برند تجاری بزرگ‌ترین شرکت‌های فنی جهان درحال حاضر ۱۰۰ میلیارد دلار ارزش دارند. اما چه چیزی این داراییهای نامشهود را بسیار با ارزش می‌کند؟ مالکیت فکری از جمله حقوقی است که بعد از به وجود آمدن یک ابتکار منحصر به فرد یا ابزار جدید یا ایده به صاحب آن تعلق می‌گیرد. حقوق مالکیت فکری قلمرو وسیعی دارد و شامل محافظت از مالکیت فکری وبسایت و محتوا و هرچیزی می‌شود که زاییده فکر و ذهن آدمی است.
امروزه مالکیت فکری ارز دنیای فناوری است چرا که نوآوری در تولید محصولات جدید و ارائه ایده‌های ناب از عوامل مهم سودآوری و حضور پرقدرت در بازارهای رقابتی است. یکی از مهمترین الزامات در ورود این آثار به بازار، اطمینان از محافظت از مالکیت فکری وبسایت و سایر داراییهای معنوی است که به عنوان مالکیت فکری شناخته می‌شوند.
در این مقاله با بیان مفهوم کاملی از مالکیت فکری و کپی رایت، چگونگی اعمال آن جهت محافظت از وبسایت و همچنین مجازات نقض این حقوق ارائه می‌دهیم.
کپی رایت چیست؟
کپی رایت حقی ست که به موجب آن پدیدآورنده اثر ادبی اجازه دارد که نسبت به انتشار و فروش اثر ادبی، هنری یا علمی خویش تصمیم بگیرد. در واقع کپی رایت از نظر قانونی برای حمایت از حقوق مادی و مالی پدیدآورندگان یا تولیدکنندگان آثار ادبی، هنری و علمی در نظر گرفته می‌شود.
این حق در نهایت باعث محافظت از مالکیت فکری داراییهای غیرمادی مثل وبسایت، شبکه‌های اجتماعی، علائم تجاری(برند و لوگو) و غیره خواهد شد.
هدف اصلی از کپی رایت حفاظت از زمان، خلاقیت و تلاش صاحب اثر است. کپی رایت به صاحب اثر اجازه می‌دهد تا اثرش را با اطمینان خاطر ارائه کند و از نظر دیگران برای پیشرفت محصولش بهره ببرد. بنابراین باید درک کاملی از این مفهوم و شرایط آن داشته باشید تا بتوانید کپی رایت اثر خود را دریافت کنید.
از جمله شرایط برخورداری از کپی رایت می‌توان به اصیل و ابتکاری بودن، محسوس بودن، اعلان مشخصات ثبت اثر، مشروعیت و چاپ، پخش، نشر یا اجرا برای نخستین بار در ایران اشاره کرد. درک این موضوع که یک کار و محصول مطابق با شرایط کپی رایت است یا نه اولین قدم برای حفاظت از این آثار است.
چرا محافظت از مالکیت فکری وبسایت اهمیت دارد؟
شناخت قانون کپی‌رایت و داراییهای فکری در محصولات شرکت‌ها و کسب‌وکارها از آنجا اهمیت می‌یابد که به وجودآوردن، انتقال و تکثیر آن‌ها ارزش بسیاری دارد. این داراییهای نامشهود امروزه سهم زیادی از داراییهای شرکت‌های بزرگ را شامل می‌شوند. بنابراین نقض کپی رایت در مورد این‌ها می‌تواند ضررهای جبران‌ناپذیری را برای کسب‌وکارها و پدیدآورندگان این ها به همراه بیاورد.
مالکیت فکری اختراعات که اختراعات و نوآوری‌های پردازش شده را پوشش می‌دهد. کپی رایت که از آثار اصلی نویسنده و علائم تجاری که از هویت تجاری یک تجارت به عنوان منبع کالا و خدمات با ارزش محافظت می‌کنند. نمونه‌هایی از مشاغل جهانی‌اند که توسط قانون مالکیت فکری برای استفاده از ارزش عظیم داراییهای نامشهود ایجاد شده‌اند.
امروزه پیشرفت تکنولوژی، وجود بازارها و کسب‌وکارهای اینترنتی و حضور هرچه بیشتر مردم در فضای مجازی به مالکیت فکری و به طور خاص کپی‌رایت اهمیت ویژه‌ای داده است.
کپی رایت وقتی مطرح می‌شود که پدیدآورنده اثر، ایده و طرح خود را به اشتراک بگذارد. اشتراک گذاری امری اجتناب ناپذیر است. اما قسمت دشوار کار این است که محتوای اشترک‌گذاری شده، به راحتی تکثیر، پخش و توزیع می‌شود و بدون اجازه صاحب آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. همین مسئله باعث شده بسیاری از صاحبان کسب‌وکار و پدیدآورندگان آثار نتوانند با اطمینان به عرضه محصولاتشان بپردازند. همچنین همواره دغدغه این را دارند که چطور این دارایی‌ها را مدیریت کنند تا ضمن نمایش محصولاتشان در فضای آنلاین، معرفی ایده‌ها و ارائه خدماتشان از کپی، تکثیر، توزیع و استفاده غیرمجاز این آثار جلوگیری کنند.
