یکی از اصطلاحات مرتبط با حقوق شرکت‌ها، اصطلاح «اقامتگاه شرکت» است. اقامتگاه شرکت، از منظر حقوقی، دارای تعریف مشخص و مقررات معینی است که ضروری است برای ثبت شرکت از آن باخبر بود.
در این مطلب قصد داریم تا به موضوع مهم اقامتگاه شرکت و شرایط و امکان تغییر اقامتگاه شرکت در حقوق ایران بپردازیم.
با ما همراه باشید.
منظور از اقامتگاه چیست؟
معنای اقامتگاه همانطور که در عرف هم نسبت به آن توافق وجود دارد، محل زندگی و اسکان شخص است. این تعریف بیشتر بر اقامتگاه شخص حقیقی (افراد) صدق می‌کند. این مورد یکی از مهم‌ترین نکات حقوقی ثبت شرکت به شمار می‌رود.
برای فهم درست این مفهوم، نیاز است به تعاریف قانونی واژه اقامتگاه رجوع کنیم. قانون‌گذار برای تعریف اقامتگاه بین اقامتگاه شخص حقیقی و حقوقی به ویژه در زمان ثبت شرکت تمایز قائل شده است.
ماده ۱۰۰۲ قانون مدنی بیان می‌دارد:
اقامتگاه هر شخصی عبارت از محلی است که شخص در آنجا سکونت داشته و مرکز مهم امور او نیز در آنجا باشد. اگر محل سکونت شخصی غیر از مرکز مهم امور او باشد مرکز امور او اقامتگاه محسوب است.
اقامتگاه اشخاص حقوقی مرکز عملیات آنها خواهد بود.
مطابق این تعریف، اقامتگاه شخص حقوقی، مرکز عملیات آن خواهد بود. اما تعریف اقامتگاه شرکت تنها محدود به این ماده نیست.
ماده ۵۹۰ قانون تجارت در راستای تعریف اقامتگاه شرکت اظهار می‌کند:
اقامتگاه شخص حقوقی محلی است که اداره شخص حقوقی در آنجا است.
در فضای آکادمیک رشته حقوق، همواره بحث‌های فراوانی پیرامون این دو تعریف وجود داشته است و حقوق‌دانان در تلاش بوده‌اند تا با توجه به این دو تعریف ظاهرا متفاوت، تعریف کاملی از اقامتگاه شرکت به دست آورند.
به طور خلاصه می‌توان گفت، میان این دو تعریف، تفاوت چشمگیری نیست و در نهایت، تعریف اقامتگاه شخص حقوقی را می‌توان این‌گونه انجام داد:
اقامتگاه شرکت تجاری، مرکز اداره و یا انجام امور مهم مرتبط با شرکت است.
به بیان بهتر، اگر یک شرکت دارای دو محل اسکان باشد، در یکی انبار و نمایشگاه فروش محصولات واقع شده باشد و در دیگری دفتر مدیریت و محل سالن اجتماعات جلسات هیئت مدیره و… وجود داشته باشد، اقامتگاه شرکت مذکور، محل دوم خواهد بود چرا که تصمیمات مهم شرکت و اقدامات مرتبط با اداره امور شرکت در محل دوم انجام می‌شود.
چرا موضوع اقامتگاه شرکت اهمیت زیادی دارد؟
حال که با تعریف اقامتگاه شرکت آشنا شده‌ایم، ممکن است این سوال به وجود بیاید، که تعیین اقامتگاه شرکت و شناخت دقیق آن مطابق با تعریف قانونی، چه فایده‌ای دارد؟
در پاسخ باید گفت تعیین اقامتگاه شخص حقوقی، از منظر قضایی اهمیت بسیار زیادی دارد. به این معنا که اقامتگاه شرکت محلی است که تمام اوراق قضایی، اعم از ابلاغیه‌های دادخواست، احضاریه‌ها، اظهارنامه، اخطاریه‌ها به آنجا ارسال می‌شود.
فرض کنید، شخصی از یک شرکت تجاری حمل‌ونقل به دلیل تقصیر در نابودی محموله ارسالی خود قصد شکایت داشته باشد. اگر اقامتگاه شرکت مطابق با ضوابط حقوقی، معین و مشخص نباشد، شخص شاکی نمی‌تواند اقدام به طرح شکایت در دادگاه کند. چرا که اوراق قضایی مرتبط با جلسات رسیدگی و… بایستی به نشانی اقامتگاه شرکت ابلاغ شود.
