امروزه بسیاری از شرکت‌های بزرگ و مشاغل متوسط دیگر بواسطه حضور در بازارهای جهانی، فعالیت‌های بین المللی دارند. تعداد بیشماری از آنها بازارهای خارج از کشور را توسعه می‌دهند، محصولات خود را صادر می‌کنند، تأسیسات جدید تولید می‌کنند ، دفاتر فروش و بازاریابی باز می‌کنند و مشارکت‌های بین المللی ایجاد می‌کنند. تمامی این شرکت‌ها برای انجام فعالیت‌های تجاری در خارج از کشور خود به یک قرارداد بیمه بین المللی احتیاج دارند.
در این مطلب به نکات حقوقی و اختصاصی قراردادهای بیمه بین المللی می‌پردازیم.
بیمه به چه مفهومی است؟
بیمه، اشخاصی را که متحمل لطمه، زیان یا حادثه ناخواسته‌ای شده اند قادر می سازد که پیامدهای این وقایع ناگوار را جبران کنند. خسارت‌هایی که به این قبیل افراد پرداخت می‌گردد از پول‌هایی تأمین میشود که برای خرید بیمه‌نامه می‌پردازند و با پرداخت آن در جبران خسارت همدیگر مشارکت می‌کنند.
در تعریف حقوقی بیمه عبارتست از قراردادی که به موجب آن بیمه‌گر تعهد میکند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر (بیمه‌گذار) در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی را بپردازد. متعهد را بیمه گر، طرف تعهد را بیمه‌گذار و وجهی را که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه میشود موضوع بیمه می‌گویند.
بیمه دارای انواع و اقسام مختلفی است که عبارت‌اند از؛ بیمه‌های اجتماعی و بیمه‌های بازرگانی.
بیمه بین المللی یکی از اصول قراردادی تجاری و بازرگانی مهم در متن قرارداد است که باید حتما به آن توجه شود و الزامات آن رعایت گردد.
قراردادهای بازرگانی بین المللی چیست؟
قراردادهای تجاری و بازرگانی از تنوع بالایی برخوردار هستند و با توجه به پیشرفت ارتباطات بین‌المللی، انواع جدیدی نیز با گذر زمان به فهرست اینگونه قراردادها اضافه می‌شوند. به‌طور عمده می‌توان اکثر قراردادهای تجاری بین‌المللی را در سه دسته کلی قرار داد :قراردادهای بین‌المللی خرید و فروش کالا، قراردادهای بین‌المللی حمل و نقل، قراردادهای بیمه بین‌المللی .
قراردادهای بیمه بین المللی به چه معناست؟
امروزه بیمه بین المللی بخش زیادی از فعالیت‌های بیمه‌ای را به خود اختصاص داده است. اینگونه قراردادها در راستای چگونگی پوشش بیمه‌ای در مقابل ریسکهای مربوط به عملیات تجاری بین‌المللی منعقد می‌شوند. قرارداد بیمه زمانی وصف بین‌المللی می‌یابد که طرفین قرارداد فراتر از مرزهای یک کشور باشند. مثلا بیمه‌گر و بیمه‌گزار در کشورهای مختلفی باشند و نیاز به انعقاد قراردادی در جهت بیمه کردن محموله کالای خود یا دیگر اَشکال معاملات تجاری باشند. همچنین در صورتی که قسمتی یا تمام پول حاصل از چنین تجارتی از مرزهای بین المللی عبور کند بیمه بین المللی حاکم است.
یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین قرادردادهای بیمه بین المللی، در بیمه حمل و نقل بین المللی کالا است.
حمل و نقل کالا در هر نوعی از قبیل صادرات ، واردات و حمل کالا در داخل یک کشور تابع قوانین و مقررات خاصی می‌باشد. بیمه حمل و نقل در این روش ها در راستای حمایت از تجارت و اقتصاد ملی کشور ها انجام میشود .
