ثبت اختراع مواد غذایی چه مراحلی دارد؟ +ثبت اختراع محصول غذایی

احتمالا شما هم در اطرافتان افراد بسیاری را دیده‌اید که دستورغذایی ابداعی خود را تحت عنوان “منحصر به‌ فردترین سس جهان” یا “کبابی که در دنیا یکه ندارد” معرفی می‌کنند. شاید خود شما هم یک دستور غذایی مخفی و مخصوص به خود داشته باشید که دوستانتان بارها برای به دست آوردنش به پایتان افتاده‌اند. اما آیا یک دستورغذایی طلایی به خودیِ خود می‌تواند به عنوان یک اختراع درنظر گرفته شود؟
این روزها به طور قطع می‌توان گفت که تولید محصولات غذایی یکی از پررونق ترین کسب و کارهای موجود در ایران و جهان است و سهم عمده‌ای از بازار را به خود اختصاص می‌دهد. درحالی‌که این نوشته را می‌خوانید صدها ایده برای روانه کردن محصولی جدید و خلاقانه درون کسب و کارها رد و بدل می‌شود تا این امکان را به آنان بدهد که بتوانند همپای رقبای خود حرکت کرده و توجه مشتریان را جلب کنند. دراین میان اختراع یک محصول غذایی جدید می‌تواند بازار را دچار تحولی عظیم کرده و صنعت غذایی را قدم‌ها به جلو ببرد. واضح است که اختراع یک محصول غذایی تازه رقبا را به تکاپو می‌اندازد تا با استفاده از این اختراع و الگوبرداری از آن سهمی از سود سرشاری که به دنبال آن ایجاد می‌شود ببرند. از این رو به دنبال اختراع چنین محصولی حفاظت و حمایت از آن از مهمترین اقداماتی است که باید صورت گیرد. با ما همراه باشید تا با مراحل ثبت اختراع مواد غذایی و دیگر راهکارهای حمایتی از آن آشنا شوید.

اختراع چیست؟

برای اینکه بتوانیم چگونگی ثبت اختراع را توضیح دهیم ابتدا باید به این مسئله بپردازیم که چه نوع دستورها و محصولات غذایی اختراع محسوب می‌شوند؟ ماده ۱ قانون ثبت اختراعات ، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری اختراع را نتیجه فکر فرد یا افراد معرفی می‌کند که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارائه می‌کنند. بنابراین برای این‌که محصولی اختراع محسوب شود باید سه شرط زیر را دارا باشد:
۱-جدید بودن
۲-دارای گام ابتکاری
۳-دارای کاربرد صنعتی
پس آن محصول غذایی که شما به عنوان اختراع ارائه می‌کنید اولا باید جدید باشد، یعنی پیش از شما کسی این محصول را چه در ایران و چه در سطح جهان اختراع و ثبت نکرده باشد. دوما این‌که دارای گام ابتکاری باشد. یعنی ماده غذایی ابداع شده توسط شما نباید در نگاه کسی که در این حوزه مهارت و دانش معمولی دارد بدیهی و واضح به نظر آید. سوما این‌که مواد غذایی که شما اختراع کرده‌اید باید دارای کاربرد صنعتی باشد به‌صورتی‌که قابلیت استفاده در صنعت غذایی را داشته باشد.
حال باتوجه به مجموع این شروط باید به این سوال پاسخ داد که یک دستور غذایی قابلیت ثبت به عنوان یک اختراع را دارد؟ هم بله و هم نه. اگر دستور غذایی شما سه ویژگی یادشده در بالا را نداشته باشد تبعا درخواست شما برای ثبت آن رد می‌شود. این‌که صرفا بتوانید یک کیک شکلاتی جدید با ظاهری متفاوت ابداع کنید به شما امتیاز ثبت اختراع تعلق نمی‌گیرد. این‌که محصول شما کاربردی جدید در عرصه صنعت غذایی ایجاد کند یا فرمولی جدید برای تهیه یک ماده غذایی کاملا منحصر به‌ فرد ایجاد کند بسیار مهم است. در عرصه صنعت جهانی می‌توان اختراعی که در سال ۱۹۹۷ در ژاپن ثبت شد را مثال زد. این اختراع تحت عنوان “ماهی بدون استخوان” به این شکل تهیه می‌شد که با وارد کردن گرما و فشار به ماهی، استخوان‌ها در بافت گوشت به شکلی حل می‌شد که قابل خوردن بود. پس این اختراع مشتریان را از جدا کردن استخوان از گوشت بی‌نیاز کرده و کاربردی جدید را عرضه کرده بود. یا در کشور خودمان هم سابقه ثبت اختراع فرمول غذایی که برای بیماری‌های خاصی همچون بیماری سلیاک محصول غذایی متناسب با بیماری این افراد تهیه می‌کند وجود دارد.
بنابراین اگر شما محصول غذایی تولید کرده‌اید که ویژگی‌های یاد شده را دارا نمی‌باشد و صرفا ظاهر یا طعم متفاوتی نسبت به سایر محصولات موجود در بازار دارد، بهتر است به جای اقدام به ثبت اختراع، به دنبال ثبت برند مخصوص خود باشید و با جلب اعتماد مشتریان محصولات خود را متمایز کنید.

