بدیهی است که هر کشوری از انواع مالیات به عنوان بخشی از درآمد خود استفاده می‌کند و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. اگر مدیر یا کارآفرین هستید قطعا در مسیر فعالیت‌های تجاری خود با مجموعه‌ای از تکالیف مالیاتی مواجه می‌شوید که آشنایی با آن‌ها نه‌تنها برای رعایت قوانین و مقررات ضروری است بلکه می‌تواند به بهبود عملکرد مالی و مدیریتی کسب و کار شما نیز کمک کند.
در نظام مالیاتی ایران، قوانین خاصی برای انواع مالیات وجود دارد که شناخت دقیق و نحوه محاسبه آن‌ها به شما این امکان را می‌دهد تا بهتر برنامه‌ریزی کنید و از مزایای قانونی نظیر معافیت‌ها، بخشودگی‌ها و تخفیف‌های مالیاتی بهره‌مند شوید. برای آشنایی بیشتر شما با این مفهوم، ابتدا به تعریف قانونی مالیات در ایران، انواع مالیات در این کشور سپس به انواع مالیات مستقیم و غیر مستقیم می‌پردازیم.
مالیات چیست؟ تعریف قانونی مالیات
طبق اصل ۵۱ قانون اساسی، انواع مالیات فقط به موجب قانون می‌تواند وضع شود و موارد معافیت، بخشودگی و تخفیف‌های مالیاتی را نیز قانون مشخص می‌کند.
اما مالیات چیست؟
مالیات یک هزینه ناگزیر است که برای تامین درآمد عمومی دولت‌ها توسط اشخاص حقوقی و شما به عنوان شخص حقیقی پرداخت میشود. انواع مالیات در خدمات مالی و حسابداری و بر اساس شاخص‌های مختلفی که به تفکیک آن‌ها را بررسی می‌کنیم، به دو دسته کلی مالیات مستقیم و غیر مستقیم تقسیم میشود.
انواع مالیات در ایران
بر اساس قانون مالیاتی کشورمان، مالیات در ایران به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تبدیل میشود.
مالیات مستقیم بی‌واسطه با مقدار و میزان دارایی شما ارتباط دارد در حالی که مالیات غیر مستقیم، صرف نظر از دارایی شما، بر روی درآمدتان اعمال میشود.
مالیات مستقیم چیست؟
بر اساس قانون مالیات مستقیم، هر شخصی به نسبت اموال و دارایی خود در ایران باید مالیات بدهد. این مالیاتها توسط شرکت دارایی و به صورت مستقیم اخذ میشود.
مالیات مستقیم که به آن مالیات بر درآمد نیز گفته میشود، انواع مختلفی دارد که در زیر با یکدیگر آن را بررسی می‌کنیم:
مالیات بر درآمد
این دسته از انواع مالیات مستقیم، خود به پنج گروه تقسیم میشود که تمامی درآمدهای اشخاص را در بر میگیرد. این گروه‌ها عبارتند از:
- مالیات بر درآمد املاک
در مواد ۵۲ الی ۸۰ قانون مالیات‌های مستقیم، به مالیات بر درآمد املاک پرداخته شده است. اشخاص حقوق و حقیقی که صاحب ملک هستند و از طریق ملک خود درآمدی دارند، مشمول این نوع از مالیات می‌شوند. این نوع از مالیات برای سه دسته اجاره املاک، نقل و انتقال ملک و مستغلات خارج از سکنه اعمال میشود.
- مالیات بر درآمد حقوق
اگر شما کارمندی هستید که برای شخص حقیقی یا حقوقی دیگری کار می‌کنید و در ازای این کار حقوق و درآمد دریافت می‌نمایید، حقوق شما مشمول مالیات درآمد بر حقوق میشود.
- مالیات بر درآمد مشاغل
این نوع از انواع مالیات مستقیم، بر اساس درآمد حاصل از فعالیت‌های اقتصادی اشخاص حقیقی محاسبه و دریافت میشود. صاحب هر کسب‌وکاری باشید که درآمدی را برای خود کسب می‌کنید، مشمول این نوع از مالیات‌های مستقیم می‌شوید.
- مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
مطابق قانون، تمامی فعالیت‌هایی که اشخاص حقوقی در قالب شرکت‌های تجاری انجام می‌دهند، مشمول مالیات میشود. این نوع مالیات بر اساس جمع درآمدهای این اشخاص محاسبه میشود.
- مالیات بر درآمد اتفاقی
هر درآمدی که به صورت نقدی یا غیر نقدی به طور مجانی یا از روش‌های معاملاتی با ارزش غیر واقعی، وجه کمتر یا جایزه کسب کنید، درآمدهای اتفاقی نام دارد و باید مالیات آن را پرداخت کنید.
- مالیات بر دارایی
این دسته از مالیات‌های مستقیم که به آن مالیات بر ثروت نیز گفته میشود، به پنج گروه تقسیم میشود:
- مالیات بر تمبر
مودیان مالیاتی برای تمبرهایی که باید باطل کنند، مالیات می‌دهند. این تمبرها برای اسناد حقوقی یا تجاری مانند قراردادها، تفاهم‌نامه‌ها یا اسناد مالکیت املاک استفاده میشود.
