عقود و قراردادها در نظام حقوقی ایران، انواع مختلفی دارند و هر یک در جایگاه خود کاربرد دارند. تنظیم قرارداد تهاتر در بعضی مواقع می‌تواند یک اقدام عاقلانه برای رفع بدهی‌ها و دیون اشخاص نسبت به یکدیگر باشد اما گاهی اشخاص به دلیل عدم آگاهی از مفهوم تهاتر و ظرفیت حقوقی آن سبب اتلاف زمان و صرف هزینه زیادی برای از بین بردن تعهدات خود می‌شوند.
در این مطلب از مجله حقوقی وینداد به سراغ نکات حقوقی و مواد کاربردی و ضروری در نوشتن قرارداد تهاتر رفته‌ایم.
با ما همراه باشید.
اسباب سقوط تعهدات در قانون ایران چیست؟
پیش از ورود به بحث تهاتر، بهتر است با اسباب سقوط تعهدات یا همان دلایل از بین رفتن تعهدات قراردادی آشنا شویم.
ماده ۲۶۴ قانون مدنی ۶ مورد از اسباب زوال تعهدات را بیان می‌کند:
- وفای به عهد
- اقاله
- ابراء
- تبدیل تعهد
- تهاتر
- مالکیت ما فی الذمه
به بیان بهتر، زمانی که یک تعهد حقوقی به شکل صحیح ایجاد شد، ممکن است از روش‌های فوق‌الذکر به نحوی ساقط و زائل شود. مضاف بر این، حقوقدانان معتقدند که اسبابی مانند فسخ، فوت یکی از طرفین عقود (در عقود جایز)، مرور زمان و… نیز اسباب سقوط تعهد هستند.
در این مطلب قصد داریم صرفا به تهاتر به عنوان اسباب سقوط تعهد اشاره کنیم و همچنین برای تنظیم قرارداد تهاتر نکات مهم را یادآور شویم.
منظور از تهاتر چیست؟
تهاتر در لغت به معنای تبادل برابر و برقراری مساوات است. گاهی ممکن است تهاتر را در معنای معامله پایاپای نیز استفاده کرد.
در حقوق، منظور از تهاتر عملی است که با آن دو شخص که به یکدیگر از لحاظ حقوقی مدیون هستند، بتوانند تمام یا بخشی از بدهی خود را تسویه کنند.
در تنظیم قرارداد تهاتر نیاز است تا طرفین قرارداد نسبت به یکدیگر هم بدهکار و هم طلبکار باشند تا به واسطه تنظیم قرارداد تهاتر بدهی‌های خود را اصطلاحا صاف کنند.
به طور مثال اگر یک شخص ده میلیون تومان به شخصی بدهکار باشد اما به واسطه یک اتفاق از او پنج میلیون تومان هم طلبکار شود، می‌تواند با تنظیم قرارداد تهاتر نیمی از بدهی خود را صاف کند.
تهاتر ممکن است به سه شکل ایجاد شود:
– به حکم قانون (قانونی)
– با اراده طرفین (قراردادی)
– به حکم دادگاه (قضایی)
شرایط تنظیم قرارداد تهاتر چیست؟
برای آنکه بتوان تنظیم قرارداد تهاتر انجام داد باید شرایط عمومی تهاتر وجود داشته باشد:
– دو دین و طلب در مقابل هم (میان طرفین تنظیم قرارداد تهاتر) باشند.
– هر دو طلب از یک جنس (مثلا وجه نقد) باشند.
– هر دو طلب از نظر زمانی، بالفعل باشند (یکی مدت‌دار نباشد).
– هر دو طلب در یک مکان جغرافیایی وجود داشته باشند.
– هر دو مال مورد طلب آزاد باشند (وثیقه و توقیف و… نباشد).
تنظیم قرارداد تهاتر چه نکاتی دارد؟
برای تنظیم قراردادهای حقوقی مانند تنظیم قرارداد تهاتر نیاز است تا بندهای زیر به درستی و دقت نگاشته شوند:
طرفین قرارداد تهاتر
در این بند باید مشخصات دقیق طرفین تهاتر، مانند نام و نام خانوادگی، شماره ملی، نشانی، تلفن و… ذکر شود.
موضوع قرارداد
در این قسمت باید مشخصات دقیق موضوع قرارداد که همان موضوع مورد تهاتر است ذکر شود. به طور مثال ذکر شود که موضوع قرارداد تهاتر یک ملک مشخص با ملک دیگر طرف مقابل با مشخصات خاص است. مشخصاتی نظیر متراژ، ارزش، سن بنا، موقعیت مکانی و… بایستی تصریح شوند.
