حقوق مالکیت فکری، شاخه‌ای نسبتا جدید از حقوق است که به موضوع دارایی‌های غیرمادی افراد می‌پردازد و درصدد حمایت از آن‌هاست. حق تالیف، حق تکثیر، حق اختراع، علایم تجاری و طرح‌های صنعتی از مهم‌ترین حقوقی هستند که زیرمجموعه حقوق مالکیت فکری قرار می‌گیرند. اما مالکیت صنعتی چیست و چه ارتباطی با مالکیت فکری دارد؟
در این مطلب قصد داریم تا به موضوع حقوق مالکیت صنعتی بپردازیم و نکات مهم ثبت طرح‌های صنعتی را بررسی کنیم.
با ما همراه باشید.
حقوق مالکیت فکری یا معنوی چیست؟
حقوق مالکیت فکری(Intellectual Property) به حقوقی گفته می‌شود که به افراد این امکان را می‌دهد تا از فعالیت‌های فکری و ابتکارات خود استفاده‌های گوناگون از جمله بهره‌برداری مالی و اقتصادی کنند. در واقع منشا این دسته از حقوق اندیشه افراد است و دستاوردی غیرمادی و غیرملموس به حساب می‌آیند. به همین جهت احکام و قوانین و مقررات خاص خود را دارند.
اما سوال اصلی این است که مالکیت صنعتی چیست؟
در پاسخ باید گفت یکی از مصادیق حقوق مالکیت فکری، مربوط به طرح‌های صنعتی است که به حقوق مالکیت فکری صنعتی هم شناخته می‌شوند. در ادامه به موضوع مالکیت فکری صنعتی اشاره می‌کنیم و نکات ثبت طرح‌های صنعتی را مرور می‌کنیم.
طرح‌های صنعتی چه طرح‌هایی هستند؟
پیش از آنکه با روند ثبت طرح‌های صنعتی و مالکیت فکری و کپی رایت آشنا شویم، لازم است تا مفهوم طرح صنعتی را بدانیم. مطابق تعریفی که در فصل دوم، ماده ۲۰ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علایم تجاری ارائه شده است؛
هرگونه ترکیب خطوط یا رنگ‌ها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگ‌ها یا بدون آن، به گونه‌ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی است.
چنین طرحی می‌تواند مشمول قوانین و مقررات حقوق مالکیت فکری صنعتی قرار بگیرد. پیش از ورود به به این بحث کمی با ویژگی‌های یک طرح صنعتی قابل ثبت آشنا شویم.
طرح‌های صنعتی چه زمانی قابل ثبت می‌شوند؟
مطابق ماده ۲۱ قانون فوق‌الذکر، یک طرح صنعتی زمانی قابلیت ثبت دارد که جدید و اصیل باشد. معیار جدید بودن طرح صنعتی این است که طرح مذکور از هیچ طریقی و در هیچ نقطه‌ای از جهان، پیش از تسلیم اظهارنامه ثبت، منتشر نشده باشد.
مالکیت صنعتی شامل چه مواردی است؟
پیش از بررسی روند ثبت طرح‌های صنعتی، خوب است با مزایای ثبت طرح‌های صنعتی آشنا شویم. اصولا ثبت یک طرح صنعتی دارای دو امتیاز اصلی برای دارنده آن است که توسط نظام حقوق مالکیت فکری محفاظت می‌شود.
۱. هرگونه بهره‌برداری از طرح صنعتی، اعم از طراحی و ساخت، فروش و غیره باشد نیاز به موافقت مالک آن دارد.
۲. اگر هر یک از بهره‌برداری‌های فوق‌الذکر بدون اجاره مالک صورت بگیرد، حق اقامه دعوی و شکایت برای مالک طرح صنعتی محفوظ است.
اگرچه مزایای دیگری نیز می‌توان برای ثبت طرح صنعتی برشمرد اما اکثر این مزایا مربوط به جلوگیری از سوءاستفاده، کپی و تقلب هستند که مالک طرح صنعتی را بهره‌مند می‌کند.
روند ثبت طرح صنعتی چگونه است؟
برای ثبت کردن طرح‌های صنعتی و مشمول حمایت‌های مالکیت فکری صنعتی شدن، نیاز است تا مراحل مختلفی توسط متقاضی طی شود.