- مالیات بر ارث
اگر شما هم جزو آن دسته از افراد هستید که اموال و دارایی‌هایی را از طریق ارث به دست آورده‌اید، باید بدانید که این دسته از اموال نیز مشمول مالیات هستند. زمانی که دارایی و اموال متوفی به ورثه انتقال می یابد، میزان مالیات آن را طبق قانون تعیین می‌کنند.
مالیات غیر مستقیم چیست؟
مالیات غیر مستقیم که به آن مالیات بر مصرف نیز می‌گویند، جزو آن دسته از هزینه‌هایی است که کمتر متوجه آن می‌شویم چون در ساده‌ترین کارها مانند خرید کالا و خدمات، بدون آن‌که صراحتا قید شود، وجود دارد. وقتی کالایی را خریداری می‌کنیم، بخشی از هزینه‌ای که می‌پردازیم، مالیات غیر مستقیمی است که در واقع به تولیدکنندگان آن کالا یا خدمت پرداخت می‌کنیم.
انواع مالیات غیر مستقیم
انواع مالیات عیرمستقیم را نیز می‌توان شامل موارد زیر دانست:
- مالیات حقوق و عوارض گمرکی
این نوع مالیات که به آن مالیات واردات و صادرات نیز گفته میشود، با هدف حمایت از تولید و صنایع داخلی اجرا میشود. زمانی که کالایی خارجی برای واردکننده هزینه گمرکی بیشتری داشته باشد، شما به عنوان مصرف‌کننده اقبال بیشتری به استفاده از نمونه داخلی همان کالا پیدا می‌کنید.
- مالیات غیر مستقیم بر مصرف
مالیات بر مصرف از طرف دولت و برای برخی از کالاها اعمال میشود. خرید و فروش کالاهایی مانند الکل طبی و صنعتی، اتومبیل، سیگار، خاویار و غیره دارای مالیات بر مصرف است. شما به عنوان مصرف‌کننده این کالاها، بخشی از هزینه مالیات آن را نیز به تولیدکنندگان پرداخت می‌کنید اما مسئول نهایی پرداخت مالیات به سازمان امور مالیاتی، تولیدکنندگان و فروشندگان هستند.
- مالیات بر ارزش افزوده
مقدار مالیات بر ارزش افزوده بر اساس مراحلی که یک کالا تولید میشود، به دست می‌آید. پرداخت‌کننده نهایی این مالیات مصرف‌کنندگان آن هستند. بر خلاف مالیات بر مصرف، مالیات بر ارزش افزوده تقریبا از تمامی کالاها و خدمات دریافت میشود.
جمع‌بندی
در ایران، مالیات به عنوان یک هزینه ناگزیر برای تامین درآمد عمومی دولت‌ها شناخته میشود و بر اساس اصل ۵۱ قانون اساسی، تنها به موجب قانون وضع میشود. انواع مالیات در ایران به دو دسته کلی مستقیم و غیر مستقیم تقسیم میشود.
مالیات مستقیم که ارتباط مستقیمی با دارایی افراد دارد، به دو دسته مالیات بر درآمد (شامل درآمد املاک، حقوق، مشاغل و…) و مالیات بر دارایی (از جمله مالیات بر تمبر و ارث) تقسیم میشود.
در مقابل، مالیات غیر مستقیم، که به هزینه‌های مصرف مربوط میشود، در خرید کالا و خدمات به چشم می‌خورد و شامل مالیات بر مصرف و مالیات بر ارزش افزوده است. پرداخت این نوع مالیاتها در نهایت بر عهده تولیدکنندگان و فروشندگان است، اما در نهایت مصرف‌کنندگان آن‌ها را متقبل می‌شوند.
امور مالیاتی از جمله مواردی است که علاوه‌بر کسب‌وکارها شامل اشخاص نیز میشود به همین دلیل خدمات مالی و حسابداری از جمله خدماتی است که نه تنها کسب‌وکارها بلکه افراد عادی نیز از آن استفاده می‌کنند.
سوالات متداول
مالیات مستقیم چیست و چه انواعی دارد؟
مالیات مستقیم به نوعی از مالیات گفته میشود که به نسبت اموال و دارایی افراد و شرکتها تعلق میگیرد. این مالیاتها معمولاً توسط سازمان مالیاتی بهصورت مستقیم از درآمدها و داراییها اخذ میشود. انواع مالیات مستقیم شامل مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی میشود.
مالیات غیر مستقیم چگونه محاسبه میشود و شامل چه مواردی است؟
مالیات غیر مستقیم به مالیاتی گفته میشود که به مصرف کالاها و خدمات تعلق میگیرد و معمولاً در قیمت کالاها و خدمات لحاظ میشود، بدون اینکه بهطور صریح ذکر شود. این نوع مالیات شامل مالیات بر مصرف، مالیات حقوق و عوارض گمرکی و مالیات بر ارزش افزوده است.
