درحوزه‌ی بلاکچین و رمزارزها هر روزه با اخبار و نوآوری‌های تازه‌ای رو‌به‌رو می‌شویم. یکی از این تازه‌ترین نوآوری‌ها NFT است. در این مطلب از مجله‌ی حقوقی وینداد به چیستی و تعریف توکن غیرمثلی و کاربرد آن و پروژه‌های فعال در این زمینه و همینطور ابعاد حقوقی آن از منظر حقوق مالکیت فکری می‌پردازیم.
توکن غیرمثلی یا همان NFT چیست؟
در ابتدا به تفاوت بین کوین و توکن بپردازیم. بطور ساده هر رمزارزی که از بلاکچین اختصاصی خود استفاده بکند به آن کوین و هر رمزارزی که از بلاکچین کوین‌های دیگر استفاده بکند به آن توکن می‌گویند. در فناوری بلاکچین و رمزارزها یکی از جدیدترین توکن‌های معرفی شده NFT می‌باشد.
NFT اختصار کلمه‌‌ی Non-fungible Token که به معنای توکن غیرمثلی یا توکن تعویض ناپذیر است فضای مهیجی را به این بخش از دنیای دیجیتالی باز کرده است. توکن غیرمثلی یعنی توکنی که مثل و مانندی ندارد و درواقع این توکن یک رمزارز غیرقابل مبادله است که معرف مالکیت انحصاری یک متعلق دیجیتالی است.
کاربرد NFT چیست؟
تصور کنید در دنیای هنر مخصوصا نقاشی فقط یک نقاشی به نام “شب پر ستاره” اثر ونسان ونگوگ وجود دارد یا فقط یک نقاشی به نام “شام آخر” اثر لئوناردو داوینچی خلق شده است. NFT هم یک توکن منحصر به فرد است و از آن برای دیجیتالی کردن بیشتر موضوعات مخصوصا حوزه‌ی هنر و بازی می‌توان استفاده کرد. بطور مثال اخیرا یک عکسی به همین شکل به قیمت نیم میلیون دلار فروخته شد. در این عکس دختری به نام زویی قرار دارد که در میان بحبوحه‌ی سوختن یک ساختمان به دوربین نگاه می‌کند و لبخندی شیطنت آمیز به پدرش می‌زند و در این میان عکس ثبت می‌شود. این عکس 17 سال پیش گرفته شده ولی حالا که زویی 21 سال سن دارد آن تبسم چموشانه را به یک پدیده‌ی دیجیتالی تبدیل کرده و آن را به قیمت کلان فروخته است. پس NFT توکنی است که نمی‌توان آن را با توکن‌های دیگر تعویض کرد به مانند اینکه هر نقاشی‌ای مثل اثری دیگر نیست.
پروژه‌های فعال در این زمینه کدام است؟
NFT به حوزه‌های بسیاری ورود کرده است. به برخی از محبوب‌ترین آن‌ها بپردازیم:
پنج تا از حوزه‌های جالب در این حیطه استفاده‌ی آثار هنری، کالاهای لوکس، بازی‌های رایانه‌ای، موسیقی دیجیتال و بلیت رویداد‌های مختلف از توکن NFT می‌باشد. یکی از پلتفرم‌های محبوب که سرمایه‌گذاران را به این حوزه از ارزهای دیجیتال علاقه‌مند کرده است، پلتفرم Rarible است. این پلتفرم توکن غیرقابل تعویض که خود ارز دیجیتالی‌ای با همین نام عرضه می‌کند برای این هدف طراحی شده که بتواند بستری امن برای توکنیزه کردن کالاهای هنری و دیجیتال و خرید و فروش آن‌ها مهیا کند. درواقع از این طریق شما می‌توانيد به راحتي آثار و دارايي‌هاي خود را به توکن NFT تبديل کرده و بدون اينکه نياز به مهارت برنامه‌نويسي داشته باشيد به اين فضاي مهيج وارد شويد.
درخصوص آثار هنری اخیرا یکی از شرکت‌های ایرانی به نام ققنوس(شرکت فناوری‌های اطلاعاتی و مالی توزیع شده) از طریق همکاری با کتابخانه ملی ایران به این حوزه از رمزارزها وارد شده و با ارائه‌ی توکن NFT به حمایت از میراث مستند ملی پرداخته است.
