مالیات علی الراس چیست و شرایط اخذ آن چیست؟

بسیاری از اشخاص حقوقی با نام مالیات علی الراس آشنا هستند اما در این مقاله با جزئیات این نوع مالیات و شرایط اخذ آن بیشتر آشنا خواهیم شد.

مالیات علی الراس مالیاتی است که بر اساس قرائن و رضایی مالیاتی محاسبه می‌کردند و برای تشخیص این نوع مالیات لازم است که در ابتدا درآمد مؤدی بر اساس ملاک‌هایی مشخص شود.

اظهارنامه‌ای که توسط مؤدی ارسال می‌گردد، یکی از ابزارهای مهم برای تشخیص درآمد واحدهای تجاری برای محاسبه مالیات است که توسط ممیزان مالیاتی با آن رسیدگی می‌شود و نحوه تشخیص مالیات باتوجه به اسناد و مدارک مودیان تعیین می‌گردد و در صورتی که سازمان امور مالیاتی، متوجه ایراداتی در اظهارنامه شود، آن را به کارشناس ارجاع می‌دهد تا برای بررسی دقیق وضعیت مالی شرکت اقدام شود.

چه دلایلی باعث می‌شود که مالیات به صورت علی الراس تعیین گردد؟

مطابق ماده ۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم در موارد ذیل مالیات مؤدی از طریق علی الراس محاسبه می‌شود:

۱- در صورتی که تا موعد مقرر ترازنامه و حساب سود و زیان و یا حساب درآمد و هزینه و حساب سود و زیان، حسب مورد، تسلیم نشده باشد.

۲- در صورتی که مؤدی به درخواست کتبی اداره امور مالیاتی مربوط از ارائه دفاتر و یا مدارک حساب در محل کار خود خودداری نماید (‌منظور از‌محل کار در مورد اشخاص حقوقی نیز همان اقامتگاه قانونی آنها می‌باشد مگر این که مودی قبلا مرکز عملیات خود را برای ارائه دفاتر و اسناد و مدارک‌کتبا به اداره امور مالیاتی مربوط اعلام نموده باشد.)
در اجرای این بند هر گاه مودی از ارائه قسمتی از مدارک حساب خودداری نماید چنانچه مربوط به هزینه باشد از احتساب آن جزء هزینه‌های قابل قبول‌ خودداری می‌شود و در صورتی که مربوط به درآمد باشد درآمد مشمول مالیات این قسمت از طریق علی‌الرأس تعیین خواهد شد.

۳- در صورتی که دفاتر و اسناد و مدارک ابرازی برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر ‌اداره امور مالیاتی غیر قابل‌ رسیدگی تشخیص شود و یا به علت عدم رعایت موازین قانونی و آیین‌نامه مربوط مورد قبول واقع نشود.

مالیات علی الراس چگونه محاسبه می‌شود؟

برای محاسبه این نوع از مالیات، ابتدا تحقیقاتی انجام می‌شود تا از طریق مراجع دولتی و یا غیر دولتی اطلاعاتی کسب شود و سپس قرائن مرتبط با محاسبه مالیات علی الراس را که با وضعیت و فعالیت مؤدی تناسب دارد، انتخاب می‌گردد و با اعمال ضرایب مقرر از روی دفترچه ضرایب مالیاتی در آن قرائن، ابتدا درآمد فرد محاسبه می‌گردد.

پس از تعیین مالیات، آن را به مؤدی ابلاغ می‌کنند. چرا که در این روش امکان تعیین دقیق هزینه‌ها و معاملات یک شرکت وجود ندارد و به همین دلیل لازم است که از ضریب مالیاتی استفاده شود و این ضرایب ارقامی هستند که از حاصل ضرب آن‌ها، میران درآمد را می‌توان محاسبه کرد.

باید اشاره کرد که دفترچه ضرایب مالیاتی لیست مربوط به تعیین درآمد و مالیات های علی الراس می باشد که در آن درصدهای مربوط به تشخیص درآمد و مالیات هر نوع از فعالیت ها اعلام شده است.

