هوش مصنوعی مولد می‌تواند سرعت و کیفیت کارهای حقوقی را به‌شکل قابل‌توجهی افزایش دهد، از خلاصه‌نویسی اسناد و قراردادها تا شناسایی ریسک‌های حقوقی و قانونی. اما کیفیت خروجی هوش مصنوعی حقوقی مستقیما به کیفیت پرامپتی که به آن می‌دهید وابسته است. ما در راهنمای جامع هوش‌مصنوعی حقوقی برای وکلا و حقوقدان‌های ایران در سال ۱۴۰۰ به طور مفصل درباره نکات مهم استفاده از هوش مصنوعی حقوقی صفحه کرده‌ایم. در این راهنمای عملی، ابتدا اصول اولیه پرامپت‌نویسی را و سپس قالب‌ها و پرامپتهای آماده برای استفاده در کارهای حقوقی (بررسی قرارداد، تحلیل شواهد، تهیه لایحه و…) ارائه می‌دهیم.
مدل‌های زبانی بزرگ(LLM) در هوش مصنوعی، مدل‌های پیش‌بینی کننده هستند؛ آن‌ها بر پایه‌ی داده‌ای که بر روی آن آموزش دیده‌اند جواب می‌دهند، اما فرضیات و استدلال انتزاعی انسان را کامل ندارند. اگر پرامپت شما فاقد زمینه (نوع پرونده، تاریخ‌ها، حوزه حقوقی، میزان جزئیات مورد نیاز) باشد، هوش مصنوعی ممکن است نتیجه‌ای کلی، نادقیق یا گمراه‌کننده تولید کند. بنابراین همیشه «زمینه» را در پرامپت قرار دهید.
یک فرمول ساده برای پرامپت هوش مصنوعی حقوقی
این فرمول یک چارچوب ساده و قابل‌اعتماد برای نوشتن پرامپتهای حقوقی است که کمک می‌کند از پراکندگی اطلاعات جلوگیری کنید و مدل هوش مصنوعی حقوقی را دقیقاً هدایت کنید. با مشخص کردن نیت (هدف نهایی)، زمینه (اطلاعات زمینه‌ای و محدودیت‌ها) و دستور (نحوه پردازش و فرمت خروجی)، احتمال اینکه خروجی دقیق، مرتبط و عملیاتی دریافت کنید به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد، خصوصاً در امور حقوقی که جزئیات و دقت اهمیت حیاتی دارند. حالا هر بخش که باید در پرامپت شما باشد را به‌صورت خلاصه ببینید:
Intent + Context + Instruction
- Intent (نیت): چه می‌خواهید از هوش مصنوعی دریافت کنید؟ (مثلاً: «یافتن ماده‌های ریسک‌ساز حقوقی در قرارداد فروش»)
- Context (زمینه): اطلاعات مرتبط (نوع قرارداد، تاریخ‌ها، قوانین مربوطه، نقش طرفین، محدودیت‌های زبانی)
- Instruction (دستور): کاری که باید انجام شود و فرمت خروجی (مثلاً: «فهرست بندها با خط و شماره و پیشنهاد اصلاح»).
این تکنیک‌های تکمیلی مجموعه‌ای از روش‌های ساده ولی مؤثر هستند که پرامپت پایه‌ای را به پرامپت حرفه‌ای تبدیل می‌کنند: با تعیین «پرسونا» (مثلاً «به‌عنوان یک وکیل قراردادهای تجاری») مدل را در چارچوب تخصصی قرار می‌دهید، با گذاشتن «قیدها و شرط‌ها» مدل را وادار به تمرکز می‌کنید، و با دادن «مثال خروجی» یا تکرار نکات کلیدی ساختار و سبک مورد انتظار را به آن نشان می‌دهید، همه‌ی این‌ها در کنار چرخه‌ی بازخورد (تکرار و اصلاح پرامپت) باعث می‌شود خروجی هوش مصنوعی حقوقی دقیق‌تر، کاربردی‌تر و کمتر دچار خطا یا ابهام شود.
برخی اشتباهات رایج که باید در پرامپت‌نویسی از آن‌ها پرهیز کنید
در هنگام نوشتن پرامپت برای کارهای حقوقی در مدل‌های هوش مصنوعی، چند اشتباه ساده اما پرتکرار وجود دارد که معمولاً کیفیت خروجی را کاهش می‌دهد: دادن جزئیات غیرمرتبط که مدل را گیج می‌کند، نچیدن اطلاعات مهم در جای درست پرامپت، تکرارهای بی‌هدف که باعث سردرگمی می‌شود، و فرض کردن اینکه مدل از همه جزئیاتِ مورد نیاز باخبر است. با اجتناب از این خطاها و با رعایت یک ساختار منظم، خروجی مدل هم دقیق‌تر و کاربردی‌تر خواهد شد.
- اطلاعات غیرمرتبط را حذف کنید: اگر اطلاعاتی به تصمیم‌گیری یا تحلیل کمک نمی‌کند، آن را نیاورید، اطلاعات اضافه مدل را منحرف می‌کند.
نکته عملی: قبل از ارسال، یک‌بار از خودتان بپرسید «آیا این جمله برای نتیجه لازم است؟» - اطلاعات مهم را اول یا آخر بیاورید: مدل‌ها معمولاً آنچه را اول یا آخر می‌بینند بهتر «به یاد می‌سپارند»؛ بنابراین نکات کلیدی را در ابتدا یا به‌صورت خلاصه در پایان بیاورید.
نکته عملی: یک «خلاصه فوری» ۱–۲ جمله‌ای در اول پرامپت قرار دهید. - تکرار فقط وقتی مفید است که هدف‌دار باشد: تأکید کردن خوب است، اما تکرار بی‌دلیل باعث می‌شود مدل بین تکرارها گیر کند.
