الزام به تحویل مبیع در زمره‌ی اختلافاتی است که ممکن است در روابط معاملاتی افراد ایجاد شود. این اختلاف زمانی شکل می‌گیرد که فروشنده به تکلیف خود مبنی بر تسلیم مبیع به خریدار عمل نکند. در این صورت خریدار با رعایت شرایطی می‌تواند الزام فروشنده به تحویل مبیع را از دادگاه بخواهد.
در ادامه به دعوای الزام به تحویل مبیع و نکات حقوقی آن می‌پردازیم.
عقد بیع چیست؟
عقد بیع، درماده‌ی ۳۳۸ قانون مدنی این‌گونه تعریف شده‌است:«بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم.»
بنابراین هرگاه مالی در برابر مبلغ مشخصی معامله شود و مالکیت آن به خریدار منتقل شود، عقد بیع تحقق پیدا می‌کند.
مبیع چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
برای طرح دعوای الزام به تحویل مبیع لازم است بدانیم مبیع چیست و چه ویژگی‌هایی دارد. مبیع آن چیزی است که خریداری می‌شود.
مقدار، جنس و ویژگی‌های مبیع در هر معامله باید معلوم باشد.
لازم به ذکر است که خرید و فروش هرچیزی که قانونا ممنوع شده‌باشد موجب بطلان بیع می‌شود مانند خرید و فروش مشروبات‌الکلی.
پس از نظر قانونی شخصی که از دیگری مشروبات الکلی خریداری کرده و فروشنده به او مبیع را تحویل نمی‌دهد، نمی‌تواند از دادگاه درخواست تحویل مبیع داشته‌باشد.
مبیع منقول و غیر منقول
در یک تقسیم‌بندی مبیع به مال منقول و غیرمنقول تقسیم می‌شود؛ این تقسیم‌بندی در طرح دعوای الزام به تحویل مبیع موثر است.
منظور از مال منقول، مالی‌است که قابل جابه‌جایی باشد، بدون آنکه به مال یا محل آن آسیبی وارد شود؛ اما مال غیرمنقول مالی است که جابه‌جا کردن آن از محلی به محل دیگر غیرممکن باشد یا در صورت امکان جابه‌جایی، مال یا محل آن آسیب ببیند.
حق حبس در صورت تحویل ندادن مبیع
هریک از طرفین معامله می‌توانند از حق خود مبنی بر تحویل ندادن مبیع تا زمان پرداخت ثمن یا پرداخت نکردن ثمن تا زمان تحویل مبیع استفاده کنند. این حق، حق حبس نامیده می‌شود.
برای ایجاد این حق سه شرط باید وجود داشته‌باشد:
۱.عقد معوض باشد.
۲. تعهد به تسلیم مبیع و پرداخت ثمن در مقابل یکدیگر قرار گرفته‌باشند.
۳. مهلتی برای انجام هردوتعهد تعیین نشده باشد و زمان انجام آن‌ها حال باشد.
دعوای الزام به تحویل مبیع
همان‌گونه که قبلا اشاره کردیم مبیع ممکن است مال منقول یا غیرمنقول باشد.
اگر مبیع مال منقول باشد مانند اتومبیل و فروشنده از تحویل آن خودداری کند، خریدار می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و به استناد قرارداد و با توجه به ماده‌ی ۳۷۶ قانون مدنی که ذکر کرده:«در صورت تاخیر در تسلیم مبیع یا ثمن ممتنع اجبار به تسلیم می شود.» دعوای الزام به تحویل مبیع را علیه فروشنده طرح کند.
اما در مورد اموال غیرمنقول موضوع متفاوت شده و دو فرض مطرح می‌شود:
۱.سندرسمی مبیع به نام خریدار تنظیم شده باشد.
۲.سند رسمی مبیع به نام خریدار تنظیم نشده باشد.
در خصوص طرح دعوای الزام به تحویل مبیع با سند رسمی اختلاف‌نظری وجود ندارد اما در مواردی که هنوز سندرسمی به نام خریدار تنظیم نشده و معامله با سند عادی انجام شده‌است، اختلاف‌نظر وجود دارد.