این ضرایب  که به صورت سالانه به ادارات مالیاتی اعلام می‌شود، علی الراس می‌باشد؛ که در آن درصدهای مربوط به تشخیص درآمد و مالیات هر نوع از فعالیت‌ها اعلام شده است.

مراحل رسیدگی به مالیات علی الراس چگونه است؟

در صورتی که دفاتر و اسناد بر طبق موازین قانونی و آیین نامه مربوط به طرق نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک تنظیم شده باشد، درآمد مشمول مالیات مؤدی از طریق رسیدگی به دفتر تعیین و مبلغ مالیات مشخص و طی برگ تشخیص صادر و به مودی ابلاغ می شود. به این روش، رسیدگی از طریق قبول دفاتر می‌گویند.

در صورتی که دفاتر و اسناد مودی مطابق موازین قانونی و آیین نامه مربوط به روش های نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک تنظیم نشده باشد و یا در مدارک ارائه شده جهت رسیدگی نقص وجود داشته باشد، دفاتر مورد قبول واقع نمی شود و تشخیص درآمد و مالیات واحدهای تجاری بر اساس معیارها و قوانین مالیاتی شناسایی و مطالبه می‌شود. به این روش، رسیدگی از طریق علی الراس می‌گویند.

در صورتی که دفاتر و اسناد و مدارک ابرازی برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی غیرقابل رسیدگی تشخیص داده شود و یا به علت عدم رعایت موازین قانونی و آیین نامه مربوط مورد قبول واقع نشود در این صورت مراتب باید با ذکر دلایل کافی کتباً به مودی ابلاغ و پرونده برای رسیدگی به هیات سه نفره احاله گردد.

سازمان امور مالیاتی پس از تشخیص مالیات علی الراس در وهله نخست تمامی خریدهای مؤدی را از طریق حوزه مالیاتی استعلام می‌گیرند و به صورت تقریبی میزان درآمد سه ماهه را تعیین می‌کنند و سودی که مؤدی مطابق ضرایب مالیاتی به دست آورده را تعیین می‌کنند.

آیا مالیات علی الراس عواقب دارد؟

مالیات علی الراس می‌تواند عواقب زیادی داشته باشد و مهم‌ترین آنها جریمه است. در صورت عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی و مدارک و اسناد مربوطه، ممکن است جریمه به شرکت تعلق گیرد و سازمان امور مالیاتی می‌تواند جریمه ۳۰ درصدی بر مالیات که بر اساس مالیات علی الراس محاسبه می‌شود، برای یک شرکت در نظر بگیرد.

در این صورت حتی اگر هیچ فروشی ثبت نشده باشد، سودی برای شرکت در نظر گرفته می‌شود و سپس ۳۰ درصد آن برای جریمه محاسبه خواهد شد

آیا همچنان مالیات علی الراس وجود دارد؟

در سال ۱۳۹۴، قانون مالیات‌های مستقیم اصلاح شد و برای حذف مالیات علی الراس مهلت سه ساله در نظر گرفته شد و با وجود اینکه این مهلت در سال ۱۳۹۷ به پایان رسید، همچنان این نوع مالیات در محاسبات سازمان امور مالیاتی کاربرد دارد و به همین دلیل در صورتی که مالیات به صورت علی الراس محاسبه گردد، می‌توان به دیوان عدالت اداری شکایت کرد و درخواست ابطال تصمیم غیر قانونی سازمان امور مالیاتی را نزد این مرجع مطرح کرد.

همانطور که بیان شد تشخیص مالیات علی الراس غالبا به دلیل عدم شفافیت در ارائه استاد مالی و یا عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی است و به دلیل عواقبی که این نوع مالیات برای کسب و کارها می‌تواند داشته باشد، پیشنهاد می‌دهیم حتما در این زمینه از مشاوره‌های حقوقی استفاده کنید.