پیشرفت فناوری در حوزه حقوق سبب شده است حقوق تجارت الکترونیک، یکی از عرصه‌های مهم قانون‌گذاری در جامعه باشد. قراردادهای الکترونیکی نیز از نتایج این پیشرفت بوده که برای اشخاص امکان ابراز توافق به شکل مجازی و غیرحضوری را فراهم می‌سازد. با این حال اطلاعات حقوقی عمومی در خصوص قراردادهای الکترونیکی به اندازه قراردادهای معمول وجود ندارد.
به همین خاطر در این مطلب از مجله حقوقی وینداد قصد داریم به موضوع مهم مقررات، ضوابط و مسئله مسئولیت در قراردادهای الکترونیکی بپردازیم.
با ما همراه باشید.
قرارداد الکترونیکی به چه معناست؟
قراردادهای الکترونیکی، قراردادهایی هستند که بستر تنظیم، مطالعه و امضای آن‌ها فضای سایبری است. به این معنا که این قراردادها برای رویت و التزام، نیازی به نسخه کاغذی یا امضای سنتی ندارند و می‌توان صرفا با انتخاب یک گزینه الکترونیکی مبنی بر موافقت، به آن پای‌بند شد.
قراردادهای الکترونیکی از نوع قراردادهای الحاقی نیز به حساب می‌آیند. قراردادهای الحاقی، آن دسته قراردادهایی هستند که از سوی یک طرف برای امضا به طرف دیگر ارائه یا به بیان دیگر، تحمیل می‌شود.
قراردادهای مشتریان با بانک‌ها، بیمه، خدمات آنلاین و… از نوع قراردادهای الحاقی هستند که به طور معمول مشتری حق چانه‌زنی در خصوص بندهای آن ندارد.
نمونه قرارداد الکترونیکی الحاقی، شرایط و مقرراتی است که به طور مثال اسنپ برای استفاده مشتریان از خدمات خود معین می‌کند.
آیا قراردادهای الکترونیکی دارای اعتبار قانونی هستند؟
گاهی ممکن است این سوال به وجود بیاید که وقتی یک قرارداد به شکل الکترونیکی منعقد می‌شود، چگونه می‌توان از اعتبار حقوقی و قضایی آن مطمئن شد؟
در پاسخ باید گفت که قانون‌گذار در قانون تجارت الکترونیکی، در بند «ص» از ماده ۲، عقد از راه دور یا Distance Contract را پذیرفته است.
مطابق این بند، عقد از راه دور به شرح زیر است:
عقد از راه دور، به معنای ایجاب و قبول راجع به کالاها و خدمات بین تأمین کننده و مصرف کننده با استفاده از وسائل ارتباط از راه دور است.
در نتیجه قراردادهای الکترونیکی که در آن مصرف کننده کالا یا خدمات با استفاده از رایانه، تلفن همراه و… در وبسایت و… موافقت خود را با شرایط فروشنده و تامین کننده اعلام می‌کند، هم از نظر قانونی و هم از نظر محاکم معتبر هستند.
بندهای مهم قراردادهای الکترونیکی چیست؟
قراردادهای الکترونیکی درست مانند قراردادهای معمول در نظام‌های حقوقی، دارای موضوعات مختلف و متنوع هستند. گاهی ممکن است قرارداد الکترونیکی با موضوع خرید و فروش کالا یا خدمات خاص باشد، گاه ممکن است قراردادهای محرمانگی اطلاعات و حریم خصوصی به صورت الکترونیکی تنظیم شوند و… .
در واقع تدوین بندهای قراردادهای الکترونیکی بسته به موضوع و هدف طرفین قرارداد تفاوت‌هایی دارد و نمی‌توان به دلیل الکترونیکی بودن شکل قرارداد، قاعده‌ای عمومی در این باره تنظیم کرد.
مثلا، بند موضوع قرارداد، مدت قرارداد، مبلغ قرارداد، مشخصات طرفین، محرمانگی اطلاعات، حل و فصل اختلافات، فورس ماژور، تعهدات طرفین قرارداد و… می‌توانند در قراردادهای الکترونیکی به کار گرفته شوند.
با این حال باید به مسئله مسئولیت در قراردادهای الکترونیکی نیز توجه داشت که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
مسئولیت در قرارداد الکترونیکی چگونه است؟
برای توضیح مسئولیت در قراردادهای الکترونیکی به مثال زیر توجه کنید:
فرض کنید یک شرکت خدمات‌رسان حمل‌ونقل مانند اسنپ، برای استفاده مشتریان از خدمات خود، موافقت‌نامه‌ای داشته باشد که در آن تعهدات مسافر قید شده باشد.
تعهداتی مبنی بر عدم حمل مواد خطرناک در خودرو، عدم سوار شدن مسافر بیش از ظرفیت خودرو، تعهد به پرداخت هزینه تعیین شده برای سفر، عدم انجام اعمال مخاطره‌آمیز در طول سفر و… می‌تواند از تعهدات کاربران مسافر در نرم‌افزارهای مذکور باشد.
در این مواقع، کاربری که قصد استفاده از خدمات نرم‌افزار مذکور را دارد بایستی با تیک زدن و یا تایید قسمتی از صفحه وب یا نرم‌افزار، التزام خود را به تعهدات موجود نشان دهد.
در واقع، کاربر با تایید در نرم‌افزار به نوعی امضای الکترونیکی انجام می‌دهد و از این جهت قرارداد الکترونیکی را قبول می‌کند.
حال اگر کاربر بر خلاف تعهدات مندرج در قرارداد الکترونیکی عمل کرد، همانگونه که در هر قراردادی، طرف دیگر قرارداد می‌تواند اقدامات قانونی و قراردادی انجام دهد، در قراردادهای الکترونیکی نیز می‌توان اقداماتی به عمل آورد. غالبا ضمانت اجرای نقض تعهدات در قرارداد الکترونیکی ذکر می‌شود و همچنین امکان مراجعه به محاکم قضایی نیز وجود دارد.
مثلا در مثال ذکر شده اگر کاربر تعهدات قرارداد را نقض کرد، اسنپ این اختیار را دارد که عضویت و حساب کاربری متخلف را برای مدت موقت یا دائم، مسدود کند. همچنین حق انجام سایر اقدامات برای مطالبه خسارت از طرق قانونی نیز برای اسنپ وجود دارد.
نتیجتا، مسئولیت در قراردادهای الکترونیکی نیز به مانند سایر قراردادها به طور کامل قابلیت پیگیری دارد.
درباره قراردادهای الکترونیکی نیاز به مشاوره و راهنمایی حقوقی دارید؟
در این مطلب کوشش شد تا مهم‌ترین ابعاد قراردادهای الکترونیکی، به ویژه مسئله مسئولیت در قرارداد، بررسی شود.
با این حال اگر همچنان در خصوص قراردادهای الکترونیکی سوالی دارید می‌توانید از مشاوره حقوقی وینداد استفاده کنید.
همچنین اگر برای تنظیم قرارداد و یا پیگیری دعاوی تخصصی حقوقی مبتنی بر قراردادها نیاز به راهنمایی و خدمات حقوقی دارید، می‌توانید به تیم حقوقی ما، متشکل از کارشناسان حقوقی مجرب و وکلای پایه یک دادگستری اعتماد کنید.
