دعوای ابطال گواهینامه ثبت اختراع چگونه مطرح می‌شود؟ این سوال بسیاری از کسانی است که اختراع خود را ثبت کرده‌اند. اینکه چطور می‌شود با وجود اینکه یک اختراع به صورت قانونی ثبت شده، گواهینامه آن باطل شود. در پاسخ باید گفت، ثبت یک اختراع و صدور گواهینامه حق اختراع به معنی اعتبار تام و مالکیت مطلق نیست و حتی پس از ثبت اختراع هم امکان دعوای ابطال گواهینامه ثبت اختراع وجود دارد. اما اینکه در چه مواردی و چگونه این امر رخ می‌دهد را به‌طور کامل در این مقاله بیان کرده‌ایم.
افراد زیادی امروزه درگیر ثبت اختراع و گرفتن گواهینامه ثبت آن هستند ولی از قوانین جدید و مرتبط با این موضوع اطلاع کافی ندارند و همین موضوع باعث بروز مشکلاتی در آینده برای آن‌ها می‌شود. یکی از آن‌ها درگیر شدن با دعوای ابطال گواهینامه ثبت اختراع است که در ادامه به طور مفصل به مفهوم آن و نکات قانونی مرتبط با آن می‌پردازیم.
حق ثبت اختراع چیست؟
پتنت (Patent) یا حق اختراع، حقی انحصاری است که در قبال اختراع انجام شده به مخترع یا نماینده قانونی او اعطا می‌شود. در واقع پتنت سندی‌‌ست که توصیف کننده اختراع بوده و توسط یک سازمان یا اداره دولتی براساس درخواست متقاضی صادر می‌شود. این حق که در واقع مجوز بهره‌برداری قانونی از اختراع است در زمان محدودی عمدتا بین ۱۶-۲۰ سال اعتبار دارد.
در ماده ۱ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، اختراع به این صورت تعریف شده:
«اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارائه می‌کند و مشکلی را در یک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آن‌ها حل می‌نماید.»
بنابراین آنچه جدید تولید می‌شود باید دارای سه ویژگی باشد تا بتوان عنوان اختراع را به آن‌ها داد؛
- جدید باشند
- دربردارنده گام ابتکاری باشند
- کاربرد صنعتی داشته باشند
پس از اینکه اختراع با این شرایط ثبت شد می‌توان نسبت به آن اعتراض یا دعوای ابطال گواهینامه ثبت اختراع مطرح کرد. چرا که مالکیت فکری و کپی رایت در کسب‌وکارها باعث حفظ سرمایه و بازیابی درآمد خواهد شد و در صورت نقض هر یک از حقوق مالکیت فکری بخش زیادی از این درآمدها تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
دعوای ابطال گواهینامه ثبت اختراع چگونه است؟
بعد از ثبت اختراع ممکن است شخص یا اشخاصی قصد داشته باشند تا با استناد به دلایل قانونی مثل عدم قابلیت ثبت اختراع، عدم کفایت افشاء، تحصیل به ناحق گواهینامه و گسترش ناروای محدوده حمایت و غیره، گواهینامه ثبت اختراع را باطل کنند و حقوق مادی و معنوی انحصاری مالک اختراع را از بین ببرند.
در حقوق ایران ماده ۱۸ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، امکان اقامه دعوا برای ابطال گواهینامه ثبت اختراع را با اثبات دلایل مقرر در ماده مذکور پیش بینی کرده است. اگر مرجع صالح به رسیدگی دلایل این اشخاص را متناسب با قانون تشخیص دهد، حکم به ابطال گواهینامه ثبت اختراع را خواهد داد.
شرایط قانونی برای دعوای ابطال گواهینامه ثبت اختراع
در حقوق ایران ابطال گواهینامه ثبت اختراع، ماده ۱۸ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، پیش‌بینی شده که در صورتی که شرایط ذیل وجود داشته باشد و اثبات شود دادگاه گواهینامه ثبت اختراع را از موقع ثبت باطل می‌کند. طبق این ماده، ذی‌نفع و خواهانِ دعوای ابطال گواهینامه ثبت اختراع برای رسیدن به خواسته خود باید یکی از موارد گفته‌شده در این ماده را ثابت کند. مهم‌ترین این موارد عبارتند از:
- جدید یا ابتکاری نبودن اختراع، کاربرد صنعتی نداشتن یا اینکه سابقا مشابه آن در صنعت استفاده شده باشد.
