امروزه وجود چک برای همه ما ضروری تلقی می‌شود چرا که از پرداخت ثمن معامله، تضمین انجام کار، ایفای تعهد و … تا تضمین تخلیه وسایر امور به وسیله آن انجام می‌شود و از این رو از دعاوی رایج بین افراد جامعه که بخش عمده‌ای از پرونده‌های دادگستری را در برمی‌گیرد، دعاوی راجع به چک است. دعوای استرداد چک از مهمترین دعاوی حقوقی است که در ارتباط با چک و طبق قوانین مختلف علی‌الخصوص قانون تجارت مطرح می‌گردد که در ادامه بدان خواهیم پرداخت.
دعوای استرداد چک چیست؟
در صورتی که صادرکننده چک و یا متعهد، خواستاراسترداد چک‌امانی خود باشد و همچنین مدعی باشد که دارنده، استحقاق دریافت وجه چک را ندارد و از استرداد چک استنکاف می‌کند، دعوای استرداد چک را اقامه می‌نماید و یا می‌تواند باداشتن دلایل ومستندات کافی، شکایت جرم خیانت در‌امانت را مطرح کند.
به عبارت ساده‌تر دعوای استرداد چک زمانی مطرح می‌گردد که صادرکننده‌ی آن مدعی است، وجه چک را پرداخت کرده است یا چک به عنوان‌امانت و ضمانت و غیره در ید دارنده بوده است ولی چک را با وجود انجام تعهد یا کار یا انفساخ و ابطال قراردادشان، از طرف مقابل یا دارنده، مسترد ننموده است.
خیانت در‌امانت در استرداد لاشه چک چیست؟
اگر شخص دارنده‌ی چک، چک را به شخص دیگری انتقال دهد و یا اینکه در صورت عدم توافق شفاهی و یا قراردادی از این برگه‌ی سند تجاری استفاده کند و آن را برگشت نداده باشد و این برگه‌ی چک را تصاحب کند، این شخص مرتکب جرم خیانت در‌امانت شده است.
نکته۱: در صورتی که چک دست به دست بچرخد و در اختیار فردی قرار بگیرد که جرمی را مرتکب نشده باشد و همچنین در متن برگه‌ی سند تجاری (چک ) و اشاره‌ی به‌امانی بودن و یا شرطی بودن چک نشده باشد، شخص ثالث با حسن نیتی که برای مقامات قضایی اثبات کرده است، می‌تواند مبلغ ذکر شده در چک را دریافت و یا مطالبه کند.
نکته۲: طبق قوانین برای جرم خیانت در‌امانت شرایطی را برای این فرد در نظر گرفته است که قانون برای این مجرم حبس یک تا سه سال را در نظر گرفته است.
مرجع قضایی صالح برای دعوای استرداد لاشه چک چه دادگاهی است؟
مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به دعوای استرداد لاشه چک، مرجع حل اختلاف محل یا دادگاه عمومی محل اقامت خوانده ( دارنده سند تجاری) است.
نکته۱: اگر وجه مندرج در چک تا بیست میلیون تومان و کمتر باشد، خواهان بایستی به شورای حل اختلاف رجوع نماید.
نکته۲: اگر بالاتر از بیست میلیون تومان باشد، دعوی استرداد لاشه چک را در صلاحیت دادگاه حقوقی عمومی قرار می‌دهد. در چک اصل بر تعهد پرداخت وجه است و، امانتی بودن آن باید از سوی صادرکننده که مدعی می‌باشد، اثبات شود.
مدارک مورد نیاز برای طرح دعوای استرداد چک کدام است؟
۱– کارت ملی
۲– وکالت‌نامه وکیل
۳– تصویر اظهارنامه درخواست استرداد چک
۴– اسناد مثبت‌امانی بودن چک یا شهادت شهود یا قرارداد حاوی تصریح به تضمینی بودن چک بابت انجام تعهد و مدرک انجام تعهد یا انفساخ و بطلان قرارداد یا رسید پرداخت وجه چک.
چگونه دعوای استرداد را مطرح نماییم؟
در دادخواست استرداد لاشه چک، الزام خوانده به استرداد چک، درخواست می‌شود، تمبر هزینه دادرسی مطابق با دعاوی مالی می‌بایست ابطال شود.
اگر مدرکی دایر بر‌امانی بودن چک یا ایفای تعهد، یا پرداخت وجه چک، هم موجود است به عنوان ضمیمه بایستی به دادخواست پیوست شود.
این دعوی ازجمله دعاوی مالی بوده و هزینه دادرسی در بدو امر باید پرداخت شود و مطابق با مبلغ چک می‌بایست پرداخت شود.
این دعوا می‌تواند به‌طور مستقل طرح شود یا اینکه در دعوای تقابل (در مقابل دعاوی اصلی از سوی خوانده بر خواهان طرح می‌شود).
مبلغ هزینه دادرسی چقدر است؟
استرداد لاشه چک اگر چه در ظاهر دعوایی غیر مالی به نظر می‌رسد لیکن در عمل ممکن است از لحاظ ماهیتی مورد اعتراض خوانده قرار گیرد بنابراین با صدور حکم به استرداد لاشه چک ، مبلغ مندرج بر روی چک از دارایی‌های خوانده کسر می‌گردد در نتیجه دعوی مربوطه از جمله دعاوی مالی قلمداد می‌گردد و از آنجا که دعوای استرداد لاشه چک یک دعوای مالی محسوب می‌گردد لذا خواهان دعوا، جهت رسیدگی به دعوای وی، باید در دادگاه مطابق دعاوی مالی هزینه دادرسی بپردازد.
بدین طریق که چنانچه دعوا برای مرحله بدوی باشد و مبلغ خواسته تا ۲۰ میلیون تومان یا کمتر باشد ۲. ۵ درصد ارزش خواسته و چنانچه مبلغ خواسته در مرحله بدوی بیش از ۲۰ میلون تومان باشد ۳. ۵ درصد ارزش خواسته و چنانچه دعوا برای مرحله تجدید نظر و واخوهی باشد ۴. ۵ درصد محکوم به، و در مرحله فرجام خواهی و اعاده دادرسی و اعتراض ثالث باشد، ۵. ۵ در صد محکوم به، باید هزینه دادرسی بپردازد.
سخن آخر
در نهایت باید بیان نمود که از مهمترین مسایلی که در امروزه در دادگاه‌ها مطرح می گردد و حجم بالایی از پرونده‌های قضایی را به خود اختصاص می‌دهد عبارت است از دعاوی مرتبط با چک است.
دعوای استرداد چک که یکی از این موضوعات مهم در این زمینه است دارای نکات حقوقی بسیاری بوده و توصیه می‌شود برای طرح آن از افراد متخصص و متبحر مشورت نمایید.