قضات یکی از سه موضع زیر را در برابر دعوای الزام به تحویل مبیع در پیش می‌گیرند:
۱ .یک دسته از قضات عقیده دارند که عقد بیع با ایجاب و قبول واقع می‌شود؛ در نتیجه سندعادی را معتبر می‌دانند و فروشنده را به تحویل مبیع ملزم می‌نمایند.
۲.دسته‌ی دوم با توجه به ماده‌ی ۴۸ قانون ثبت که اشاره می‌کند اگر سند طبق قوانین قانون ثبت، به ثبت نرسیده باشد؛ در هیچ‌یک از ادارات و محاکمات پذیرفته نمی‌شود، برای اسناد عادی اعتباری قائل نیستند و دعوای خریدار مبنی بر الزام به تحویل مبیع را مردود اعلام می‌کنند.
در این‌صورت خریدار ابتدا باید دعوای الزام به تنظیم سند رسمی را علیه فروشنده مطرح کند و سپس نسبت به دعوای الزام به تحویل مبیع اقدام کند.
۳.دسته‌ی سوم راهی دیگر را پیش می‌گیرند. این گروه بر این عقیده‌اند که هرچند وقوع عقد بیع با تحقق ایجاب و قبول امری مسلم است اما از ماده‌ی ۴۸ قانون ثبت هم نمی‌شود چشم‌پوشی کرد. بنابراین خریدار با وجود معتبر نبودن سند عادی، می‌تواند وقوع عقد بیع را با دلایل دیگری از جمله اقرار ثابت کند.
ارکان دعوای الزام به تحویل مبیع
برای طرح دعوای الزام به تحویل مبیع در دادگاه وجود دو رکن لازم است که عبارتند از:
۱.بین خریدار و فروشنده عقد بیع وجود داشته باشد.
۲.عقد بیع به صورت صحیح صورت گرفته‌باشد چرا که بیع باطل موجب انتقال مالکیت مبیع نخواهدشد.
دادگاه صالح رسیدگی به دعوای الزام به تحویل مبیع
برای رسیدگی به دعوای الزام به تحویل مبیع دادگاه‌های عمومی حقوقی صالح خواهند بود.
در مورد اموال غیرمنقول دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک و در مورد اموال منقول، خریدار می‌تواند دعوای خود را در دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع عقد یا محل انجام تعهد مطرح کند.
خسارت عدم تحویل مبیع چیست؟
دعوای الزام به تحویل مبیع یک دعوای حقوقی است و به این صورت اگر در قرارداد برای عدم تحویل مبیع خسارتی پیش‌بینی شده باشد، فروشنده طبق حکم دادگاه محکوم به پرداخت آن می‌شود اما اگر خسارت پیش‌بینی نشده باشد خریدار با اثبات این امر که از عدم تحویل مبیع خسارت دیده‌است، می‌تواند درخواست خسارت کند.
چگونه دعوای الزام به تحویل مبیع را آغاز کنم؟
برای پیگیری پرونده دو راه وجود دارد. راه اول مراجعه به وکیل و سپردن پیگیری پرونده به اوست.
راه دوم هم این است که خودتان پرونده را پیگیری کنید.
در ابتدا مدارک را که شامل کارت شناسایی خریدار، اصل قرارداد و یا سند، آدرس و کد ملی فرشنده و فاکتور و یا چکی که در دست دارید را تهیه و متن دادخواست را با موضوع الزام به تحویل مبیع تنظیم می‌کنید. سپس به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و دادخواست خود را ثبت می‌کنید تا نوبت رسیدگی به پرونده‌ی شما فرابرسد.
درباره‌ی دعوای الزام به تحویل مبیع سوالی دارید؟
در این مطلب سعی شد تا به صورت اجمالی به دعوای الزام به تحویل مبیع پرداخته شود.
با این وجود ممکن است هنوز در مورد نحوه‌ی پر کردن دادخواست یا موارد دیگر سوالاتی ایجاد شود.
در این صورت مراجعه به تیم مشاوره حقوقی وینداد و دعاوی تخصصی ما می‌تواند راه مقابله با این مسئله را برای شما آسان‌تر کند.
