هوش مصنوعی، در کشورهای پیشرفته جهان به عنوان موضوعی پر اهمیت و انقلابی تکنولوژیکی شناخته می‌شود. در ایران نیز با وجود محدودیت‌های فناوری، هوش مصنوعی توانسته است تا حدی به محافل علمی راه پیدا کند. حقوق مالکیت فکری هوش مصنوعی یکی از موضوعات مهم، حساس و پرچالش این حوزه است که در این مطلب به دنبال بررسی آن هستیم.
با ما همراه باشید.
- 1) هوش مصنوعی چیست و چه مصادیقی دارد؟
- 2) منظور از نظام حقوق مالکیت فکری چیست؟
- 3) حقوق مالکیت فکری هوش مصنوعی به چه معناست؟
- 4) مقررات ایران درباره حقوق مالکیت فکری هوش مصنوعی چه می‌گوید؟
- 5) حمایت از پدیدآورنده سیستم مبتنی بر هوش مصنوعی چگونه انجام می‌شود؟
- 6) درباره حقوق مالکیت فکری هوش مصنوعی سوالی دارید؟
هوش مصنوعی چیست و چه مصادیقی دارد؟
در طول تاریخ هوش مصنوعی، اشخاص و نهادهای مختلف سعی در ارائه تعریفی جامع و کامل از آن داشته‌اند. اما وافعیت آن است که در حال حاضر تعریفی که همگان بر سر آن توافق داشته باشند وجود ندارد. با این حال می‌توان هوش مصنوعی را به ساده‌ترین شکل، اینگونه تعریف کرد:
هوش مصنوعی عبارت است از سیستم‌هایی که این توانایی را دارند رفتارهایی انجام دهند که برای انجام آنها به هوش انسانی نیاز است.
این تعریف اگرچه ساده به نظر می‌رسد اما طیف وسیعی از عملکردها و کاربردهای سیستم‌های هوش مصنوعی را در بر می‌گیرد.
هوش مصنوعی در حال حاضر در عرصه‌های مختلف مانند علوم پزشکی و درمان بیماری‌ها، حقوق، خودروسازی، آموزش، ادوات جنگی و نظامی و… قابلیت استفاده را دارد.
حمایت از دستاوردهای هوش مصنوعی و در واقع تنظیم حقوق مالکیت فکری هوش مصنوعی موضوع مهمی است که در حال حاضر مورد توجه نظام‌های حقوقی پیشرفته در جهان قرار گرفته است چرا که رسیدن به یک فرآورده مبتنی بر هوش مصنوعی، نیازمند صرف زمان و هزینه زیاد و تخصص و مهارت بالایی است و خالقان نیاز به حمایت زیادی از نظر حقوقی دارند.
منظور از نظام حقوق مالکیت فکری چیست؟
نظام حقوق مالکیت فکری که گاه نیز با نام مالکیت معنوی نیز از آن یاد شود، به حقوق مرتبط با آثار فکری و پدیدآورندگان آن آثار اشاره می‌کند.
به بیان دیگر نظام حقوق مالکیت فکری در تلاش است تا از دستاوردها، محصولات و فرآورده‌های فکری و غیرمادی افراد حفاظت کند.
یکی از بارز‌ترین جلوه‌های حقوق مالکیت فکری حمایت از اختراعات و مخترعین است.
حقوق مالکیت فکری هوش مصنوعی به چه معناست؟
حال که با دو مفهوم اصلی مورد نیاز برای فهم این مطلب، یعنی هوش مصنوعی و مالکیت فکری آشنا شده‌ایم، به سراغ بررسی موضوع این مطلب می‌رویم.
همانطور که گفته شد، طراحی سیستم‌های هوش مصنوعی کار پیچیده‌ای است که از عهده متخصصین علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی برمی‌آید.
منظور از حقوق مالکیت فکری هوش مصنوعی این است که بتوان با مقررات‌گذاری، از فرآورده‌ها و اختراعات هوش مصنوعی حمایت کرد و حقوق خالقان این محصولات را تا حد ممکن حفاظت کرد.
مقررات ایران درباره حقوق مالکیت فکری هوش مصنوعی چه می‌گوید؟
فرآورده‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، محصولاتی هستند که غالبا توسط برنامه‌نویسان کامپیوتری خلق می‌شوند. به همین خاطر برای بررسی مقررات ایران در حوزه حقوق مالکیت فکری هوش مصنوعی باید به قوانینی رجوع کرد که به نوعی با موضوعات برنامه‌نویسی و خلق نرم‌افزار در ارتباط هستند.
قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای، مهم‌ترین سند در این زمینه محسوب می‌شود که با هدف حمایت از حقوق مالکیت فکری برنامه‌نویسان و سازندگان نرم‌افزار تدوین شده است.
می‌توان ادعا کرد که متخصصان هوش مصنوعی نیز می‌توانند از مزایای این قانون بهره‌مند شوند و در واقع تحت شمول حقوق مالکیت فکری پدیدآورندگان نرم‌افزار فعالیت کنند.
نکته بسیار مهمی که باید بر آن تاکید کرد این است که شرط اصلی حمایت این قاون از پدیدآورندگان سیستم‌های هوش مصنوعی این است که محصول مذکور به طور رسمی به ثبت رسیده باشد و در واقع پدیدآورندگان آن، فرآیند ثبت اختراع یا ثبت مولف را سپری کرده باشند.
حمایت از پدیدآورنده سیستم مبتنی بر هوش مصنوعی چگونه انجام می‌شود؟
به طور کلی، حقوق مالکیت فکری پدیدآورندگان نرم‌افزارها و یا سیستم‌های هوش مصنوعی تحت دو عنوان قرار می‌گیرد:
۱) حمایت از طریق نظام حق مولف و کپی‌رایت
در این حالت مخترع یا برنامه‌نویس سیستم مبتنی بر هوش مصنوعی بایستی نرم افزار خود را به طور رسمی و از طریق وزارت ارشاد به ثبت برساند تا از مزایای مولف، مانند حق نشر، حق پخش و… بهره‌مند شود.
۲) حمایت از طریق نظام حق اختراع
در این حالت هم پدیدآورنده می‌تواند حقوق مالکیت فکری هوش مصنوعی را از طریق ثبت محصول خود و اخذ گواهی ثبت اختراع، کسب کند. این حقوق شامل حق صادرات یا واردات محصول، انتقال و… است.
لازم به ذکر است که ثبت اختراع سیستم هوش مصنوعی نیازمند وجود شرایط و ضوابط خاصی است که باید به آن توجه داشت.
درباره حقوق مالکیت فکری هوش مصنوعی سوالی دارید؟
در این مطلب به موضوع مهم حقوق مالکیت فکری هوش مصنوعی در نظام حقوقی ایران پرداختیم. اگر چه در ایران به طور مستقیم در این خصوص مقررات‌گذاری صورت نگرفته است اما می‌توان با استناد به قوانین مرتبط مانند قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزار، نظام مالکیت فکری را برای طراحان محصولات هوش مصنوعی نیز جاری دانست.
با توجه به به فقر قانون‌گذاری در این حوزه و تفاسیر موجود از قوانین مشابه، اگر نیاز به دریافت مشاوره حقوقی درباره حقوق مالکیت فکری هوش مصنوعی داشتید، می‌توانید با تیم حقوقی وینداد در ارتباط باشید.
