تفاوت تفاهم نامه با قرارداد و توافقنامه از سوالات پرتکراری است که همه‌روزه برای افرادی که به فراخور نوع فعالیت‌شان با آن سر و کار دارند پیش می‌آید. قبل از اینکه تفاوت آنها را بیان کنیم، خاطرنشان می‌کنیم که عنوانی که ما به اسناد تهیه‌شده اطلاق می‌کنیم، ملاک تصمیم‌گیری برای تمییز دادن این‌گونه اسناد نیست. بلکه آن چیزی که ملاک تفسیر سند ایجاد شده می‌باشد متن و محتوای متون تحریر شده است. لذا از این جهت بسیاری از حقوقدانان فرق چندانی میان تفاهم‌نامه، توافقنامه و قرارداد قائل نیستند.
اما برای آنکه بتوان چهارچوبی مناسب از معانی این الفاظ را بکار بگیریم باید مراحلی را برای ایجاد یک تعهد حقوقی بیان کنیم. در صورتی‌که بتوانیم چنین تعریفی را ارائه دهیم میتوان تتفاوت تفاهم نامه با قرارداد و توافقنامه را بهتر متوجه شد.
تفاهم نامه چیست ؟
معادل انگلیسی تفاهم‌نامه Memorandum of Understanding که به اختصار MOU نامیده می‌شود. به سندی گفته می‌شود که طرفین یک قرارداد در نتیجه مذاکرات آن را تنظیم می‌کنند و نشان می‌دهد که طرفین بر روی موضوعات معینی توافق کرده و تلاش دارند تا قرارداد را به پیش ببرند.
تفاهم‌نامه نوعی صورت جلسه مذاکرات محسوب می‌شود. طرفین با امضای یادداشت تفاهم یا تفاهم‌نامه اگرچه سعی دارند نسبت به توافقاتی که حاصل شده از ایجاد آثار حقوقی الزام‌آور جلوگیری کنند، ولی در عین حال نشان می‌دهند که نسبت به مذاکرات انجام شده به یک نقطه مشترک دست یافته‌اند، تا در ادامه مذاکرات برای انعقاد قرارداد بتوانند به آن استناد کنند.
تفاهم‌نامه چه کاربردی دارد؟
این یادداشت تفاهم دربردارنده توافقات پایه تعهدات قراردادی است و به نوعی پیش‌نویس قرارداد یا قرارداد دست نویس محسوب می‌شود. چرا که جدیت طرفین را در انعقاد قرارداد نشان می‌دهد. اصولا تفاهم‌نامه برای طرفین الزام‌آور نیست یعنی این سند از نظر قانونی قابل استناد نیست ولی استفاده از برخی عبارات الزام‌آور می‌تواند مدعی را برای رسیدن به ادعای الزام‌آوری کمک کند.
تفاهم‌نامه به عنوان سند پشتیبان مذاکرات شفاهی طرفین قراردادی به آنها در پیکربندی قرارداد کمک می‌کند و نشان می‌دهد که طرفین در مسیر مذاکرات قراردادی به معانی مشترکی درخصوص موضوعات قراردادی دست یافته‌اند که آن را مبنا و پایه تصمیمات بعدی خود قرار می‌دهند؛ بیشترین چیزی که از یک تفاهم‌نامه پشتیبانی می‌کند موضوع رعایت اخلاق حرفه‌ای و حفظ اعتبار برای اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی است.
دو کاربرد عمده تفاهم‌نامه عبارت است از:
- تعیین چارچوبی برای توافق نهایی طرفین در انعقاد قرارداد
- ثبت شروط کلیدی که تا لحظه امضای تفاهم‌نامه مورد توافق طرفین واقع شده است.
توافقنامه چیست؟
معادل انگلیسی توافقنامه Memorandum of Agreement که به اختصار MOA یا بعضاً Agreement نیز نامیده می‌شود عبارت است از سند مکتوبی از روابط مشترک طرفین که از تراضی و توافق در یک موضوع مشخص پرده‌برداری می‌کند و شرایط و جزئیات توافق طرفین را مشخص می‌کند. توافق‌نامه‌ها به عنوان یک سند قانونی از الزام حقوقی بهره‌مند هستند اما رسمیت آنها از یک قرارداد کمتر است.
توافق‌نامه‌ها دربردارنده روش‌های اجرایی و جزئیات بیشتری از توافقات طرفین هستند و پایه و اساس اصلی در امضای قرارداد محسوب می‌شوند. تغییر شروط و بندهای توافقنامه اصولاً امکان‌پذیر نیست و آنچه در بندهای یک موافقت‌نامه درج می‌شود اغلب عیناً در قرارداد ولی به صورت کامل‌تری منعکس می‌گردد.