- عدم تطابق اظهارنامه ثبت اختراع با تشریفات گفته‌شده در قانون. برای مثال، به فارسی تنظیم نشده، دارای امضا نباشد یا موضوع آن مبهم باشد.
- اختراع ثبت‌شده جزء مواردی باشد که طبق قانون از دایره حمایت از اختراعات خارج است. (این موارد در ماده ۴ قانون فوق‌الذکر پیش‌بینی شده است)
- اختراع ثبت شده، محصول فکر یا نبوغ و خلاقیت شخص نباشد.
مدارک لازم برای دعوای ابطال گواهینامه ثبت اختراع
دعوای ابطال گواهینامه ثبت اختراع آثار و نتایج بسیار مهمی با خود به همراه دارد که مهم‌ترین آن از بین‌رفتن حقوق انحصاری صاحب حق اختراع است. به همین دلیل در هنگام اقامه دعوای آن باید دقت کرد که دادخواست بدون مشکل وارد مراحل دادرسی شود. در ماده۶۱ آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری دادخواست ابطال باید همراه با مدارک ذیل باشد:
- اصل یا رونوشت مصدق کلیه اسناد و مدارک مثبت ادعای ابطال.
- رسید مربوط به پرداخت ودیعه تسلیم دادخواست ابطال به دادگاه، به شرح مذکور در جدول هزینه‌ها.
- وکالتنامه، در صورتی که دادخواست توسط وکیل تسلیم شود.
بهتر است این دادخواست و مشابه آن توسط وکیل تنظیم شود تا دردسرهای ناشی از ناقص بودن دادخواست را به دنبال نداشته باشد.
نتایج ابطال گواهینامه ثبت اختراع
این ابطال موجب باطل کردن گواهینامه ثبت اختراع از زمان ثبت آن و نه از مان صدور حکم دادگاه می‌شود. از آنجایی که این گواهینامه آثار حقوقی بسیاری دارد بنابراین زمان ابطال آن مهم است.
ابطال گواهینامه و از بین رفتن حقوق ناشی از آن ممکن است بر حقوق و مسولیت اشخاص ثالث از جمله طرفین قراردادهای انتقال حقوق ناشی از اختراع و اشخاص نقض کننده این حقوق تاثیرات زیادی بگذارد.
نقض حق اختراع و حمایت از آن
نقض مالکیت فکری به معنای استفاده از اثر مورد حمایت قانون بدون اجازه صاحب حق است. البته استثنائاتی نیز بر این نقض وجود دارد مثلاً اجازه ضمنی، کتبی، شفاهی یا ارائه‌ای کوتاه از اختراع برای مقاصد علمی آموزشی و استفاده شخصی.
پس مخترع در صورت مشاهده نقض حقوقش در صورت داشتن گواهی ثبت اختراع می‌تواند متخلف را مورد تعقیب قرار دهد. البته یکی از مشکلات اصلی مخترعین در طرح دعاوی حق اختراع، اثبات آن است که اختراع شخص مورد نظر در واقع شبیه سازی از اختراع او است. زیرا بعضی افراد با ایجاد برخی تغییرات در اصل اختراع یا ایده، آن را به شکلی در می‌آورند که اثبات سرقت آن‌ها دشوار می‌شود.
به همین منظور برخی قوانین در مورد نقض حق و مجازات آن را مرور می‌کنیم:
قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری
“هر شخصی که با علم و عمد مرتکب عملی شود که طبق مواد (۱۵)، (۲۸) و (۴۰) نقض حقوق به شمار آید یا طبق ماده (۴۷) عمل غیرقانونی تلقی شود، مجرم شناخته شده و علاوه بر جبران خسارت به پرداخت جزای نقدی از ده‌میلیون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا پنجاه میلیون (۵۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا حبس تعزیری از نود و یک روز تا شش ماه یا هر دوی آن‌ها محکوم می‌شود.”
قانون تجارت الکترونیک
- ماده ۶۴ “به‌منظور حمایت از رقابت‌های مشروع و عادلانه در بستر مبادلات الکترونیکی، تحصیل غیرقانونی اسرار تجاری و اقتصادی بنگاه‌ها و مؤسسات برای خود یا افشای آن برای اشخاص ثالث در محیط الکترونیکی جرم محسوب و مرتکب به مجازات مقرر در این قانون خواهد رسید.”