نکته عملی: اگر می‌خواهید تأکید کنید، همان نکته را یک‌بار واضح و با فرمت خواسته‌شده بنویسید (مثلاً «فقط بندهای فسخ را فهرست کن»). - فرض نکنید مدل همه چیز را می‌داند، داده لازم را بدهید: به‌جای انتظار از «حدس زدن» مدل، مستندات و داده‌های کلیدی را در پرامپت بگذارید (تاریخ‌ها، نام طرفین، قوانین مورد نظر).
نکته عملی: فهرستی از «ورودی‌های اجباری» تهیه کنید و همان‌ها را در پرامپت بگنجانید.
پرامپتهای هوش مصنوعی (Prompt Templates)، قابل استفاده برای وکلا و تیم‌های حقوقی
پرامپتهای آماده هوش مصنوعی حقوقی دقیقاً مثل یک فرم استاندارد عمل می‌کنند: یک ساختار آماده و قابل‌پُر شدن که به وکلا و تیم‌های حقوقی اجازه می‌دهد سریع‌تر و با خطای کمتر از هوش مصنوعی خروجی بگیرند. با استفاده از قالب‌ها لازم نیست هر بار از صفر بنویسید، فقط فیلدهای مهم مثل نام طرفین، نوع قرارداد، بازه زمانی و قوانین حاکم را جایگزین کنید؛ قالب تضمین می‌کند که زمینه‌های کلیدی همیشه در پرامپت حضور داشته باشند و فرمت خروجی ثابت باشد. همچنین قالب‌ها بهترین نقطه شروع برای آزمون و بهینه‌سازیِ تدریجی‌اند: می‌توانید چند نسخه آزمایشی بسازید، نتایج را مقایسه کنید و بسته به نیاز سازمانی یا حوزه قضایی، قالب را شخصی‌سازی کنید؛ در نتیجه کار تیمی ساده‌تر، خروجی‌ها قابل‌اعتبارتر و فرآیند تکرارشونده‌تر خواهد شد.
پرامپت بررسی حقوقی قرارداد با هوش مصنوعی
نیت: من می‌خواهم ریسک‌های حقوقی را در قرارداد زیر شناسایی کنم.
زمینه: قرارداد فروش بین [نام طرفین] تاریخ [yyyy-mm-dd]، حوزه: قراردادهای تجاری ایران. مهم: بندهای مربوط به تحویل، مسئولیت خسارت، فسخ، جریمه و حل اختلاف را بررسی کن.
دستور: لطفاً:
1) هر بند ریسک‌زا را شماره‌گذاری و خلاصه کن.
2) نوع ریسک (مالی/قانونی/عملیاتی) را مشخص کن.
3) برای هر ریسک، پیشنهاد اصلاحی پیشنهادی (نمونه متن) بنویس.
خروجی: جدول با ستون‌های [شماره بند | متن مختصر بند | نوع ریسک | پیشنهاد اصلاح (فارسی)].
پرامپت خلاصه‌نویسی حقوقی با هوش مصنوعی
نیت: خلاصه‌نویسی و نکات کلیدی را از مجموعه اظهارات شواهد استخراج کن.
زمینه: اسناد: [تعداد و نوع اسناد]. پرونده: [نوع پرونده]. بازه زمانی: [تاریخ‌ها].
دستور: برای هر سند:
– عنوان سند، تاریخ، خلاصه ۲–۳ جمله‌ای، نکات تضاد یا تناقض را ذکر کن.
خروجی: لیست مرتب‌شده.
پرامپت تنظیم قرارداد با هوش مصنوعی
نیت: تولید بند قراردادی برای اضافه کردن به قرارداد.
زمینه: موضوع: ضمانت کیفیت، طرفین: فروشنده/خریدار، قانون حاکم: ایران.
دستور: یک بند ۵–۷ جمله‌ای بنویس که شامل: مدت ضمانت، شرایط ابطال، تعهدات طرفین و معیارهای پذیرش باشد. سپس نسخه کوتاه‌شده (یک پاراگراف) برای ایمیل خلاصه کن.
خروجی: [بند کامل] / [خلاصه ایمیلی].
برای دسترسی به نمونه پرامپت های کاربردی حقوقی می‌توانید مطلب ۱۰۰ پرامپت کاربردی هوش مصنوعی حقوقی را مشاهده کنید.
نکات عملی برای استفاده امن و مسئولانه از هوش مصنوعی حقوقی
- اعتبارسنجی خروجی‌ها: هوش مصنوعی می‌تواند خطا کند، همیشه خروجی را با یک حقوقدان بررسی کنید.
- ذخیره‌سازی و حریم خصوصی: داده‌های حساس را تنها در پلتفرم‌هایی که استانداردهای حریم‌شخصی و امنیتی دارند آپلود کنید.
- استفاده از مدل‌های تخصصی: مدل‌های خاص حقوقی که به پایگاه‌های قانونی متصل‌اند خطاهای کمتری دارند؛ اگر در دسترس است از آن‌ها استفاده کنید.
نوشتن پرامپت خوب، خصوصا در استفاده از هوش مصنوعی حقوقی مهارت جدید حیاتی برای وکلا و تیم‌های حقوقی است، با قالب‌های صحیح، زمینه‌گذاری مناسب و چرخه‌ی بازخورد می‌توان از هوش مصنوعی خروجی‌های قابل‌استفاده و عملی گرفت. اگر می‌خواهید این قالب‌ها را مستقیماً در سرویس‌های داخلی مثل وینداد AI استفاده کنید.