مدت قرارداد
مدت زمان قرارداد غالبا از تاریخ تنظیم قرارداد تا مدت مشخصی که مد نظر طرفین قرارداد تهاتر است، ادامه می‌یابد.
مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت
مبلغ قرارداد باید با تعیین دقیق معیار مشخص شود. مبلغ قرارداد همان ارزش اموال مورد تهاتر است. به همین خاطر باید در این بند حتما معادل ارزش اموال تهاتر تصریح شود. مثلا ذکر شود تهاتر بین خودروهایی به ارزش صد و دویست میلیون تومان است.
فسخ قرارداد تهاتر
اصولا طرفین قرارداد در صورت نقض تعهدات طرف دیگر، می‌توانند تحت شرایطی اقدام به فسخ قرارداد کنند. البته می‌توان با توافق طرفین، مواردی از فسخ را مشروط به مذاکره و یا ارجاع اختلاف به داوری کرد.
فورس ماژور
گاهی ممکن است شرایط تهاتر ابتدا وجود داشته باشد اما هنگام تنظیم قرارداد، یکی از دیون دچار مشکلی شوند و نتوان تهاتر را انجام داد. مثلا اگر یکی از اموال مورد تهاتر خودرو باشد اما به سرقت برود می‌توان گفت فورس ماژور صورت گرفته است.
حل و فصل اختلافات
در تنظیم قرارداد تهاتر معمولا اختلافاتی به وجود می‌آید که بهتر است از قبل روش حل آنها را مشخص کرد.
توسل به مذاکره، سازی، داوری و ارجاع به دادگاه‌ها، شایع‌ترین اسباب حل و فصل اختلافات در قراردادها به حساب می‌آیند.
نیاز به تنظیم یا بررسی قرارداد تهاتر دارید؟
در این مطلب از مجله حقوقی وینداد کوشیدیم تا نکات مهم تنظیم قرارداد تهاتر را مرور کنیم و مهم‌ترین بندهای این قرارداد را به دقت بررسی کنیم.
نباید فراموش کرد که اصولا موضوع تهاتر دارای نکات حقوقی زیادی است و این موضوع زمانی که با حوزه تنظیم قراردادهای حقوقی پیوند می‌خورد، مشکلاتی دوچندان ایجاد می‌کند.
به همین دلیل، توصیه می‌شود برای تنظیم قرارداد تهاتر یا سایر عقود مثل عقود مشارکتی از مشاوران حقوقی و حقوقدانان مجرب مشورت بگیرید.
تیم حقوقی وینداد با داشتن تیمی از وکلای ماهر و کارشناسان حقوقی باتجربه قادر است خدمات تنظیم و بررسی قراردادهای شما را به بهترین شکل انجام دهد.
سوالات متداول
شرایط به‌وجود آمدن تهاتر چیست؟
در تنظیم قرارداد تهاتر نیاز است تا طرفین قرارداد نسبت به یکدیگر هم بدهکار و هم طلبکار باشند تا بدهی‌های خود را اصطلاحا صاف کنند.
نحوه پرداخت قرارداد تهاتر به چه صورت است؟
مبلغ قرارداد همان ارزش اموال مورد تهاتر است. به همین خاطر باید در این بند حتما معادل ارزش اموال تهاتر تصریح شود. مثلا ذکر شود تهاتر بین خودروهایی به ارزش صد و دویست میلیون تومان است.
سلام بنده آپارتمانی ۴ واحده را به صورت مشارکتی با برادرم ساختیم که ۲ واحد من ۲ واحد برادرم مالک هستیم چون زمین به اسم بنده بود سندها به تسم بنده است و ما صلحنامه محضری داریم ک دو واحد برادرم مالک هست در این بین تا سند زده شه برادرم واحد خودش رو به صورت تهاتری فروخته و اون فرد هم چندبعد از اون فروخته به صورت قولنامه ای ک الان مشخص شده که ملکی که خریدار برادرم داده در معامله تهاتری مال غیر بوده الان چطور امکان فسخ هست و تکلیف مالکیت واحد چیه؟
با سلام و احترام
دوست عزیز این کیس از حالت سوال خارج است و شما میتوانید با یک وکیل در تماس باشید. همچنین میتوانید از خدمات تیم مشاوران حقوقی وینداد بهره مند شوید.