قرارداد بیمه حمل و نقل بین المللی کالا چیست؟ و چه کاربردی دارد؟
بیمه حمل و نقل کالا بیمه‌ای است که به‌موجب آن بیمه‌گر درمقابل حق بیمه‌ای که از بیمه‌گذار دریافت میکند، متعهد میشود چنانچه در جریان حمل کالا از نقطه‌ای -نقطه مبدأ حمل- به نقطه دیگر -مقصد حمل کالا-، در نتیجه وقوع خطرهای موضوع بیمه، کالا تلف شده و یا دچار خسارت شود و یا بیمه‌گذار هزینه‌هایی در رابطه با این خطرات متحمل شود، زیان وارده را جبران نماید. علاوه‌برآن در بعضی موارد زیان وارده به اشخاص ثالث نیز از طریق این بیمه جبران میشود.
در یک قرارداد فروش بین المللی کالا، واردکننده و صادرکننده هر دو طرف خواستار عقد قراردادی هستند که رضایت طرفین را دربرداشته و قرارداد منعقده به بهترین نحو اجرا شود. ارسال کالا از یک کشور به کشور دیگر به عنوان بخشی از معامله تجاری می تواند با خطرهایی همراه شود اگر کالا خسارت دیده و یا از بین رود یا تحویل و پرداخت قیمت بنا به دلایلی انجام نشود، رابطه بین طرفین قرارداد با مشکل روبه رو شده و نهایت راهی جز اقامه دعوی وجود نخواهد داشت. جهت رفع مشکل فوق و راهنمایی صادر کنندگان اتاق بازرگانی بین المللی مجموعه ای استاندارد در مورد تعهدات فروشنده و خریدار به منظور تنظیم قراردادهای فروش بین المللی کالا و تعیین مسئولیت‌های هریک از طرفین، اینکوترمز را تدوین نموده است.
اینکوترمز برای تفکیک هزینه‌ها و مسئولیت‌ها بین فروشنده و خریدار استفاده میشود و به مسائل مرتبط با حمل کالا از فروشنده به خریدار پاسخ میدهد. مسائلی شامل حمل کالاها،ترخیص کالا، واردات و صادرات کالاها، اینکه چه کسی مسئول پرداخت می‌باشد و اینکه ریسک جابجایی و انتقال کالا در مراحل مختلف حمل بر عهده چه کسی می‌باشد.
انواع قراردادهای بیمه بین المللی کدامند؟
بیمه بین المللی انواعی دارد که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است:
قراردادهای بیمه بین المللی حمل و نقل وارداتی
بیمه‌نامه‌های باربری وارداتی قریب 90% از حجم کل بیمه‌های باربری را شامل می‌شوند. این بیمه‌نامه خط‌راتی که کالاهای خریداری شده توسط شرکت‌ها و بازرگانان ایرانی از کشورهای مختلف جهان را تهدید میکند موردحمایت قرار میدهد که این پوشش از کشور مبداء “کشوری که کالا از آن خریداری شده” تا مقصد “انباربیمه گذار” می‌باشد. این بیمه‌نامه یکی از اسناد مورد نیاز جهت گشایش اعتبار در بانکهاست و هدف از آن حفظ منافع تجار و واردکنندگان و در نهایت حفظ منافع ملی می‌باشد.
قراردادهای بیمه بین المللی حمل و نقل صادراتی
باتوجه به اهمیت موضوع صادرات غیرنفتی درکشور و ارزشی که ایران برای تشویق صادرکنندگان قائل است این بیمه‌نامه جهت حمایت ازصادرکنندگان و درنهایت حفظ منافع ملی به صادرکنندگان ارائه میشود که به‌موجب آن کالای صادر شده ازکشور ما تاکشور مقصد ” کشوری که کالا به آن صادر میشود ” تحت پوشش قرار می‌‌گیرد.
بیمه‌نامه‌های صادراتی همانند بیمه‌نامه‌های وارداتی می‌باشد لذا فرم پیشنهاد اولیه و فرم بیمه نامه صادراتی دقیقا ” همانند فرم بیمه نامه‌های وارداتی است و کلیه موارد اشاره شده در مبحث بیمه ای وارداتی برای بیمه های صادراتی نیز صادق می‌باشد. فقط در بیمه‌های باربری صادراتی مبداء حمل یکی از شهرهای ایران و مقصد یکی از کشورهای خارجی است .