ابعاد حقوقی NFT چیست؟
مهم‌ترین بعد حقوقی‌ای که توکن NFT دارد درمورد اصالت‌سنجی و اعتبارسنجی آثار و محصولات است. درواقع بر اساس این توکن می‌توان آثار و محصولات را شناسنامه‌دار کرد و در فرایند نقل و انتقال از این توکن استفاده کرد.
از منظر حقوقی این توکن یک سند دیجیتالی است که دارنده‌ی آن، مالک محصول و دارایی است و توکن NFT این بستر را فراهم می‌کند که مالکان بتوانند بدون هیچ دغدغه‌ای از آثار، محصولات و مدارک خود مراقبت کنند و در فرایند نقل و انتقال از جعل، انکار و تردید جلوگیری کنند. پس با استفاده از این توکن می‌توان تمام مالکیت‌ها اعم از دارایی‌های فیزیکی و دارایی‌های معنوی و فکری را رمزنگاری کرده و در محیط بلاکچین آن‌ها را به فروش گذاشت. با کمک اين توکن يکي از مشکلات اساسي درخصوص محتواهاي هنري و ديجيتالي يعني کپي شدن آن‌ها از بين مي‌رود و هنرمندان و نویسندگان دیگر نگران حقوق خود نخواهند بود. در ادامه بطور مختصر به اين موضوع مي‌پردازيم.
NFT و حقوق مالکیت فکری در فضای سایبر
با توجه به صحبت‌هايي که کرديم يکي از آثاري که توکن NFT ايجاد مي‌کند در زمينه‌ي حقوق مالکيت فکري و مخصو.صا موضوع حق مولف(کپي رايت) مي‌باشد. در قوانین کشور ما، در ماده 2 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان، آثار مختلف هنری و فنی مورد حمایت قرار گرفته است و حالا با روی کار آمدن NFT می‌توان از این آثار و حقوق آن‌ها و حقوق مجاور آن‌ها حمایت بیشتری کرد و حتی دیگر نگران نقض این حقوق نبود. در موارد حقوق پدیدآورنده می‌توان به حق مادی و حق معنوی اشاره کرد. منظور از حق مادی، حق انحصاری نشر، پخش، عرضه، اجرای اثر و حق بهره‌برداری مادی از اثر است و بطور ساده منظور از حق معنوی، حق انتساب اثر به پدیدآورنده، حق حفظ تمامیت اثر، حق افشای اثر و … می‌باشد. از موارد نقض حق مولف در فضای مجازی می‌توان مواردی را برشمرد. یکی از آن‌ها نقض حق انتشار است درواقع در این حالت اثر مورد حمایت بصورت گسترده در فضای مجازی پخش و منتشر می‌شود. ذخیره کردن فایل‌های الکترونیکی بدون پرداخت هزینه‌ی آن‌ها از دیگر موارد نقض است. برای جلوگیری از نقض این حقوق در فضای مجازی می‌توان به ماده 62 قانون تجارت الکترونیک استناد کرد. با توجه به اینکه یکی از کارکردهای NFT شناسنامه‌دار کردن آثار و محصولات است و همینطور به کمک آن می‌توان به اصالت‌سنجی آثار و محصولات پرداخت، یکی دیگر از فایده‌های NFT در حقوق، کمک به اجرای بهتر ماده 62 ق.ت.ا است و طبعا حمایت بیشتر و کامل‌تر از حقوق پدیدآورندگان.
درباره‌ی NFT و نحوه‌ی ورود به دنیای این توکن و استفاده از آن سوالی دارید؟
در ادامه‌ي مطالب منتشر شده درخصوص حقوق مالکيت فکري در مجله حقوقي وينداد، تلاش کرديم ضمن پرداختن به موضوع NFT، پلي ميان اين دسته از رمزارزها با حقوق مالکيت فکري ايجاد کرده و يکي از جديدترين راه‌ها براي حفظ و نقل و انتقال آثار، محصولات و دارايي‌ها را به شما معرفي بکنيم.
براي کسب اطلاعات بيشتر در اين زمينه و نحوه‌ي ورود به دنياي NFT و استفاده از آن، تيم حقوقي وينداد با داشتن کارشناسان حقوقي و مشاوران حقوق مالکيت فکري مي‌تواند راهنماي مناسبي براي شما در اين زمينه باشد.
