امضای من پشت چک است، آیا برای من مسئولیتی دارد؟

ماجرای یک پرونده: انواع امضای چک و ماهیت امضا در پشت آن

آقای پ.ک پس از اینکه با عدم تادیه وجه چک خود مواجه می‌شود علیه آقایان خ و س که امضای آن‌ها در پشت چک مزبور وجود داشته به خواسته مطالبه وجه چک به مبلغ هفت میلیون و پانصد هزار تومان طرح دعوا می‌کند. در رسیدگی اولیه رای به نفع خواهان یعنی آقای ک صادر می‌شود.

اما پس از تجدید نظرخواهی آقای خ که ظهرنویس چک است ثابت می‌کند، آقای ک خارج از مواعد مقرر در قانون وجه چک را مطالبه کرده و  بنابراین حق رجوع به ظهرنویس را از دست می‌دهد.

آقای س ادعا می‌کند چک را برای ضمانت امضا کرده است ولی دادگاه ادله او را برای اثبات ضمانت کافی نمی‌داند و تجدیدنظرخواهی او را رد می‌کند.

امروزه چک یکی از مهم‌ترین اسناد تجاری و وسیله‌ایی برای پرداخت‌های نقدی است و یکی از مسائل بسیار مهمی که همواره در خصوص چک مطرح بوده، موضوع امضا آن می‌باشد. موضوعات و مشکلات متعددی همواره در رابطه با امضای اسناد تجاری قابل طرح بوده است و در ادامه می‌خواهیم به توضیح ماهیت این امضاها بپردازیم. با ما همراه باشید.

انواع امضا در سند تجاری چک چیست؟

در سند تجاری چک سه نوع امضا وجود دارد، نوع اول امضا روی چک می‌باشد و دو نوع دیگر در پشت و اصطلاحا در ظهر چک هستند.

امضایی که صادر کنند بر روی چک می‌زند: این امضا به منظور پرداخت وجه مقرر است و به چک اعتبار می‌بخشد.

دو نوع امضا دیگر یا به هدف انتقال هستند یا به هدف ضمانت.

امضا برای انتقال/ظهرنویسی:

اگر دارنده چک بخواهد چک را به فرد دیگری انتقال دهد باید پشت آن را امضا و آن را به فرد ثالث تحویل دهد. با این عمل چک با همه امتیازات، حقوق و منافعش به فرد ثالث منتقل می‌شود.

امضا با هدف ضمانت:

در برخی موارد دارنده چک به صادرکننده آن اعتمادی ندارد یا صادرکننده به دلیل اینکه اعتبار گذشته را ندارد دیگر قابل اعتماد نیست. در این صورت شخص ثالثی پشت چک را به عنوان ضمانت امضا می‌کند؛ بدین معنا که ضمانت می‌کند که چک در تاریخ مقرر وصول می‌شود و اگر پرداخت نشد، ضامن مسئول پرداخت وجه چک است.

امضایی که پشت چک است، برای ضمانت است یا انتقال؟

در گاهی از موارد افراد پشت چک را امضا می‌کنند ولی هدف از امضای خود را ذکر نمی‌کنند. در این موارد این اختلاف پیش می‌آید که امضاکننده ضامن است یا ظهرنویس؟

در پشت نویسی یا امضای چک بهتر است برای جلوگیری از مشکلات عدیده، هدف از امضا و مشخصات امضاکننده به طور کامل نوشته شود. برای مثال در پرونده بالا، آقای س می‌توانست ابتدائا ذکر کند: برای ضمانت.

اگر امضایی پشت چک وجود داشته باشد ولی مشخص نباشد برای ضمانت است یا انتقال، اصل بر امضا برای انتقال چک است. اگر فردی چک را برای ضمانت امضا کرده باشد باید ثابت کند.

چک را برای ضمانت امضا کرده‌ام آیا مسئولیتی دارم؟

ضامن چک در حدود مسئولیت مضمون عنه(کسی که از او ضمانت شده) مسئول است. پس اگر مبلغ چک به علت ورشکستگی بانک تادیه نشود، ضامن نیز مسئول نیست اما اگر وجه چک به علت کسر پول حساب کسی که از او ضمانت شده پرداخت نشود، ضامن مسئول پرداخت است.

چک را ظهرنویسی کرده‌ام آیا مسئولیتی دارم؟

ظهرنویسان نیز در پرداخت چک مسئولیت تضامنی دارند. به این معنا که اگر صادرکننده قادر به پرداخت نبود، دارنده چک می‌تواند برای وصول چک به هر یک از ظهرنویسان مراجعه کند.‌

البته دارنده چک در صورتی می‌تواند به ظهرنویس مراجعه و مبلغ چک را از او مطالبه کند که تا ده روز از تاریخ سررسید اعتراض کرده باشد و ظرف مدت یکسال یا دو سال از تاریح اعتراض اقامه دعوا کرده باشد در غیر این صورت و خارج از این مواعد نمی‌تواند به ظهرنویسان مراجعه کند.

همچنین طبق ماده 315 قانون تجارت، اگر چک در همان مکانی که صادر شده است باید تادیه گردد، دارنده چک باید در ظرف پانزده روز از تاریخ صدور وجه آن را مطالبه کند و‌ اگر از یک نقطه به نقطه دیگر ایران صادر شده باشد، باید در ظرف چهل و پنج روز از تاریخ صدور چک مطالبه شود.
‌اگر دارنده چک در ظرف مواعد مذکوره در این ماده پرداخت وجه آن را مطالبه نکند، دیگر دعوی او بر علیه ظهرنویس مسموع نخواهد بود.

تفاوت مسئولیت ضامن و ظهرنویس در چست؟

طبق قانون تجارت رعایت مواعد در مراجعه به ظهرنویس الزامی است و اگر دارنده چک این مواعد را رعایت نکرده باشد، نمی‌تواند به ظهرنویس و ضامنان ظهرنویس مراجعه کند. چرا که گفتیم مسئولیت ضامن تابع مسئولیت کسی است که از او ضمانت شده است درحالی که رعایت این مواعد برای مراجعه به ضامن صادرکننده چک الزامی نیست و دارنده چک در هر صورت می‌تواند برای وصول مبلغ مقرر در چک به ضامن مراجعه کند.

نیاز به راهنمایی بیشتر دارید؟

افزایش معاملات تجاری، خرید و فروش و فراوانی استفاده از چک برای پرداخت باعث شده دعاوی اسناد تجاری به ویژه چک به یکی از رایج‌ترین پرونده‌ها در دادگاه‌های داخلی تبدیل شود. به دنبال این حجم از دعاوی، قوانین زیاد و پراکنده‌ایی نیز در این زمینه وجود دارد.

اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که اشخاص بدون اطلاع داشتن از جزئیات قوانین و نکات فنی آن اقدام به صدور، ضمانت یا ظهرنویسی چک می‌کنند، که این کار تبعات زیادی را برایشان به همراه داشته و ممکن است سرمایه زیادی را هم از دست بدهند. پس آگاهی هرچه بیشتر از مقررات حاکم بر چک ضرورت دارد. پیشنهاد می‌کنیم در خصوص امضای چک و آثار آن حتما از مشاوره و راهنمایی کارشناسان حقوقی وینداد بهره‌مند شوید.

فراموش نکنید که تیم وکلای دادگستری وینداد هم با خدمات دعاوی تخصصی اسناد تجاری آماده دفاع از شما هستند. همچنین اگر شما نیز تاکنون تجربه صدور و ظهرنویسی چک داشته‌اید، در قسمت نظرات، تجربه خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.