توافقنامه چه مواردی را شامل می‌شود؟
- طرفین توافقنامه؛
- هدف از توافقنامه و شرح مختصری از موضوع و محدوده کاری؛
- تعهدات مالی در صورتی که توافق محقق شده و به انعقاد قرارداد رسمی موکول نشده باشد؛
- شرح مختصری از نقش‌ها و مسئولیت‌ها و تعهدات طرفین؛
- مدت اعتبار
- صلاحیت رسیدگی به اختلافات و قانون حاکم
- شرایط لغو تعهدات قراردادی و ضمانت اقدامات
فرق تفاهم‌نامه با توافقنامه چیست؟
اصلی‌ترین تفاوت تفاهم نامه با قرارداد در الزام‌آوری آن‌هاست. همانطور که ذکر شد تفاهم‌نامه برای طرفین ایجاد التزام قانونی نمی‌کند ولی توافقنامه سندی است که برای طرفین ایجاد التزام می‌کند و طرفین میتوانند برای اثبات ادعاهای خود به توافق‌نامه‌ها استناد نمایند.
در عین حال نقض تفاهم‌نامه بیشتر به اعتبار و وجهه طرفین مذاکرات قراردادی لطمه می‌زند تا اینکه برای آنها مسئولیت‌های حقوقی به همراه داشته باشد.
شباهت تفاهم‌نامه و توافقنامه چیست؟
طرفینی که در نتیجه مذاکرات این اسناد را تنظیم و امضا می‌کنند یکسان هستند و از طرفی هم تفاهم‌نامه و هم توافقنامه دارای قالب خاص و استانداردی هستند یعنی باید اصول اولیه تنظیم یک سند حقوقی در مورد هر یک رعایت شود حتی اگر ضمانت‌اجراهای متفاوتی داشته باشند.
نکته بسیار مهمی که نباید از نظر دور داشت این است که صرف انتخاب عنوان ملاکی برای تعیین نوع سند تنظیمی بین طرفین نیست بلکه ملاک تفسیر اینکه سند تنظیمی بین طرفین محتوای توافقی است که به صورت مکتوب درآمده است.
تنظیم تفاهم‌نامه چه اصولی دارد؟
۱- اگر در تفاهم نامه خود تعهداتی را پیش‌بینی می‌کنید حتما ضمانت اجرای مرتبط با آن بویژه ضمانت اجرای مالی را نیز در آن قید کنید.
۲- اگر موضوع تفاهم نامه، مشارکت در انجام پروژه می‌باشد، حتما از طرف مقابل خود تعهد حسن انجام کار به همراه ضمانت را اخذ نمایید.
۳-صرف وجود تفاهم نامه همکاری میان دو نفر، دلیل موجهی نیست که تمامی اطلاعات حساس کاری خود را در احتیار طرف مقابل قرار دهید.
۴-بند حفظ محرمانگی را در تفاهم نامه خود حتما قید کنید و برای نقض آن ضمانت اجرا قرار دهید.
۵-قبل از امضای قرارداد تفاهم نامه، حتما اسناد و مدارک طرف مقابل را مطالعه کرده تا از صحت آن باخبر شوید و بعد از آگاهی از تمامی بندهای تفاهم نامه اقدام به امضای آن نمایید.
قرارداد چیست و چه مزیتی نسبت به تفاهم‌نامه و توافقنامه دارد؟
در ماده ۱۸۳ قانون مدنی تعریفی از عقد یا قرارداد که معادل انگلیسی آن Contract است ارائه شده که عبارت است از اینکه دو یا چند نفر در مقابل دو یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد.
به عبارت دیگر قرارداد نشان‌دهنده اراده طرفین برای ایجاد یک اثر حقوقی همراه با پذیرش تعهدات و مسئولیت‌ها است. با امضای قرارداد تمامی اسنادی که ذکر شد پایه و اساس تفسیر قصد طرفین محسوب می‌شوند. نقض شرط و بند قرارداد نه تنها ضمانت‌آور است بلکه از اعتبار و حمایت قانونی برخوردار است. یکی از مهم‌ترین مواردی که باید در قرارداد ذکر شود، موارد بطلان قرارداد است.
قرارداد به عنوان یک سند حقوقی در برابر همگان قابل استناد است و طرفین با استناد به قرارداد نیاز به دلیل بیشتری برای مطالبه تعهدات طرف دیگر ندارند. قراردادها بر حسب طرفین، موضوع و تعهدات به دسته‌های متفاوتی تقسیم می‌شوند. و در واقع قرارداد در جایی است که تمامی مذاکرات اولیه و مقدماتی به ثمر رسیده و ظهور و بروز رسمی و قانونی می‌یابد.
