یکی از مفاهیم مهم در قانون مدنی ایران، موضوع حق انتفاع است. غالبا شناخت ظرفیت حق انتفاع به دلیل داشتن انواع و نکات و جزئیات مختلف برای بسیاری از افراد چندان میسر نیست. به همین خاطر نیاز است تا ابتدا این مفهوم تشریح شود و سپس نمونه قرارداد حق انتفاع برای استفاده از این موضوع تنظیم شود.
در این مطلب از مجله حقوقی وینداد می‌خواهیم حق انتفاع را بشناسیم و بندهای مهم نمونه قرارداد حق انتفاع را بررسی کنیم.
با ما همراه باشید.
منظور از حق انتفاع چیست؟
برای فهم بهتر مفهوم حق انتفاع بهتر است تا به مستند قانونی این موضوع نگاهی بیاندازیم.
ماده ۴۰ قانون مدنی در تعریف حق انتفاع بیان می‌کند:
«حق انتفاع عبارت از حقی است که بموجب آن شخص می تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند.»
از این تعریف می‌توان نتیجه گرفت که حق انتفاع به اشخاص این اجازه را می‌دهد که بدون داشتن مالکیت از امکانات و منافع اموالی خاص با اجازه مالک بهره‌مند شوند.
به طور مثال، می‌توان حالتی را در نظر گرفت که یک شخص اجازه دهد دوستش از خودرویی که مالک آن است استفاده کند و یا شخصی ملک خانه‌اش را برای سکونت شخص دیگری در اختیار بگذارد.
به طور کلی، سه نوع اصلی از حق انتفاع در قوانین ایران وجود دارد:
– اگر حق انتفاع جهت سکونت در یک خانه باشد «سکنی» نام دارد.
– اگر حق انتفاع برای مدت عمر مالک یا منتفع یا شخص ثالث قرار داده شد به آن «عمری» می‌گویند.
– اگر حق انتفاع برای مدتی معین و خاص باشد به آن «رقبی» گفته می‌شود.
در ادامه با مهم‌ترین بندهای نمونه قرارداد حق انتفاع ادامه می‌دهیم.
بندهای مهم نمونه قرارداد حق انتفاع چیست؟
حال که تا حدی با مفهوم حق انتفاع آشنا شده‌ایم، به سراغ بررسی بندهای نمونه قرارداد حق انتفاع می‌رویم:
مشخصات طرفین قرارداد
لازم است تا مشخصات مالک و منتفع به طور کامل ذکر شود. نام، کد ملی، محل تولد، نشانی، تلفن ثابت و همراه و… مهم‌ترین اطلاعات این بند هستند.
موضوع قرارداد
در موضوع نمونه قرارداد حق انتفاع باید تصریح کرد که مشخصات مال مورد انتفاع (مثلا خانه) دقیقا چیست. مواردی مانند متراژ، سال ساخت، سن بنا، شماره پلاک و نشانی و… باید نوشته شود و ذکر شود منتفع با حق انتفاع می‌تواند از منافع مال مذکور استفاده کند و هیچ گونه مالکیتی را برای او به همراه نخواهد داشت.
مدت قرارداد
همانطور که گفته شد، مدت نمونه قرارداد حق انتفاع می‌تواند به شکل مشخص و معین باشد، با تاکید بر مدت عمر مالک یا منتفع یا شخص ثالث باشد و یا به طور نامحدود تعیین شود.
بنابراین، با توجه به نوع حق انتفاع (سکنی، عمری، رقبی) باید بند مدت قرارداد را نگاشت.
تعهدات منتفع
در نمونه قرارداد حق انتفاع، تعهدات منتفع به نسبت مالک بیشتر است. به طور مثال، منتفع تعهد دارد در نگهداری مال نهایت کوشش را داشته باشد.
همچنین هزینه‌های نگهداری و مخارج لازم جهت بهره‌مندی از مال هم بر عهده منتفع است. مثلا مواردی مانند پرداخت قبض آب و بق یک واحد مسکونی بر عهده منتفع است.
پرداخت کسورات قراردادی مانند مالیات مال هم علی الاصول بر عهده منتفع است.
تعهد به عدم سوءاستفاده از مال به ویژه انتقال مال به شخص دیگر، از مهم‌ترین تعهدات منتفع در نمونه قرارداد حق انتفاع هستند.
لازم به ذکر است در صورت تقصیر منتفع در وارد آمدن زیان به مال مالک، منتفع مسئولیت جبران خسارت را هم خواهد داشت.
در نهایت، تحویل به موقع و بدون شرط مال مورد انتفاع پس از رسیدن موعد تحویل، آخرین تعهد اساسی منتفع به حساب می‌آید.
فورس ماژور
ممکن است در حین استفاده از موضوع قرارداد، حوادثی سبب بروز آسیب جزئی یا تخریب کلی مال شود. اگر این حوادث خارج از اراده و کنترل منتفع باشند، وی مسئولیتی ندارد.
مثلا اگر علی رغم تمام احتیاط‌های معمول، سارق از خانه سرقت کند و یا به شکلی خارج از کنترل منزل در اثر حوادث طبیعی تخریب شود، منتفع مسئولیتی ندارد.
البته باید به یاد داشت که اثبات موارد فورس ماژور از نظر حقوقی کار ساده‌ای نیست و نیازمند گردآوری مدارک و اسناد خاصی است.
حل و فصل اختلافات
بروز اختلاف در نمونه قرارداد حق انتفاع، یکی از شایع‌ترین موضوعات حقوقی است. به همین خاطر همواره باید در این قرارداد، راهکارهای حل اختلاف را پیشبینی کرد.
مذاکره و سازش و ارجاع اختلاف به داوری، معمول‌ترین طرق حل اختلاف، پیش از ارجاع به دادگاه‌های حقوقی است.
نسخه‌های قرارداد
اصولا نمونه قراردادهای حقوقی بایستی در حداقل دو نسخه تنظیم شوند و هر نسخه نزد طرفین قرارداد نگهداری شود.
نیاز به تنظیم نمونه قرارداد حق انتفاع دارید؟
در این مطلب از مجله حقوقی وینداد نکات مهم مفهوم حق انتفاع را به همراه بندهای مهم نمونه قرارداد حق انتفاع بررسی شد.
در نهایت باید به یاد داشت که تنظیم قرارداد حق انتفاع به دلیل جزئیات بالا و پیچیدگی‌های حقوقی و تفاوت آن با عقد اجاره، نیازمند دقت حقوقی بالایی است.
ما در وینداد، با داشتن امکانات تنظیم قرارداد و مشاوره حقوقی قادر هستیم با استفاده از تخصص و تجربه کارشناسان حقوقی و وکلای دادگستری خود، شما را در زمینه تنظیم قرارداد حق انتفاع با بهترین کیفیت و بالاترین سرعت و منصفانه ترین بها، یاری کنیم.
