حتماً برای شما هم تاکنون پیش آمده است که از یک کالا یا خدماتی لذت برده باشید و در عین حال بخواهید از رمز و راز کار سر در بیاورید. به عنوان مثال شما از طعم دلچسب یک غذا در یک رستوران نوپا خوشتان آمده و ممکن است با سؤال پرسیدن از گارسون یا جستجو در اینترنت به برخی پاسخ‌های مرتبط با سؤال خود نیز دست یابید ولی مطمئناً شما به همه آنچه که باید بدانید دست پیدا نمی‌کنید. زیرا صاحب آن کالا یا انجام‌دهنده آن خدمات در ایجاد این کالا یا خدمات ابتکاری به کار برده و موفق به کسب رضایت مشتریان خود شده است بنابراین برای حفاظت از روش ابتکاری خود نیز راهکارهایی در نظر گرفته است و حتی در صورت اشتراک‌گذاری آن با برخی از افراد قیودی برای عدم افشای آن در نظر گرفته است تا از روش ابتکاری در کسب‌وکار خود به میزان کافی حمایت نموده باشد. بنا بر نیاز هر یک از کسب‌وکارها در برخی از آن‌ها ممکن است علائم تجاری مهم باشد و در برخی دیگر سیاست‌های کپی‌رایت و یا راهکارهای ثبت اختراع و حمایت از آن. در حالی‌که جالب است بدانید مهم‌ترین و رایج‌ترین شکل حفاظت از کسب‌وکارها حفظ اسرار تجاری یا رازداری و محرمانگی در آن‌ها می‌باشد و در واقع تمامی راهکارهایی که ذکر شد به نوعی زیر مجموعه حفاظت از اسرار تجاری محسوب می‌گردند.
بنابراین از آن‌جایی که حفاظت از اسرار تجاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، ما در این مطلب کوتاه اطلاعاتی در خصوص حقوق مالکیت فکری ناشی از اسرار تجاری به عنوان یکی از اشکال حقوق مالکیت فکری در اختیار شما قرار می‌دهیم. پس با ما همراه باشید!
اسرار تجاری یا Trade Secrets چیست؟
در یک تعریف ساده می‌توان گفت اسرار تجاری در واقع اطلاعات سری و رموزی است که شما نمی‌خواهید رقبای شما به آن اطلاعات دسترسی پیدا کنند. دایره شمول این اسرار بسیار گسترده بوده و به عنوان نمونه می‌تواند در خصوص نحوه ارائه خدمات، ویژگی کالاهای کسب‌وکار شما و یا برنامه‌ریزی‌های شما برای آینده باشد. بنابراین در تعریفی کامل‌تر اسرار تجاری کلیه اطلاعاتی است که شما در طول حیات کسب‌وکار خود با آن مواجه هستید و برای به دست آوردن مزیتی نسبت به سایر رقبا از آن اطلاعات بهره می‌گیرید. این دسته از اسرار تحت شمول موضوع مهمی تحت عنوان حقوق مالکیت فکری ناشی از اسرار تجاری در علم حقوق است.
ماده ۶۵ قانون تجارت الکترونیکی ایران تعریف کامل‌تری از اسرار تجاری الکترونیکی ارائه می‌دهد و مقرر می‌دارد: «اسرار تجاری الکترونیکی داده پیامی است که شامل اطلاعات، فرمول، الگوها، نرم‌افزارها برنامه‌ها، ابزار و روش‌ها، تکنیک‌ها و فرآیندها، تالیفات منتشر نشده، روش‌های انجام تجارت و داد و ستد فنون، نقشه‌ها، فراگردها، اطلاعات مالی، فهرست مشتریان، طرح‌های تجاری و امثال این‌ها است که به طور مستقل دارای ارزش اقتصادی بوده و در دسترس عمومی قرار ندارند و تلاش‌های معقولانه‌ای برای حفاظت و حراست از آن‌ها انجام شده است.
حقوق مالکیت فکری ناشی از اسرار تجاری
سوالی که ممکن است تا این بخش از مطلب ذهن شما را درگیر کرده باشه این است که آیا اساساً اسرار تجاری در قالب حقوق مالکیت فکری قرار دارد یا خیر؟ یا اینکه آیا حقوق مالکیت فکری ناشی از اسرار تجاری داریم؟
در پاسخ به این سؤال باید بگوییم اسرار تجاری در واقع نوعی مالکیت فکری محسوب شده و به صاحب کسب‌وکار حق انحصاری دائمی در بهره‌مندی از اسرار و اطلاعات سری آن کسب‌وکار را اعطا می‌نماید اما در عین حال از آن‌جایی که حفاظت از این اطلاعات کاملاً به صورت فردی و با راهکارهای شخصی و تدوین قوانین درون سازمانی صورت می‌گیرد، به محض افشا شدن این اطلاعات هر شخصی می‌تواند به آن اطلاعات سری دسترسی یافته و از آن‌ها به نفع خود استفاده نماید.
اسرار تجاری توسط هیچ نهادی به ثبت نمی‌رسد و حمایت از آن منوط به سیاست‌ها و اقدامات صاحبان کسب‌وکارها می‌باشد.
