خسارت تاخیر تادیه درصورتی که صادرکننده چک فوت کند آیا قابل مطالبه است؟

ماجرای یک پرونده: آقای رحیمی بابت معاملاتی که با آقای زمانی داشته، ۶ فقره چک از او دریافت کرده است. اما چک‌ها بلامحل بوده و آقای رحیمی موفق نمی‌شود وجه چک‌ها را از بانک وصول کند. بنابراین به دادگاه رفته و علیه آقای زمانی دعوای مطالبه وجه چک‌ها به علاوه خسارات دادرسی و خسارت تاخیر تادیه مطرح می‌کند. دادگاه شروع به دادرسی می‌کند اما در نیمه‌ی راه آقای زمانی فوت می‌کند و دو دختر وی به عنوان وارثان او در دعوی جایگزین می‌شوند. حالا این سوال برای آقای رحیمی به وجود آمده است که با وجود فوت آقای زمانی همچنان می‌تواند خسارت تاخیر تادیه دریافت کند یا خیر؟

اگر کنجکاوید تا از نتیجه این پرونده سردربیاورید، و یا خودتان هم مشابه این پرونده، چک برگشت خورده دارید و نمی‌دانید خسارت تاخیر تادیه به شما تعلق می‌گیرد یا نه، با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید. درصورتی که در این زمینه به راهنمایی نیاز داشتید، می‌توانید با متخصصین حقوقی وینداد مطرح کنید.

خسارت تاخیر تادیه چیست؟

تصور کنید فردی به شما مبلغی معین بدهکار است، مثلا به شخصی پولی قرض داده‌اید، یا خودروی خود را به فردی فروخته‌اید و هنوز مبلغ آن را دریافت نکرده‌اید. سپس در تاریخ توافق شده، از او درخواست پرداخت مبلغ را می‌کنید اما او دین خود را نمی پردازد. از این تاریخ به بعد، به واسطه‌ی تاخیری که در پرداخت دین شما ایجاد شده می‌توانید مبلغی را به عنوان خسارت تاخیر تادیه دریافت کنید.

اهمیت دریافت خسارت تاخیر تادیه از آنجا مشخص می‌شود که به این نکته توجه کنیم که ارزش پول در کشور ما به واسطه تورم بالا، هر روز درحال تغییر است. بنابراین تاخیری هرچند کوتاه مدت در پرداخت دین ممکن است ضرر فراوانی به طلبکار وارد کند و تمام برنامه‌های مالی او را بهم زند. درواقع خسارت تاخیر تأدیه برای جبران این زیان پیش‌بینی شده است.

برای دریافت این خسارت باید علیه شخصی که به شما بدهکار است در دادگاه دعوای مطالبه وجه دین به علاوه خسارت تاخیر تادیه مطرح کنید. البته مطالبه خسارت تاخیر تأدیه از دادگاه شرایطی دارد که در زیر به آنان اشاره می‌کنیم.

شرایط دریافت خسارت تاخیر تأدیه چیست؟

افراد ممکن است در توافقات یا قراردادهای خود تعهدات مختلفی را برعهده گیرند. اما به همه‌ی انواع این تعهدات خسارت تاخیر تادیه تعلق نمی‌گیرد! درواقع برای این‌که بتوان خسارت تاخیر تادیه دریافت کرد قانون آیین دادرسی مدنی در ماده ۵۲۲ شرایط خاصی را بیان کرده است:

۱-پولی بودن موضوع تعهد:

موضوع همه تعهدات صرفا وجه نقد نیست و ممکن است مثلا در قراردادی یک مهندس معمار ملزم باشد برای شما در مدتی معین خانه‌ای بسازد. در اینجا موضوع تعهد، انجام یک کار است نه مبلغی پول. بنابراین اگر مهندس خانه‌ی شما را در مدت معین نساخت شما نمی‌توانید در دادگاه مطالبه خسارت تاخیر تادیه بکنید. البته این نکته باید ذکر شود که اگرچه در این حالت به شما خسارت تاخیر تادیه تعلق نمی‌گیرد اما درصورتی که بتوانید در دادگاه ثابت کنید که درنتیجه‌ی تاخیر مهندس در ساختن خانه، به شما خسارت و زیانی وارد شده می‌توانید هزینه آن را دریافت کنید. درواقع مزیتی که تعهدات پولی نسبت به دیگر تعهدات دارند این است که شما نیازی ندارید که ثابت کنید درنتیجه‌ی تاخیر، خسارتی بهتان وارد شده است. چون همین که بدهکار پول شما را پس از سررسید ندهد، فرض بر این است که به شما ضرر وارد شده و می‌توانید خسارت تاخیر تادیه دریافت کنید. درصورتی که درباره تعلق خسارت تاخیر تادیه به خود تردید دارید متخصصان وینداد می‌توانند با بررسی مشکل شما راهنمایی‌های لازم را ارائه دهند.