بیمه حمل و نقل دریایی
براساس شرایط این بیمه نامه، بیمه‌گر زمانی اقدام به جبران خسارت بیمه گذار میکند که تمامی کالا و محموله در جریان حمل و به علت یکی از خطرات دریا، از بین رفته باشد و به همین دلیل اگر بخش عمده کالا از بین رفته و صرفا اندکی از آن باقی بماند، بیمه گر تعهدی در جبران خسارت کالا نخواهد داشت.
بیمه حمل و نقل زمینی
صاحبان کالا برای حفظ سرمایه‌های خود باید آنها را در زمان حمل و جابجائی در خشکی تحت پوشش بیمه باربری قرار دهند بیمه حمل ونقل کالا در خشکی مکمل بیمه‌نامه حمل دریائی است که معمولا همان پوشش‌های خطرات متعددی را بدنبال دارد.
مهم‌ترین آنها خسارات ناشی از حادثه وسیله نقلیه “آتش سوزی ، سرقت ، تصادم و چپ کردن” و شکستگی ، زنگ زدگی ، سرقت و عدم تحویل کالا است که باید بر اثر حادثه وسیله نقلیه بوجود آمده باشد، معمولا اعتبار بیمه‌نامه‌های حمل و نقل زمینی از زمان تحویل کالای مورد بیمه در مقصد مندرج در بیمه نامه خاتمه می‌یابد.
بیمه حمل و نقل هوایی
با گسترش ظرفیت بازار از طریق بیمه‌های گروهی و با توجه به پیشرفت سریع صنایع هواپیما سازی و بخصوص هوانوردی تجاری تلاش‌های گسترده‌ایی جهت بهبود و اصلاح بیمه‌نامه‌ها برای تامین پوشش لازم جهت انواع گوناگون ریسکهای مورد نیاز در بازار بعمل آمده است.
رژیم حقوقی حاکم بر قراردادهای بیمه بین المللی
قانون حاکم بر قراردادهای بین المللی ، قانون یا سیستمی حقوقی است که توسط قواعد حل تعارض قانون ملی کشف و معین می‌گردد و قرارداد را کنترل می‌نماید و بدان اعتبار می‌بخشد یا آن را فاقد اعتبار می‌داند. در سالهای اخیر قواعد حل تعارض قوانین مربوط به قراردادها در بسیاری از کشورها در جهت هرچه بیشتر به رسمیت شناختن حاکمیت یا استقلال اراده طرفین قرارداد توسعه و تحول یافته‌اند. این قواعد، تعیین قانون حاکم بر قرارداد را بر عهده طرفین قرارداد گذاشته‌اند و برای این منظور مقرراتی را هم برای اراده صریح و هم برای اراده ضمنی طرفین وضع نموده اند.
در روش گزینش قانون حاکم، طرفین ممکن است صریحاً با قرار دادن یک بند انتخاب قانون در قرارداد، یا به طور ضمنی، قانونی را انتخاب نمایند که بر قراردادشان حاکم باشد. چنانچه طرفین قانونی را انتخاب نکنند، در این صورت قواعد تعارض قوانین مقر دادگاه، قانون حاکم را به طریق دیگری مشخص می‌کنند ، یعنی مقرراتی را برای حالت نامشخص بودن یا فقدان اراده مقرر نموده‌اند.
سخن آخر
قراردادهای بیمه بین المللی کالا از جمله قراردادهای پیچیده و حساس بوده و نیازمند تنظیم و بررسی قرارداد توسط کارشناس حقوقی متخصص می‌باشد. تیم حقوقی وینداد با تجربه بلند مدت در تنظیم قراردادهای تجاری بین‌المللی آماده خدمت رسانی در تنظیم این دست از قراردادها با شرکت‌ها می‌باشد. همچنین می‌توانید از مشاوره حقوقی تخصصی در این زمینه بهره‌مند شوید.
