر. این اداره صلاحیت لازم برای ابطال و ازبین بردن این اسناد را ندارد و اگر شخصی خواستار ابطال یک سند رسمی است باید به دادگاه عمومی حقوقی مراجعه کرده و طرح دعوی کند.

درخصوص ابطال سند رسمی نیاز به راهنمایی دارید؟

در این مطلب به توضیح و چگونگی طرح دعوای ابطال سند رسمی پرداختیم. همانطور که پیشتر هم اشاره کردیم از آنجا که اسناد رسمی اعتبار و جایگاه ویژه‌ای در قانون ما دارند، دعاوی ابطال اسناد رسمی با سخت‌گیری بیشتری توسط دادگاه‌ها بررسی می‌شوند و درصورت وجود هرگونه نقص یا ابهامی در خواسته، این دعاوی توسط دادگاه رد می‌شوند. متاسفانه بسیاری از افراد بدون دقت و وجود ادله کافی اقدام به طرح دعوی کرده و موفق به دست‌یابی به حق و خواسته خود نمی‌شوند. بنابراین طرح دعوی در این زمینه توجه ویژه‌ای را می‌طلبد. اگر درخصوص دعوای ابطال سند رسمی نیاز به مشورت دارید متخصصان حقوقی وینداد می‌توانند در این زمینه شما را راهنمایی کنند.