اگرچه نحوه تنظیم قرارداد باید به شکلی منصفانه و متوازن صورت گیرد ولی این به این معنا نیست که لزوماً همه طرفین از یک قرارداد سود یکسانی ببرند. به عنوان مثال برخی قراردادها مثل قراردادهای مشمول قانون کار به دلایل مختلف حقوق کارگران را بیشتر مورد حمایت قرار می‌دهند.
پاسخ به ابهامات تفاوت تفاهم نامه با قرارداد و توافقنامه و فرق قرارداد با تفاهم نامه
شاید به نظر برسد در بسیاری از مواقع قراردادها بدون انعقاد توافقنامه و تفاهم‌نامه منعقد می‌گردند، که البته این فرضی ناصحیح است زیرا که حتماً برای انعقاد قرارداد تعاملاتی صورت میگیرد یا گهگاه صورت جلساتی تنظیم و یا جلسات شفاهی یا مکاتباتی انجام می‌پذیرد، تمامی این صورت جلسات و تعاملات کتبی و شفاهی به فراخور موضوع و مضمون می تواند توافق نامه یا تفاهم نامه محسوب گردد و این اسناد مدارک معتبری برای تفسیر هرگونه قرارداد در زمان بروز اختلاف در اجرا یا تفسیر مواد خواهد بود: تفاهم‌نامه، توافقنامه و قرارداد.
لذا با توجه به نکاتی که بیان شد، پیشنهاد می‌شود هرگاه نیازمند ایجاد تعهدی برای خود یا دیگری بودید، قبل از انعقاد قرارداد و التزام به تعهدات آن، تفاوت تفاهم نامه با قرارداد و توافقنامه را کاملا درک کرده سپس مفاهیم کلی و توافقات اجرایی را از قبل مورد بررسی و تأیید و تأکید قرار دهید تا با انعقاد یک قرارداد شفاف، گویا و کارآمد به اهداف حقیقی خود نائل آیید. در این بخش تنظیم کننده قرارداد نقش کلیدی را دارد.
سوالات متداول
آیا میتوان تفاهم‌نامه و توافقنامه و قرارداد را به جای هم استفاده کرد؟
خیر؛ ضمانت اجرایی و قانونی هر یک از این اسناد متفاوت است و نمی‌توان آنها را به جای یکدیگر به کار برد.
آیا توافق نامه ضمانت قانونی دارد؟
خیر؛ اسناد در قالب قرارداد میتوانند قانونی و معتبر شوند.
سلام میتوان از توافق نامه ساخت بجای قرارداد ساخت و ساز بعلت مسایل بیمه و مالیات استفاده کرد؟ آیا به توافق نامه بیمه و مالیات تعلق میگیرد؟
با سلام
موضوع بیمه و مالیات از موارد آمره در قوانین کشور است و فارغ از عنوان انتخابی برای همکاری شما، براساس ماهیت رابطه به آن حسب مورد بیمه و مالیات تعلق می گیرد.
تشکر
منابع
تفاوت بین قرارداد و توافق نامه آنها براساس این واقعیت است که تعهدات یا مزایای هر یک از طرفین متفاوت است. یعنی ، در توافق نامه بین طرفین که به دنبال یک هدف مشترک هستند برابری وجود دارد ، در حالی که در قرارداد هدفی که آنها را به جشن گرفتن آن ترغیب می کند لزوما یکسان نیست.
با سلام ودعای خیر وسپاس
در قسمت پایانی توضیحات توافقنامه ،اصول تنظیم تفاهم نامه را ذکر کرده اید که باتوجه به محتوا
و محل قرار گرفتن مطلب مذکور به نظر می رسد اصول توافقنامه باید درج می شد نه تفاهم نامه.
با سلام
و ممنون از حسن توجه شما. موضوع به نویسندگان ارجاع می گردد.
توضیحات بسیار خوبی است. فقط درصورتی که بین توافق نامه و موافقت نامه هم تفاوتی وجود دارد بهتر است که این مورد هم توضیح داده شود.
با سلام
ممنون از پیشنهاد شما.
حتما مورد لحاظ قرار می گیرد.
منابع
تفاوت بین قرارداد و توافق نامه آنها براساس این واقعیت است که تعهدات یا مزایای هر یک از طرفین متفاوت است. یعنی ، در توافق نامه بین طرفین که به دنبال یک هدف مشترک هستند برابری وجود دارد ، در حالی که در قرارداد هدفی که آنها را به جشن گرفتن آن ترغیب می کند لزوما یکسان نیست.
با سلام؛ خیلی خوب و کامل بود ممنون
سپاس