ماجرای یک پرونده: شرکت د طی قراردادی که با شرکت مهندسی پ منعقد کرده است، ملزم به تهیه تجهیزات پزشکی شده است، ولی این تجهیزات به دلیل تحریم نه موجود بوده و نه قابلیت تسلیم داشته است. شرکت د علیرغم عدم توانایی به تحویل مبیع، ادعا کرده که این تجهیزات را قبلا خریداری کرده است اما در نهایت به تعهد خود عمل نمی‌کند.
شرکت مهندسی پ برای صیانت از حقوق خود چه کاری می‌تواند انجام دهد؟
شاید دعوای اعلام بطلان قرارداد برایتان آشنا باشد، در ادامه به شرایط بطلان یک قرارداد، تفاوت آن با ابطال قرارداد و نحوه طرح دعوای اعلام بطلان قرارداد را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.
دعوای اعلام بطلان قرارداد چیست؟
این دعوا زمانی مطرح می‌شود که شرایط بطلان معامله وجود داشته باشد یعنی قرارداد از ابتدا به طور صحیح منعقد نشده باشد. اگر قراردادی باطل اعلام شود، این قرارداد از ابتدا باطل بوده و آن را اصطلاحا کان لم یکن می‌کند.
قرارداد باطل چه شرایطی دارد؟
قراردادی که منعقد می‌شود باید شرایطی داشته باشد، در صورت فقدان هر یک از این شرایط قرارداد به طور صحیح منعقد نشده و باطل است.
این شرایط در ماده ۱۹۰ قانون مدنی ذکر شده است؛
قصد طرفین و رضای آن‌ها
افراد در انعقاد قرارداد باید قصد و نیت واقعی داشته باشند و نسبت به انجام آن مایل باشند و علاوه بر قصد نیت، رضایت نیز از شروط اساسی صحت معامله است.
پس اگر اراده هر یک از طرفین سالم نباشد ممکن است قرارداد باطل شود.
برای مثال در مورد شرکت د، آگاهی این شرکت از عدم توانایی تسلیم تجهیزات، خود دلیلی است بر اینکه این شرکت قصد واقعی انعقاد قرارداد را نداشته و یا فردی برای فرار از دین با دوست خود قراردادی انعقاد می‌کند.
اهلیت طرفین
طرفین معامله باید عاقل، بالغ و رشید باشند، پس اگر هر یک از طرفین این شرایط را نداشته باشد، به همین جهت معامله آن‌ها باطل است. برای مثال معامله پسر ۱۱ ساله و یا فردی مجنون باطل است.
موضوع معین که مورد معامله باشد
اولا موضوع معامله باید مالیت داشته باشد.
دوما مالی که موضوع انتقال قرار گرفته باید هنگام عقد موجود باشد، و همچنین قابل نقل و انتقال باشد.
معلوم و معین باشد و آن ملک مدیون باشد، و همچنین مدیون قدرت تسلیم آن را داشته باشد.
ثالثا اگر انجام کاری باشد باید آن کار مقدور و مشروع باشد و منفعتی داشته باشد.
چرا که هر معامله‌ای که انجام می‌گیرد باید دارای یک موضوع مشخص و معین باشد که با توجه به این موضوع، معامله صورت می‌گیرد و اگر موضوع مشخصی وجود نداشته باشد و یا اینکه موضوع مردد باشد در این صورت معامله باطل است و طرفین می‌توانند برای اعلام بطلان آن به دادگاه مراجعه کنند.
مشروعیت جهت معامله
هدف و انگیزه از انجام معامله باید مشروع باشد و معاملات نامشروع همگی باطل هستند مانند خرید و فروش مشروبات الکلی
در این باره ماده ٣۴٨ قانون مدنی بیان می‌کند:
بیع چیزی که خرید و فروش آن قانوناً ممنوع است و یا چیزی که مالیت و یا منفعت عقلایی ندارد یا چیزی که بایع قدرت بر تسلیم آن ندارد باطل است مگر این که مشتری خود قادر بر تسلّم باشد.
تفاوت ابطال معامله و بطلان معامله
اگرچه بطلان و ابطال معامله در ظاهر یکی هستند ولی درواقع با یکدیگر بسیار متفاوت‌اند:
اگر قراردادی از همان اول درست منعقد نشده باشد از موارد بطلان قرارداد است،
اما اگر قراردادی ابتدا صحیح واقع شده ولی بعدا بنا به دلایلی شرایط صحت را از دست بدهد، از موارد ابطال معامله است.
دعوای اعلام بطلان قرارداد را در چه دادگاهی باید طرح کنیم؟
دادگاه صالح برای رسیدگی دعوای اعلام بطلان معامله با توجه به اینکه معامله‌ای که انجام می‌گیرد منقول است یا غیرمنقول، متفاوت است. اگر معامله‌ای که انجام شده منقول باشد در این صورت دعوای اعلام بطلان معامله منقول در صلاحیت دادگاه اقامتگاه خوانده است و چنانچه مالی که مورد معامله قرار می‌گیرد غیرمنقول باشد در این صورت این دعوا در صلاحیت دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول است.
همچنین اگر دعوای اعلام بطلان معامله نسبت به یک ملک باشد این دعوا باید در دادگاه محل وقوع ملک مطرح شود.
برای طرح دعوا اعلام بطلان معامله به چه مدارکی نیاز داریم؟
یک. تصویر مصدق قرارداد
دو. تصویر مصدق مالکیت
سه. تصویر مصدق کارت ملی
چهار. تصویر مصدق شناسنامه
پنج. شهادت شهود
شش. معاینه محلی
هفت. ارجاع به کارشناسی
پس چون اصل بر صحت معاملات است، فردی که ادعای بطلان قرارداد را دارد باید با مدارک فوق باطل بودن قرارداد را ثابت کند تا دادگاه حکم به بطلان قرارداد بدهد.
سخن آخر
طرح دعوای اعلام بطلان قرارداد به دلیل دشواری تشخیص شرایط آن و همچنین شباهت این دعوا با دعوای ابطال قرارداد نیازمند علم و تجربه کافیست.
متاسفانه افراد زیادی به دلیل عدم تشخیص صحیح این دعاوی با قرار رد دعوا از سوی دادگاه مواجه شده‌اند. پس بهتر است این امور را به یک وکیل متخصص بسپارید. وکلا و مشاوران مجرب تیم حقوقی وینداد می‌توانند تمامی مشکلات شما را در این زمینه برطرف کنند.
