هنگامی که یک تاجر مشغول انجام فعالیت‌های تجاری است ممکن است به علل مختلفی از تأدیه وجوهی که بر عهده دارد ناتوان شود، در این جا اصطلاحاً تاجر متوقف شده است و احتمالا یکی از انواع ورشکستگی برای او رخ می‌دهد.
افرادی که از توقف تاجر زیان می‌برند بی‌شک طلبکاران او هستند. قانون‌گذار برای حمایت از طلبکاران، تاجر متوقف را از تصرف در اموال خود ممنوع کرده است.
به این وضعیت که تاجر توانایی تصرف در اموالش را ندارد، ورشکستگی می‌گویند. در این مقاله قصد داریم شما را با انواع ورشکستگی آشنا کنیم.
به‌طور اجمالی ورشکستگی به ورشکستگی عادی، ورشکستگی به تقصیر اجباری، ورشکستگی به تقصیر اختیاری و ورشکستگی به تقلب تقسیم می‌شود.
ورشکستگی عادی چیست؟
مطابق ماده یک قانون تجارت، تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار دهد.
ماده ۲ قانون تجارت، معاملات تجارتی را اینگونه برشمرده است:
۱) خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره اعم از اینکه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد.
۲) تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوا به هر نحوی که باشد.
۳) هر قسم عملیات دلالی یا حق‌العمل‌کاری (کمیسیون) و یا عاملی و همچنین تصدی به هر نوع تأسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجاد می‌شود از قبیل تسهیل معاملات ملکی یا پیدا کردن خدمه یا تهیه و رسانیدن ملزومات و غیره.
۴)تأسیس و به کار انداختن هر قسم کارخانه مشروط بر اینکه برای رفع حوائج شخصی نباشد.
۵) تصدی به عملیات حراجی.
۶) تصدی به هر قسم نمایشگاه‌های عمومی.
۷) هر قسم عملیات صرافی و بانکی.
۸) معاملات برواتی اعم از اینکه بین تاجر یا غیر تاجر باشد.
۹) عملیات بیمه بحری و غیر بحری
۱۰)کشتی‌سازی و خرید و فروش کشتی و کشتیرانی داخلی یا خارجی و معاملات راجع به آنها.
مطابق ماده ۴۱۲ قانون تجارت، ورشکستگی تاجر یا شرکت تجارتی در نتیجه توقف از تادیه وجوهی که بر عهده اوست حاصل می‌شود.
اگر یک تاجر به علت تقصیر و تقلب ورشکسته نشده باشد و برای علت ورشکستگی شاهد تقصیر و تقلبی در رفتار تاجر نباشیم، ورشکستگی او عادی محسوب می‌شود. در اینجا صرفا تاجر دیونی که از طریق معاملات تجاری یا غیرتجاری بر عهده وی قرار گرفته را نمی‌تواند پرداخت کند و مرتکب مجازاتی نشده است.
ورشکستگی به تقصیر اجباری
یکی از انواع ورشکستگی نوع اجباری آن است، تاجر ورشکسته نه تنها توانایی تصرف در اموال خود را ندارد بلکه مرتکب جرم ورشکستگی به تقصیر شده است و باید مجازات شود.
قانون‌گذار مواردی را که باید قاضی حکم به ورشکستگی به تقصیر بدهد را مشخص کرده و در صورت احراز آنها توسط قاضی تاجر مجرم شناخته خواهد شد.
اگر مخارج شخصی و خانوادگی تاجر از درآمد او در زمانی که هنوز ورشکسته نشده بود بیشتر باشد، معاملاتی انجام داده باشد که سود آنها قطعی نبوده و معاملات غیر متعارف محسوب شود، در زمان ورشکستگی برای پنهان کردن این امر به اقدامات نامتعارف دست زده باشد و امر ورشکستگی را با این اقدامات به تاخیر انداخته باشد.
مثلاً یک کالا را به مبلغ بالاتر از قیمت روز بخرد، به مبلغ پایین تر از قیمت روز بفروشد، از دیگران قرض بگیرد و مواردی از این قبیل، و آخرین مورد این است که تاجر متوقف یک یا چند طلبکار را بر دیگران ترجیح دهد و دین آنها را بپردازد.
در همه این موارد ورشکستگی تاجر در گروه ورشکستگی به تقصیر اجباری قرار میگیرد. در ادامه با مجازات این نوع ورشکستگی آشنا خواهیم شد.