به همین خاطر موضوع اقامتگاه شرکت اهمیت زیادی دارد.
تغییر اقامتگاه شرکت چه ضرورتی دارد؟
گاهی ممکن است یک شخص حقوقی، بنا به دلایلی مانند کمبود منابع مالی و یا استفاده از مزایای تجاری و مالیاتی، مایل باشد اقامتگاه خود را تغییر دهد.
مثلا ممکن است یک شرکت تجاری در پرداخت اجاره‌بهای محل اقامتگاه شرکت خود به مشکل بر بخورد و نیاز داشته باشد تا محلی کوچک‌تر در شهر یا منطقه‌ای دیگر اجاره کند.
در چنین وضعیتی با موضوع تغییر اقامتگاه شرکت روبرو هستیم که در قوانین و مقررات حقوق شرکت‌ها شرایط خاص خود را دارد.
در ادامه به مهم‌ترین نکات تغییر اقامتگاه شرکت اشاره می‌کنیم.
تغییر اقامتگاه شرکت چگونه انجام می‌شود؟
برای تغییر اقامتگاه شرکت نیاز است تا شرایط خاصی وجود داشته باشد. پیش از ورود به بحث لازم است یادآوری شود که بستر تعیین اقامتگاه شرکت‌ها، اساسنامه و یا شرکت‌نامه آنهاست.
همچنین باید دانست که هنگام طی کردن فرآیند ثبت شرکت تجاری، شرکا بایستی محل اقامتگاه خود را مشخص کنند و در نهایت و پس از انتشار آگهی ثبت شرکت، محل مذکور به عنوان اقامتگاه شخص حقوقی رسمیت پیدا می‌کند.
به دلیل آنکه اقامتگاه شخص حقوقی در اساسنامه شرکت قید می‌شود، ایجاد تغییر در محل اقامتگاه شرکت مستلزم تغییر در اساسنامه هم است.
به بیان دیگر برای تغییر اقامتگاه شرکت باید تشریفات تغییر اساسنامه شرکت هم سپری شود. این تشریفات می‌تواند در انواع شرکت‌های تجاری متفاوت باشد.
مثلا اگر شرکت از نوع سهامی باشد، بایستی مجمع عمومی فوق‌العاده تشکیل جلسه داده و تغییر اقامتگاه شرکت در اساسنامه را به تصویب برساند و یا اگر شرکت تجاری برای ثبت خود نیازمند اخذ جوز از بانک مرکزی بوده است، لازم است تا تغییر اساسنامه و اقامتگاه به تایید بانک مرکزی نیز برسد.
در نهایت می‌توان ادعا کرد که که شرکت‌ها باید تا حد ممکن در انتخاب اولیه اقامتگاه در اساسنامه دقت به خرج دهند چرا که ممکن است درگیر تشریفات زمان‌بر تغییر اساسنامه شوند.
توصیه می‌شود هنگام تعیین اقامتگاه شرکت در اساسنامه، محل اقامتگاه تا حدی به شکل کلی قید شود تا بتوان تغییرات محدود اقامتگاه را بدون تغییر در اساسنامه پیگیری کرد.
مثلا بجای آنکه ذکر شود محل اقامتگاه شرکت، «تهران، میدان انقلاب، خیابان ۱۶ آذر» است، می‌توان تنها به ذکر شهر «تهران» اکتفا کرد تا در صورت تغییر اقامتگاه به منطقه‌ای دیگر از شهر تهران، نیاز به تغییر اساسنامه نباشد.
درباره مفهوم اقامتگاه شرکت و تغییر آن سوالی دارید؟
در این مطلب به موضوع اقامتگاه شرکت و شرایط تغییر آن پرداختیم. نباید فراموش کرد که تغییر اقامتگاه شرکت در هر نوع شرکت تجاری ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد چرا که تغییر اساسنامه در شرکت‌های تجاری، تابع مقررات خاص خود است.
اگر در هر مرحله‌ای از ثبت شرکت، مانند تنظیم اساسنامه، تعیین اقامتگاه، تغییر اقامتگاه و یا حتی اقدامات اساسی پس از ثبت شرکت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی دارید، می‌توانید با کارشناسان حقوقی وینداد در ارتباط باشید.