۱. ورود به سامانه مرکز مالکیت معنوی
مانند مراحلی که برای ثبت اختراع یا ثبت علامت تجاری وجود دارد، متقاضی ثبت طرح صنعتی نیز باید در قدم اول اقدام به تسلیم اظهارنامه ثبت طرح صنعتی از طریق وبسایت مرکز مالکیت معنوی کند. به همین منظور باید ثبت نام اولیه در این سامانه انجام بگیرد.
۲. وارد کردن اطلاعات اظهارنامه
پس از ثبت نام اولیه در وبسایت، متقاضی باید اطلاعات طرح صنعتی خود را به طور کامل شرح دهد. همچنین ثبت اطلاعات فردی شخص متقاضی ثبت طرح صنعتی در همین مرحله انجام می‌گیرد.
۳. بارگذاری مدارک و مستندات مورد نیاز
پس از وارد کردن اطلاعات طرح و مشخصات، متقاضی باید مدارک و مستندات اطلاعات ارائه شده را بارگذاری کند. این مستندات شامل مدارک هویتی متقاضی و همچنین تصاویر و نقشه‌های طرح صنعتی مورد نظر است که باید برای ارزیابی طرح صنعتی توسط داوران مرکز ارائه شود.
۴. پرداخت هزینه‌های اظهارنامه
در آخرین مرحله، متقاضی باید هزینه‌های مربوط به ارزیابی و بررسی طرح صنعتی خود را بپردازد. پس از پرداخت هزینه مذکور، کدی تحت عنوان شماره اظهارنامه برای متقاضی صادر می‌شود که می‌تواند با آن مراحل ارزیابی طرح صنعتی و نتیجه نهایی را پیگیری کند.
نباید فراموش کرد که ممکن است پیش از فرآیند ارزیابی یا در حین آن، از متقاضی مدارک و مستنداتی درخواست شود.
پس از پذیرش طرح صنعتی چه اقداماتی لازم است؟
اگر متقاضی مراحل ثبت را طی کرد و در نهایت نیز طرح توسط مرکز پذیرفته شد، وی بایستی اقدام ات دیگری نیز انجام دهد که به شرح زیر است.
۱. تشکیل پرونده حضوری
متقاضی باید با رجوع به مرکز نسبت به تشکیل پرونده فیزیکی و تسلیم مدارک به صورت حضوری اقدام کند.
۲. انتشار آگهی در روزنامه رسمی
متقاضی بایستی آگهی ثبت طرح صنعتی خود را از طریق روزنامه رسمی به اطلاع عموم برساند.
۳. پرداخت حق‌الثبت و دریافت گواهی‌نامه
متقاضی باید هزینه‌ای برای ثبت نهایی طرح صنعتی خود بپردازد تا در نهایت بتواند گواهی‌نامه ثبت طرح صنعتی خود را اخذ کند و از مزایای حقوق مالکیت فکری صنعتی بهره‌مند شود.
جمع‌بندی
طرح صنعتی یکی از موضوعات مالکیت صنعتی است. در تعریف اینکه مالکیت صنعتی چیست نیز باید گفت؛ هرگونه ترکیب خطوط یا رنگ‌ها، هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگ‌ها یا بدون آن، به گونه‌ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی است.
فرآیند ثبت طرح صنعتی مانند ثبت علایم تجاری و ثبت اختراع، جزئیات فراوانی دارد که برخی در قوانین موجود بوده و برخی نیز در سازوکارهای اداری اعمال می‌شوند.
توصیه می‌شود اگر قصد ثبت طرح صنعتی و استفاده از مزایای مالکیت فکری صنعتی دارید از کارشناسان حقوقی و ثبتی مشاوره و راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.
سوالات متداول
آیا ثبت طرح صنعتی و مالکیت فکری ارتباطی با یکدیگر دارند؟
بله، طرح صنعتی یکی از موضوعات حقوق مالکیت فکری است و در آن مورد حمایت قرار گرفته است.
ثبت طرح صنعتی در ایران چگونه انجام می‌شود؟
مراحل ثبت طرح صنعتی در ایران از طریق سامانه اداره مالکیت معنوی انجام می‌شود.