تفاوت اسرار تجاری با سایر جنبه‌های حقوق مالکیت فکری
همانطور که می‌دانید امروزه حمایت‌های گسترده‌ای از علائم تجاری، اختراعات و تالیفات وجود داشته و مقررات سخت‌گیرانه‌ای نیز در زمینه کپی‌رایت تدوین گردیده است در حالی که در خصوص اسرار تجاری چنین به نظر نمی‌رسد.
در خصوص علت این امر باید بگوییم یکی از دلایلی که در خصوص اسرار تجاری بسیار کمتر از حفاظت از علائم تجاری، سایت‌های کپی رایت و ثبت اختراع و.. می‌شنویم همین نکته است که راز تجاری در هیچ نهادی به ثبت نمی‌رسد و صرفاً با محرمانه نگه داشتن آن توسط کسب‌وکارها حفظ می‌گردد.
البته این امر در نگاه اول ممکن است مزیتی برای آن کسب‌وکار به حساب آید زیرا از آن‌جایی که اسرار تجاری نیاز به ثبت در سیستم مالکیت فکری نداشته بنابراین هزینه‌های مرتبط با متخصصین مالکیت فکری و هزینه ثبت به نسبت کاهش یافته در حالی که باید بدانید این امر در عین حال بسیار پرریسک نیز خواهد بود زیرا به محض آن‌که اسرار شما در دسترس رقبا قرار بگیرد، این روش ارزان خود یک خطر جدی برای کسب‌وکار محسوب شده و می‌تواند کسب‌وکار شما را تا مرز فروپاشی نیز ببرد.
یکی دیگر از تفاوت‌های سیستم حفاظت از اسرار تجاری با جنبه‌های دیگر حقوق مالکیت فکری آن است که اسرار تجاری محدودیت زمانی جهت حفاظت نداشته زیرا در سیستم مالکیت فکری ثبت نمی‌شوند. در حالی‌که به فرض مثال زمانی شما بخواهید اختراعی را به ثبت برسانید، آن اختراع طی زمان مشخصی تحت حمایت قرار می‌گیرد. بنابراین اسرار تجاری از آن‌جایی که ثبت نمی‌شوند، فارغ از محدویت زمانی بوده و تا آن جایی که توسط صاحبان کسب‌وکار و یا کارکنان آن‌ها افشا نگردند، هم‌چنان در انحصار آن کسب‌وکار قرار دارند.
بنابراین اگرچه حقوق مالکیت فکری ناشی از اسرار تجاری در حوزه مالکیت فکری داریم اما این حوزه با سایر موضوعات این شاخه از علم حقوق متمایز است.
اقدامات لازم جهت حفاظت از اسرار تجاری کسب‌وکارها
هر شرکتی یا هر کسب‌وکاری می‌تواند با وضع و تدوین برخی سیاست‌ها و مقررات از اسرار تجاری خود حمایت نماید. یکی از رایج‌ترین راهکارهای مدیران و صاحبان کسب‌وکارها، انعقاد قرارداد عدم افشای اطلاعات با کارکنان می‌باشد تا از این طریق از اسرار تجاری خود حفاظت کنند و یا ممکن است ذیل قرارداد کار با درج برخی شرایط و استثنائات خاص امکان افشای اطلاعات سری کسب‌وکار را چه در زمان استخدام در آن کسب‌وکار و چه زمان ترک کار تا مدت مشخص از کارمندان خود سلب نمایند.
در نتیجه موضوع دیگری که در حوزه حقوق مالکیت فکری ناشی از اسرار تجاری مطرح می‌شود اقدامات حفاظتی است.
وینداد، خدمات دعاوی تخصصی را آماده کرده است تا به راحتی بتوانید وکیل متخصص برای مشکل حقوقی خود در سه حوزه دعاوی مالکیت فکری، اسناد تجاری و جرائم رایانه‌ای انتخاب کنید. برای این کار کافی است که مسائل حقوقی خود را ثبت کنید تا ما پس از بررسی دعوای مطرح شده، وکیل متخصص برای دعوا را به شما معرفی کنیم تا با هزینه‌ای معقول دفاع از پرونده شما را در کلیه مراحل دادرسی در دادگاه‌ها و سایر مراجع ذی صلاح برعهده بگیرد.
درباره حقوق مالکیت فکری ناشی از اسرار تجاری نیاز به راهنمایی دارید؟
تا به اینجا متوجه شدیم که حقوق مالکیت فکری ناشی از اسرار تجاری نیز یکی از جنبه‌های حقوق مالکیت فکری می‌باشد هر چند که نحوه حفاظت از آن با سایر جنبه‌ها تفاوت دارد.
از آن‌جایی که حفاظت از این اسرار نقش مهمی در پیشبرد کسب‌وکار و حفظ ابتکار آن دارد، بنابراین لازم است برای حفاظت از آن کلیه اقدامات لازم را انجام دهید. در این میان چنانچه به مشاوره یک وکیل متخصص حقوق مالکیت فکری و یا مشاوره مشاورین حقوقی نیاز داشتید، می‌توانید درخواست خود را برای وینداد در این بخش به ثبت برسانید.
هم‌چنین تیم وینداد با تنظیم قراردادهای عدم افشای اطلاعات به شما در این زمینه کمک خواهد کرد. پس همین حالا برای حفاظت از اطلاعات سری خود دست به کار شوید!