۲-مطالبه طلبکار:

برای تعلق گرفتن خسارت تاخیر تادیه، طلبکار باید در تاریخی که سررسید پرداخت دین است، از بدهکار مبلغ را مطالبه کند. بهتر است در این موارد از طریق ارسال اظهارنامه درخواست مطالبه وجه کنید تا بعدا در دادگاه بتوانید با ارائه اظهارنامه ثابت کنید که وجه پول را مطالبه کرده‌اید. البته در مواردی که مانند پرونده‌ای که در این مطلب بررسی شده است بدهی موردنظر به صورت چک باشد، نیازی به مطالبه و اظهارنامه نیست و همین که چک شما برگشت بخورد از تاریخ برگشت خوردن آن، خسارت تاخیر تادیه به مبلغ چک تعلق می‌گیرد.

۳-تمکن مدیون:

درصورتی که بدهکار توانایی مالی برای پرداخت بدهی خود را نداشته باشد یا به عبارتی معسر باشد، دیگر نمی‌توان خسارت تاخیر تادیه از او دریافت کرد و تنها می‌توان دعوای مطالبه مبلغ اصلی دین را علیه او مطرح کرد.

۴-تغییر فاحش شاخص قیمت:

شرط آخر با توجه به میانگین نوسانات قیمت که بانک مرکزی هر ساله تحت عنوان شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی اعلام می‌کند، محاسبه می‌شود. بنابراین طبق این شاخص، به هر میزان که ارزش مبلغ بدهی از زمان مطالبه تا زمان اجرای حکم، افول کرده باشد نسبت به آن خسارت تاخیر تادیه تعلق می‌گیرد.

درصورت فوت صادرکننده‌ چک می‌توان خسارت تاخیر تأدیه دریافت کرد؟

به موضوع پرونده برگردیم. از آنجا که آقای زمانی در زمان زنده بودنش و پس از آن دخترهایش به عنوان ورثه در دادگاه، هیچ دلیلی مبنی بر این‌که چک‌ها را پرداخت کرده‌اند ارائه ندادند، دادگاه در رأی خود ورثه متوفی را ملزم نمود تا مبلغ ۶ فقره چک را به نسبت سهم الارثشان به آقای رحیمی بپردازند.

اما درباره اینکه خسارت تاخیر تادیه به آقای رحیمی تعلق می‌گیرد یا نه، رای دادگاه در این خصوص به دو بخش تقسیم شده است: اول) نسبت به مدتی که از زمان سررسید چک تا فوت آقای زمانی مبلغ چک پرداخت نشده است، خسارت تاخیر تادیه تعلق می‌گیرد. دوم) اما از زمان فوت صادرکننده‌ی چک به بعد دیگر خسارت تاخیر تادیه قابل مطالبه نیست.

بنابراین باتوجه به رأی دادگاه، در پاسخ به پرسشی که همان ابتدای مطلب مطرح کردیم باید گفت که اگر صادرکننده چک، و به طور کلی هرکسی که دینی برعهده دارد فوت کند، از تاریخ فوت او نمی‌توان هیچ گونه خسارت تاخیر تادیه‌ای دریافت کرد. چرا که خسارت تاخیر تادیه زمانی ایجاد می‌شود که مدیون توانایی پرداخت دین خود را داشته باشد ولی از پرداخت آن خودداری کند. اما زمانی که مدیون فوت کرده است اساسا نمی‌توانسته بدهی‌اش را بپردازد، پس به تبع خسارتی هم نسبت به او تعلق نمی‌گیرد. البته که نسبت به زمان قبل از فوت مدیون، همان‌طور که در رأی صادره‌ی دادگاه هم دیدیم، همچنان خسارت تاخیر تادیه قابل دریافت است.

برای طرح دعوی درخصوص خسارت تاخیر تأدیه خود به راهنمایی نیاز دارید؟

دعوای مطالبه خسارت تاخیر تادیه در شمار پرتکرارترین دعاوی است که در دادگاه‌ها مطرح می‌شود. در برخی موارد تشخیص آن که در یک دعوای حقوقی شرایط مطالبه خسارت تاخیر تادیه وجود دارد یا خیر کمی دشوار است و در بسیاری مواقع عدم تشخیص درست می‌تواند به رد دعوی و هدر رفتن زمان و هزینه‌های بسیار شود. بنابراین اگر در دعوای خود نسبت به این‌که خسارت تاخیر تادیه به شما تعلق می‌گیرد یا نه، سوالی دارید می‌توانید از وکلا و متخصصین حقوقی ما در وینداد کمک بگیرید. ما در وینداد آماده خدمات رسانی به شما هستیم.