گسترش کسب‌وکارهای اینترنتی
فروشگاه‌های اینترنتی در ابتدا فقط جایی برای نمایش محصولات و معرفی آن‌ها بودند تا اطلاعات کاملی راجع به محصولات به مشتری‌ها ارائه دهند. اما با پیشرفت اینترنت و محدودیت‌های فیزیکی و زمانی اشخاص، وبسایتها برای فروش محصولات و خدمات دست به کار شدند و به سرعت رشد کردند. به نحوی که پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده فروشگاه‌های فیزیکی تبدیل به نمایشگاه‌هایی برای تولیدکنندگان شوند و فقط محصولاتشان را در وبسایتها در دید مشتری قرار دهند.
در عصر حاضر رقابت بین کسب وکارها بسیار زیاد است. این رقابت، دارندگان کسب وکارها را به شدت نگران حفظ محتوای این وبسایتها و به‌خصوص مالکیت فکری و معنوی یک وبسایت می‌کند. این اشخاص که پس از صرف وقت، سرمایه و تخصص به تولید یک اثر نایل آمدند این دغدغه را دارند که مبادا شخصی از راه برسد و زحمات آن‌ها را تصاحب کند.
اقدامات لازم برای محافظت از مالکیت فکری وبسایت
آنچه در وبسایتها به عنوان داراییهای فکری صاحب آن کسب و کار یا شرکت منتشر می‌شود همانند اموال اشخاص است. در صورت نقض حقوق دارنده آن مثل کپی، تکثیر و توزیع محتوا سرقت تلقی می‌شود.
بهترین راه مقابله با این جرائم، پیشگیری از وقوع آن‌هاست. امروزه جرائم سایبری از مهمترین تهدیدات کسب‌وکارهای اینترنتی به شمار می‌رود. طرح‌های تجاری، ایده‌ها و اطلاعات کاربران و غیره همواره در معرض تهدید سایبری قرار دارد.
برای آنکه محتوای وبسایت ها از سرقت در امان باشند بهتر است کپی رایت محتوای آن‌ها ثبت شود.
چنانچه این کار از ابتدا صورت نگیرد پس از نقض حق کپی رایت می‌توانید، یک نامه توقف ارسال کنید. طی این درخواست از طرف مقابل بخواهید این کار را متوقف کند. اغلب با همین روال، مسئله حل می‌شود اما چنانچه کارساز نبود باید به صورت رسمی اقدام شود و این نامه را یک وکیل تنظیم کند.
همچنین می‌توانید در وب‌سایتتان شرایطی برای دسترسی قرار دهید. در نتیجه کپی‌برداری از مطالب قانونی نخواهد بود یا عباراتی مثل:
” هرگونه تغییر،کپی، پخش یا فروش و توزیع هرگونه مطلب در هرحالتی پیگرد قانونی دارد. در صورت استفاده از سایت باید بپذیرید که از این اعمال خودداری کنید.”
عمل این افراد در کپی و تکثیر یا بارگذای غیرمجاز می‌تواند در قالب عناوین مجرمانه تحلیل شود و با مسئولیت مدنی همراه شود.
حفاظت از مالکیت فکری در قانون
هر گونه نقض حقوق مالکیت فکری در قانون تجارت الکترونیکی مطرح شده و بر اساس آن می‌توان اقدامات افراد مجرم را پیگیری کرد:
در نظام حقوقی ایران هر کس، در طی مبادلات الکترونیکی با تکثیر، اجرا و توزیع (عرضه و نشر) مواردی که در قانون حمایت حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸/۹/۳ و قانون ترجمه و تکثیر کتب نشریات و آثار صوتی مصوب ۱۳۵۲/۹/۲۶ و قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای مصوب ۱۳۷۹/۱۰/۴ منوط بر آنکه امور مذکور طبق مصوبات مجلس شورای اسلامی مجاز شمرده شود، در صورتی که حق تصریح شده مؤلفان را نقض نماید، به مجازات سه ماه تا یک سال حبس و جزای نقدی به میزان پنجاه میلیون ریال محکوم خواهد شد.
پس هر شکل دریافت از شبکه‌های دیجیتال که نیاز به نسخه‌برداری از اثر دارد، مستلزم موافقت صاحب اثر است. در غیر این صورت پیگرد قانونی داشته باشد و مرتکب مجازات شود. در نهایت مجازات باید به عنوان آخرین راه حل به اجرا درآید و بیشتر در مواردی اجرا شود که منافع عمومی با ارتکاب جرم در تضاد قرار می‌گیرد.
جمع‌بندی
حقوق مالکیت فکری و کپی رایت ارزش بسیاری دارد اما اگر به درستی از آن محافظت نکنید تمام تلاشی که صاحب اثر از دست می‌رود.
اشتراک‌گذاری از جمله شیوه‌های دسترسی دیگران به آثار فکری و غیر قابل اجتناب است. اما کپی‌برداری‌های غیرمجاز، فروش، پخش و توزیع این داراییهای فکری تهدیدی جدی برای کسب وکارها و صاحبان آثار بوده است.
به نظر می‌رسد بهترین راه پیشگیری از این قبیل مسائل این است که اشخاص، شرکت‌ها و کسب‌وکارها با ثبت حق کپی رایت خود از آثار منحصر به فرد خود محافظت کنند.
سوالات متداول
آیا مالکیت فکری در ایران قابل پیگیری است؟
بله، محافظت از مالکیت فکری وبسایت و سایر داراییهای فکری مثل اختراع، برند و غیره بر اساس روشهای قانونی امکانپذیر است.
آیا امکان استفاده از محتوای سایر سایتها وجود دارد؟
خیر، در صورتی که محتوا بهصورت منحصر به فرد تولید و منتشر شده باشد، دارای حق کپی رایت است و باید با اجازه صاحب اثر منتشر شود.