- ماده ۶۵ “اسرار تجاری الکترونیکی «داده‌پیام» است که شامل اطلاعات، فرمول‌ها، الگوها، نرم‌افزارها و برنامه‌ها، ابزار و روش‌ها، تکنیک‌ها و فرایندها، تألیفات منتشر نشده، روش‌های انجام تجارت و داد و ستد، فنون، نقشه‌ها و فراگردها، اطلاعات مالی، فهرست مشتریان، طرحهای تجاری و امثال این‌ها است که به‌طور مستقل دارای ارزش اقتصادی بوده و در دسترس عموم قرار ندارد و تلاش‌های معقولانه‌ای برای حفظ و حراست از آن‌ها انجام شده است”
- ماده ۷۵ “متخلفین از ماده (۶۴) این قانون و هرکس در بستر مبادلات الکترونیکی به‌منظور رقابت، منفعت یا ورود خسارت به بنگاه‌های تجاری، صنعتی، اقتصادی و خدماتی، با نقض حقوق قراردادهای استخدام مبنی بر عدم افشای اسرار شغلی و یا دستیابی غیرمجاز، اسرار تجاری آنان را برای خود تحصیل نموده یا برای اشخاص ثالث افشا نماید به حبس از شش ماه تا دو سال و نیم و جزای نقدی معادل پنجاه میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۵۰) ریال محکوم خواهد شد.”
سایر قوانین
از دیگر قوانین که حامی اختراعات، تالیفات و آثار پدیدآورندگان است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قانون حمایت از نشانه‌های جغرافیایی
- قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی
- قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای
وکیل دعوای ابطال گواهینامه ثبت اختراع
همان طور که گفته شد دعوای ابطال گواهینامه ثبت اختراع، نتایج مهمی به همراه دارد و دادخواست آن باید با دقت و عبارات آن به صورت حقوقی و روشن درج شود. همچنین شرایط قانونی لازم جهت درخواست ابطال و مدارک لازم برای رسیدگی، پیچیدگی‌های زیادی دارد که لازم است اشخاص اطلاعات جامعی نسبت به قوانین داشته باشند تا در این دعاوی موفق باشند. از این‌رو توصیه می‌کنیم برای اقدام در خصوص این دعاوی با وکلای مجرب همکاری کنید.
در خدمات دعاوی تخصصی می‌توانید وکیل متخصص برای مشکل حقوقی خود در سه حوزه دعاوی مالکیت فکری، اسناد تجاری و جرائم رایانه‌ای انتخاب کنید. برای این کار کافی است که مسائل حقوقی خود را ثبت کنید تا ما پس از بررسی دعوای مطرح شده، وکیل متخصص برای دعوا را به شما معرفی کنیم تا با هزینه‌ای معقول دفاع از پرونده شما را در کلیه مراحل دادرسی در دادگاه‌ها و سایر مراجع ذی صلاح برعهده بگیرد.
جمع‌بندی
یکی از دعاوی مالکیت فکری در خصوص اختراع، دعوای ابطال گواهینامه ثبت اختراع است. بر این اساس ممکن است اختراعی که قبلا به ثبت رسیده، به دلایل قانونی باطل شود. در این صورت حقوق مادی و معنوی انحصاری مالک اختراع از بین می‌رود. از جمله این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عدم قابلیت ثبت اختراع، عدم کفایت افشاء، تحصیل به ناحق گواهینامه و گسترش ناروای محدوده حمایت و غیره، گواهینامه ثبت اختراع.
از این‌رو می‌توانید برای جلوگیری از نقض حقوق خود نسبت به این موضوع طرح دعوا کرده و آن را پیگیری کنید.
سوالات متداول
آیا امکان ابطال گواهینامه ثبت اختراع وجود دارد؟
بله، ممکن است اختراعی که قبلا به ثبت رسیده، به دلایل قانونی باطل شود.
پتنت چیست؟
پتنت (Patent) یا حق اختراع، حقی انحصاری است که در قبال اختراع انجام شده به مخترع یا نماینده قانونی او اعطا می‌شود.
