یکی از معمول‌ترین اسناد تجاری، چک بوده که با کاربردهای فراوانی بین افراد در معاملات رد و بدل می شود. یکی از مهم‌ترین خصوصیات سند تجاری چک، قابلیت انتقال آن است که معمولا با روش ظهرنویسی انجام می‌شود. با این حال، این تنها کاربرد آن نیست. ظهرنویسی یا پشت‌نویسی چک با اهداف مختلفی از جمله وکالت، انتقال یا ضمانت انجام می‌شود که هر کدام از این موارد شرایط خاص خود را دارا است. معمول‌ترین هدف ظهرنویسی چک، موضوع انتقال است به این معنا که تمامی امتیازات یک چک به فرد دیگری منتقل می‌شود. با این مقدمه قصد داریم شما را با قوانین حاکم بر انواع ظهرنویسی چک به عنوان مهم‌ترین سند تجاری و مسائل پیرامونی آن آشنا کنیم.
مسئولیت ظهرنویسی چک
بسته به نوع چک، ظهرنویسی آن می‌تواند آثار متفاوتی را همراه داشته باشد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
اگر چک در وجه حامل باشد و فردی آن را ظهرنویسی کند، این فرد ضامن چک محسوب شده و دارنده چک می‌تواند به وی رجوع کرده و مبلغ چک را از وی دریافت کند. در این حالت، مسئولیت فرد ظهرنویس تنها حقوقی بوده نه کیفری.
اگر چک در وجه شخصی باشد که همان شخص نیز پشت آن را با هدف انتقال به دیگری امضا کند، ظهرنویس یا انتقال دهنده چک محسوب می‌شود. در این صورت، دارنده چک تنها در صورتی می‌تواند برای وصول وجه چک به این شخص رجوع کند که ظرف ۱۵ روز از تاریخ سر رسید، چک را برگشت زده و ظرف یک سال علیه شخص دعوای حقوقی طرح کند. در غیر این صورت، دارنده چک نمی‌تواند برای وصول وجه چک به شخص ظهرنویس مراجعه کند.
یک حالت دیگر درصورتی است که برای مثال چک در وجه شخص الف بوده ولی شخص ب پشت آن را امضا می‌کند. در این حالت، اصولا شخص ب ضامن پرداخت وجه چک محسوب شده و دارنده چک می‌تواند هر زمان برای وصول وجه آن به شخص ب مراجعه کند و دیگر لزومی به گذشت مهلت ۱۵ روزه و اقامه دعوای حقوقی نیست. البته در صورتی که شخص ب بتواند اثبات کند که در این فرض، تنها انتقال دهنده چک بوده، ظهرنویس تلقی شده و ضامن چک تلقی نمی‌شود.
ظهرنویسی برای ضمانت چیست و چه آثاری دارد؟
یکی از انواع پشت‌نویسی یا ظهرنویسی چک به این صورت است که یک فرد ثالث پشت چک را با هدف ضمانت از صادرکننده چک امضا می‌کند. این موضوع معمولا در مواقعی رخ می‌دهد که در یک معامله نیاز به ضامن باشد و شخص ثالث پشت چک را امضا می‌کند که در صورت عدم پرداخت وجه چک توسط صادرکننده، ضامن(همان شخص ثالث) وجه چک را پرداخت می‌کند.
پس از ظهرنویسی چک، مالکیت قطعی چک به دارنده جدید چک منتقل می‌شود و همچنین مسئولیت تضامنی بین صادرکننده چک و ظهرنویس چک ایجاد می‌شود.
نکته مهم دیگر در خصوص ظهرنویسی چک این است که علیه ظهرنویس چک تنها می‌توان دعوای حقوقی کرد و نه کیفری.
اگر دارنده چک اقدام به وصول وجه چک از جانب یک ظهرنویس کند، این ظهرنویس می‌تواند برای مطالبه حق خود علیه ظهرنویس پیش از خود یا صادرکننده چک اقامه دعوای حقوقی کرده و وجه چک را دریافت کند.
ظهرنویسی برای اعطای وکالت در وصول چک چیست؟
در یک حالت ممکن است فردی که پشت چک را امضا کرده یا به اصطلاح آن را ظهرنویسی می‌کند، این کار را به نام شخص دیگر و با هدف اعطای نمایندگی و اجازه وصول وجه چک به آن فرد انجام بدهد.
در تشخیص انواع ظهرنویسی همیشه باید به این نکته توجه داشت که همیشه اصل بر انتقال مالکیت وجه چک است و نه ضمانت یا وکالت.
چگونگی ظهرنویسی صحیح چک
با توجه به نکات مطرح شده در خصوص ظهرنویسی چک و آثار حقوقی ناشی از آن، لزوم صحت انجام عمل ظهرنویسی و اطلاع از آن ضرورت پیدا می‌کند.
اولین نکته‌ای که در اینجا باید مطرح شود این است که اصولا انتقال چک نباید بدون ظهرنویسی انجام شود و اینکه این عمل تنها با امضای ظهرنویس انجام می‌شود و برای مثال مهر فرد قابل قبول نیست.
علاوه بر این باید دقت کرد که برای ظهرنویسی، دو امضا در پشت چک ضروری بوده و نیازی به نوشتن نام فرد و همچنین نوشتن تاریخ نیست.
درخصوص نحوه ظهرنویسی چک و مسئولیت آن سوالی دارد؟
در این مطلب تلاش کردیم به یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها در خصوص چک بپردازیم. با پیچیده‌تر شدن معاملات و استفاده از انواع چک‌ها، مشکلات و دعاوی مربوط به آن‌ها نیز با چالش‌های خود رو‌به‌رو است و پرداختن به دعاوی مربوط به آن‌ها به تخصص و تجربه‌‌ی کافی نیاز دارد. شما می‌توانید با طرح درخواست خود در سامانه دعاوی تخصصی و همچنین با استفاده از سامانه مشاوره تلفنی از تیم مشاوره حقوقی وینداد متشکل از وکلای پایه یک دادگستری و کارشناسان حقوقی کمک بگیرید و از حقوق خود صیانت کنید.