چرا اختراع مواد غذایی خود را ثبت بکنیم؟

با ثبت اختراع خود حقوق مادی و معنوی مختلفی به شما تعلق می‌گیرد. حق انحصاری تولید، فروش و صادرات اختراع به مدت ۲۰ سال با پرداخت هزینه سالانه، به مخترع تعلق می‌گیرد و هرگونه بهره برداری و استفاده اشخاص دیگر از اختراع مذکور باید با توافق و اجازه سازنده آن باشد وگرنه امکان پیگیری و شکایت در دادگاه وجود دارد. همچنین ثبت اختراع یک محصول غذایی می‌تواند این امکان را به شرکت‌های تولید محصولات غذایی بدهد که از مزایای شرکت‌های دانش بنیان بهره‌مند شوند.
در اینجا این نکته حائز اهمیت است که اگر شما یک محصول یا فرمول غذایی ابداع کرده‌اید تنها راه پیش روی شما، ثبت اختراع نمی‌باشد. بلکه بسیاری از غول‌های صنعت غذایی دنیا همچون کوکاکولا ترجیح می‌دهند به‌جای ثبت اختراع خود، آن را به شکل اسرار تجاری حفظ کنند. داستان فرمول افسانه‌ای کوکاکولا را که تاکنون برای هیچکس فاش نشده است حتما تا به‌حال شنیده‌اید. برخی کسب و کارها همچون کوکاکولا ترجیح می‌دهند ریسک حفظ اختراعشان از دسترس بقیه را به جان بخرند و با فرایندهای پیچیده و استفاده از قراردادهای محرمانگی اطلاعات، خودشان از اختراعشان حفاظت کنند، اما در عوض به مدت نامحدود و به صورت انحصاری از مزایای اختراع خود بهره‌مند شوند. چراکه همان‌طور که قبل‌تر اشاره شد پس از گذشت ۲۰ سال حمایت قانون برداشته شده و اختراع در دسترس عموم قرار می‌گیرد. باید گفت که راه‌حل مطلقی برای حفاظت از یک اختراع وجود ندارد و باتوجه به هرکسب و کار و ماهیت هر اختراع ممکن است یکی از این روش‌ها مناسب‌تر باشد. بنابراین بسیار اهمیت دارد که با مشورت با متخصصین حوزه اختراعات و مالکیت معنوی، بهترین تصمیم را اتخاذ کنید.

ثبت اختراع مواد غذایی چه مراحلی دارد؟

برای ثبت اختراع خود باید به سامانه مرکز مالکیت معنوی مراجعه کرده و پس از ایجاد حساب کاربری، فرم اظهارنامه ثبت اختراع را پر کرده و به همراه مدارک موردنیاز در این سامانه بارگزاری کنید. در اظهارنامه‌ای که تنظیم می‌کنید، باید موضوعی که حمایت از آن درخواست می‌شود تعیین شده باشد‌ و به فارسی تنظیم شود. همچنین باید دارای تاریخ و امضاء بوده و خواسته‌، توصیف ادعا، خلاصه‌ای از توصیف اختراع و درصورت لزوم نقشه‌های مربوطه را نیز دربرداشته باشد.
تکمیل اظهارنامه دقت بالایی را می‌طلبد چرا که اگر توصیف اختراع یا توصیف ادعا که از مهمترین بخش‌های تقاضای ثبت اختراع است به درستی انجام نگیرد، هیات داوری را متقاعد نمی‌کند که اختراع شما دارای شرایط یاد شده می‌باشد و از سایر اختراعاتی که پیش از این ارائه شده‌اند متمایز است.
پس از تکمیل اظهارنامه و پرداخت هزینه ثبت، کارشناسان درخواست شما را بررسی می‌کنند و اگر اختراع شما نیاز به رفع برخی نواقص داشته باشد به شما اطلاع می‌دهند تا ظرف سی روز اصلاحات را انجام دهید. درصورت تائید نهایی، با انتشار آگهی اختراع شما ثبت می‌شود.

درباره ثبت اختراع مواد غذایی نیاز به مشاوره دارید؟

در این مطلب سعی کردیم تا حد امکان موارد مهم درباره اختراع مواد غذایی و ثبت آن را بیان کنیم. ثبت اختراع یکی از حساس‌ترین فرایندهای ثبتی در کسب و کارهاست و پروسه ثبت اختراع مواد غذایی به دلیل ارتباط با سلامت و بهداشت عمومی حتی حساس‌تر هم می‌شود. درصورتی‌که بدون آگاهی و مشورت اقدام به ثبت اختراع شود ممکن است وقت و هزینه بسیاری صرف شده اما همچنان نتیجه موردنظر حاصل نشود. از این‌رو اگر در خصوص اختراع‌تان و نحوه ثبت آن، و اینکه آیا اصلا قابلیت ثبت دارد یا خیر نیاز به راهنمایی دارید، می‌توانید با ارتباط با متخصصین حقوقی وینداد در این زمینه مشاوره بگیرید.
“ملیحه حسینی”