ورشکستگی به تقصیر اختیاری
در این قسم از ورشکستگی، اگر تاجر با وجود توقف و شرایط نامطلوبی که داشته، به حساب فرد دیگر تعهداتی بر عهده گرفته باشد و آن تعهدات در وضعیتی که تاجر نمی‌تواند دیون طلبکاران خود را بپردازد، از لحاظ مالی سنگین باشد.
تاجر طی سه روز از از تاریخ توقف وضعیت خود را به دادگاه اعلام نکند و در پی این اقدام صورت حساب دارایی و دفاتر تجارتی خود را تسلیم نکند، تاجر دفتر تجاری نداشته باشد یا اگر هم دارد کامل نباشد یا ترتیب مناسبی در آن وجود نداشته باشد.
مورد آخر اگر دیون و مطالبات تاجر به طور کامل و جامع در صورت دارایی نوشته نشده باشد، قاضی ممکن است تاجر را ورشکسته به تقصیر اعلام کند. و اختیار این امر با دادگاه است و نه دادسرا.
همانطور که پیش‌تر اشاره شد تاجر در ورشکستگی به تقصیر مجرم محسوب می‌شود و باید مجازات شود. مطابق ماده ۶۷۱ قانون مجازات اسلامی مجازات ورشکستگی به تقصیر ۶ ماه تا ۲ سال حبس است.
ورشکستگی به تقلب
در ورشکستگی به تقلب تاجر با اقداماتی مبتنی بر حیله و نیرنگ برای رهایی از پرداخت دیون خود ادعای ورشکستگی می‌کند. ورشکستگی به تقلب
هم مانند ورشکستگی به تقصیر جرم است و مجازات دارد. مطابق ماده ۶۷۰ قانون مجازات اسلامی مجازات آن ۱ تا ۵ سال حبس است.
اگر تاجر ورشکسته دفاتر تجاری خود را از بین برده باشد، دارایی‌های خودش را پنهان کند یا با معاملات صوری منتقل کند و در آخر اگر میزان دیون خود را به‌طور غیر واقعی اعلام نماید دادگاه حکم ورشکستگی به تقلب تاجر را صادر خواهد کرد.
چگونگی تعقیب جرائم ورشکستگی به تقصیر یا تقلب
هنگامی یک تاجر ورشکسته به تقصیر یا تقلب تحت رسیدگی قرار میگیرد که مدیر تصفیه درخواست این امر را داشته باشد و اکثریت طلبکاران هم موافق باشند، همچنین به درخواست هر یک از طلبکاران تاجر تحت رسیدگی قرار میگیرد حالت دیگر هم به‌گونه‌ای است که مدعی العموم این تاجر را تحت تعقیب قرار دهد.
اگر تاجر محکوم به ورشکستگی به تقصیر یا تقلب شود، مخارج تعقیب تاجر بر عهده دولت است و در زمان مناسب از اموال تاجر برداشته می‌شود اما زمانی که تقلب و تقصیر تاجر توسط دادگاه احراز نشود، هزینه تعقیب توسط مدعی العموم با دولت است.
هزینه تعقیب به تقاضای مدیر تصفیه با عهده هیئت طلبکاران است و هزینه تعقیب به تقاضای یکی از طلبکاران با همان شخص است.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم شما را با انواع ورشکستگی عادی، ورشکستگی به تقصیر اجباری، ورشکستگی به تقصیر اختیاری، ورشکستگی به تقلب و چگونگی تعقیب جرائم ورشکستگی به تقصیر یا تقلب آشنا کنیم.
بحث ورشکستگی یک تاجر از لحاظ حقوقی بسیار پیچیده است و قطعا بدون کمک متخصصین با مشکلات فراوانی روبه‌رو خواهید شد.
پیشنهاد تیم وینداد به شما این است که در این زمینه حتماً از مشاوره متخصصان حقوقی وینداد استفاده نمایید تا مورد سوء استفاده افراد سودجو قرار نگیرید و دچار ضرر و زیان گسترده‌ای نشوید.
لطفاً سؤالات و نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید و برای خواندن مطالب بیشتر به مجله وینداد مراجعه نمایید همچنین متخصصین ما آماده ارائه خدمات مشاوره به شما عزیزان هستند.
