در فضای معاملات، به ویژه معاملات نسبتا سنگین مانند خرید و فروش خانه، زمین یا خودرو، استفاده از قولنامه رواج زیادی دارد. با این حال، ممکن است حتی افرادی که تنظیم قولنامه انجام می‌دهند، به ابعاد حقوقی آن آگاه نباشند.
به همین خاطر، در این مطلب از مجله حقوقی وینداد به سراغ نکات حقوقی و بررسی اعتبار تنظیم قولنامه رفته‌ایم.
با ما همراه باشید.
منظور از قولنامه چیست؟
گاهی ممکن است دو شخص برای معامله خرید و فروش اعلام آمادگی کنند اما به دلایلی شرایط اجازه ندهد معامله در همان زمان انجام شود. مثلا خریدار پول کافی نداشته باشد یا فروشنده مایل باشد مورد معامله را برای مدت زمان خاصی حفظ کند.
در چنین وضعیتی، طرفین معامله اقدام به تنظیم قولنامه می‌کنند.
به بیان دیگر، قولنامه سندی است که طرفین یک معامله مطابق آن به نوعی قول و تعهد می‌دهند که معامله را در تاریخ خاصی در دفتر اسناد رسمی به طور رسمی تنظیم کنند.
تنظیم قولنامه چه نکات حقوقی مهمی دارد؟
در تنظیم قولنامه مطلوب باید یه چند نکته حقوقی مهم توجه داشت که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:
شباهت ظاهری قولنامه و قرارداد بیع
قولنامه به لحاظ ظاهری و تنظیم مواد و بندهای حقوقی، شباهت زیادی به قرارداد خرید و فروش دارد. یعنی متن یک قولنامه خرید خانه تا حد بسیار زیادی به متن قرارداد بیع خانه نزدیک است.
در واقع تفاوت قولنامه با قرارداد رسمی در این است که قولنامه از نظر حقوقی، سند عادی محسوب می‌شود اما این به معنای تفاوت فاحش متن قولنامه و قرارداد نیست و قولنامه هم مانند هر قراردادی، بایستی با جزئیات زیاد تنظیم شود.
بندهای موضوع قرارداد، مبلغ قرارداد، مدت قرارداد، تعهدات طرفین، حل و فصل اختلافات و… در تنظیم قولنامه نیز بایستی مد نظر قرار بگیرند.
تصریح تعهد به حضور در دفترخانه
یک نکته اساسی در تنظیم قولنامه این است که در قولنامه بندی وجود دارد که در آن تصریح می‌شود که طرفین متعهد هستند تا در زمان و مکان خاصی اقدام به تنظیم سند رسمی کنند. غالبا مشخصات و نشانی دفتر اسناد رسمی نیز در بند مذکور قید می‌شود.
می‌توان گفت که تصریح بر حضور در دفترخانه در زمان و مکان معین، ویژگی بارز قولنامه است.
تنظیم بند وجه التزام
یکی از رایج‌ترین بندهای قولنامه، قید بند وجه التزام است.
وجه التزام همان مبلغی است که طرفین یک تعهد، چه قرارداد رسمی باشد چه قولنامه، آن را تعیین می‌کنند که اگر هر یک از طرفین تعهدات خود را عملی نکرد، آن مبلغ برای جبران خسارت به طرف دیگر پرداخت شود.
وجه التزام اگر چه در همه قراردادهای حقوقی کاربرد دارد، اما در تنظیم قولنامه نقشی اساسی ایفا می‌کند چرا که قولنامه تنها تعهد طرفین قرارداد به تنظیم رسمی قرارداد است و وجه التزام به نوعی ضمانت مهمی برای ایفای تعهد مذکور خواهد بود.
وجه التزام در تنظیم قولنامه می‌تواند به دو شکل استفاده شود.
در حالت اول می‌توان وجه التزام را معادل تعهد طرفین دانست که در صورت عدم انجام تعهد، بایستی مبلغ برای جبران به طرف دیگر پرداخت شود. در این حالت باید مبلغ وجه التزام به قدری بالا باشد که به نوعی راه فرار طرفین برای عدم انجام تعهدات را ببندد.
در حالت دوم می‌توان وجه التزام را مکمل عدم انجام تعهد دانست. یعنی قید کرد در صورت عدم انجام تعهد و یا تاخیر در انجام آن، طرف متخلف، بایستی مبلغ وجه التزام را بپردازد و تعهد خود را هم عملی کند. در این حالت غالبا مبلغ وجه التزام کمتر از حالت قبلی تعیین می‌شود.
تنظیم قولنامه توسط مشاور املاک
همانطور که ذکر شد، غالبا قولنامه در خرید و فروش زمین و خانه و سایر املاک و مستغلات کاربرد دارد. باید توجه داشت که تنظیم قولنامه در چنین موقعیت‌هایی توسط مشاور املاک واسطه میان طرفین قولنامه انجام می‌شود.
طرفین باید دقت داشته باشند که مشاور املاک مذکور باید دارای مجوز رسمی از اتحادیه مشاورین املاک باشد و به طور رسمی و با رعایت مقررات اقدام به تنظیم قولنامه کند تا طرفین بتوانند به سند مذکور استناد کنند.
آیا قولنامه اعتبار کافی برای ارائه در دادگاه را دارد؟
برای بسیاری از افراد این سوال وجود دارد که تنظیم قولنامه تا چد حد اعتبار حقوقی و قابلیت استناد را دارد؟
همانطور که ذکر شد اکثر قولنامه‌ها توسط مشاورین املاک تنظیم می‌شود و از این جهت اعتبار قانونی کافی را دارند.
علاوه بر آن درپاسخ باید گفت که قولنامه خود نوعی قرارداد مستقل میان طرفین معامله است که مطابق با مجوز ماده قانون مدنی (اصل آزادی قراردادها) قابلیت تنظیم دارد. به همین خاطر اگر قولنامه مطابق با نکات قانونی و شرایط صحت قراردادها، حتی بدون واسطه‌گری مشاور املاک تنظیم شود، بدون شک قابلیت استناد در دادگاه را دارد.
نیاز به تنظیم قولنامه یا دریافت مشاوره درباره آن دارید؟
در این مطلب به نکات تنظیم قولنامه اشاره کردیم. نباید فراموش کرد که نکات تنظیم قولنامه تا حد زیادی شباهت به نکات تنظیم قرارداد دارد و از این جهت، تنظیم قولنامه می‌تواند حاوی نکات ظریف‌تر و جزئیات بیشتری باشد.
اگر در خصوص محتوای این مطلب و یا سایر نکات حقوقی تنظیم قولنامه نیاز به دریافت خدمات مشاوره‌ای دارید و یا مایل هستید تنظیم یا بررسی قولنامه را به مشاوران حقوقی بسپارید، با کارشناسان و وکلای دادگستری وینداد در ارتباط باشید.
