از زمان‌های دور، حمل‌ونقل با کشتی یکی از اصلی‌ترین راه‌های حمل‌ونقل کالا بوده است. این روش حمل‌ونقل در حال حاضر نیز جایگاه مهمی در حمل کالاهای مختلف دارد. علت استقبال از این روش حمل‌ونقل نیز این است که کشتی‌ها قادر به حمل طیف گسترده‌ای از کالاها با خصوصیات و وزن و اندازه‌ی متفاوت هستند و بسیاری از محدودیت‌های حمل کالا توسط هواپیما و کامیون را ندارند. بنابراین ساز و کاری هم برای این نوع تبادلات رایج مشخص شده است که قراردادهای حمل‌ونقل، یکی از آن‌ها هستند. قرارداد حمل و نقل دریایی ، قراردادی است که بین طرفین درگیر در حمل‌نقل کالاها از طریق دریا بسته می‌شود. طبق قرارداد حمل و نقل دریایی ، یک طرف متعهد می‌شود کالاهای ذکر شده در سند قرارداد را از نقطه‌ای به نقطه‌ی دیگر ببرد. قرارداد دریایی معمولاً در چند نسخه تنظیم شده و این نسخه‌ها بین طرفین قرارداد توزیع می‌شوند.
در صورتی که مایل به کسب اطلاعات در خصوص شیوه‌ی تنظیم قرارداد و نکات مربوط به قرارداد حمل و نقل دریایی دارید، در این مطلب همراهمان باشید.
دلایل انعقاد قرارداد حمل و نقل دریایی چیست؟
گفته می‌شود که اصولاً مشکلات احتمالی بر سر راه حمل‌ونقل دریایی، دلیل اولیه‌ی انعقاد قرارداد حمل و نقل دریایی است. ممکن است کالاهایی در حین جابه‌جایی دچار شکستگی یا خرابی شوند. هم‌چنین برخی کالاها زمان مصرف داشته و اگر مدت بیشتری در کشتی بمانند، فاسد می‌شوند. امکان مفقود شدن و سرقت کالاها نیز وجود دارد. در شرایطی نیز ممکن است کالاها به اشتباه به بندر دیگری فرستاده شده یا اینکه بسیار دیرتر از زمان مورد نظر تحویل‌گیرنده به مقصد برسند. تمام این موارد، عللی هستند که منجر شده‌اند طرفین حمل‌ونقل برای اطمینان حاصل کردن از سلامت کالاها و سالم رسیدن آن‌ها به مقصد، دست به انعقاد قرارداد بزنند. این اسناد را می‌توان تضمین امکان مراجعه‌ی هر یک از طرفین به مراجع حل دعوا در صورت بروز هر یک از این مشکلات است. استفاده از این قراردادها اطمینان را برای طرفین در حین انتقال کالا به همراه خواهد داشت.
انواع قرارداد حمل و نقل دریایی
- قراردادهای اجاره کشتی: از مهم‌ترین انواع قرارداد حمل و نقل دریایی قرارداد اجاره کشتی است. قراردادی است که بر اساس آن شرکت یا فرد صاحب کشتی با طرف دیگر منعقد می‌کند تا کشتی مورد نظر برای باربری مورد استفاده قرار گیرد. مدت این قرارداد محدود است. در قراردادهای مرسوم اجاره‌ی کشتی، خدمه و تمام وسایل داخل کشتی در اختیار شخص یا شرکت اجاره‌کننده قرار گرفته و او نیز باید پس از پایان قرارداد، همه را سالم به مالک بازگرداند. در صورتی که اجاره‌کننده نیازی به خدمه نداشته باشد، این موضوع باید در قرارداد ذکر شود. اطلاعاتی مانند اسم کشتی، مشخصات و ظرفیت آن، مشخصات بار و مقدار آن، بنادر و محل‌های بارگیری و تخلیه، نرخ اجاره‌بها و نحوه پرداخت آن، مدت مجاز برای بارگیری و تخلیه در این قراردادها ذکر می‌شوند. این قراردادها بر اساس زمان یا سفر منعقد می‌شوند. یعنی ممکن است کشتی برای یک یا چند سفر معین و یا برای یک مدت معین به اجاره‌ی فرد درآید.
- بارنامه‌ها: در بارنامه‌ها، مالکیت کالاها در یک سفر دریایی مشخص می‌شود. شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی بارنامه‌های مختلفی را با شرکت مسئول حمل بار یا صاحب کشتی منعقد کرده و بر اساس آن مشخص می‌کنند کالا در طول سفر باید چه شرایطی داشته باشد. حمل‌کننده، کالاهای حمل‌شده، وزن یا حجم محموله، شرایط پرداخت، دستورالعمل ویژه رسیدگی، کلاس حمل‌ونقل هر بسته و نرخ و مبلغ باربری از جمله اطلاعات مندرج در بارنامه است. کشورهای فعال در امور دریایی از قرن ۱۹ اقدام به تدوین مقررات مربوط به حمل دریایی کردند و به تدریج، شرایط و مقررات بارنامه معین شد. در قوانین مختلف معمولاً عنوان شده که بارنامه باید حتماً در ۳ نسخه تنظیم شود. البته طبق قوانین ایران علی‌الخصوص قانون امور گمرکی ، صدور بارنامه در ۴ نسخه را ضروری دانسته است. صدور بارنامه بدون قید و شرط، دلیل بر صحت و سلامت کالا در زمان تحویل آن به حمل‌کننده است. فروشنده نیز متعهد است کالا را در شرایط و بسته‌بندی مناسب تحویل حمل‌کننده دهد. حمل‌کننده بار در کشتی موظف است این بارنامه را همراه خود داشته باشد. در صورت کسر تحویل یا اضافه تخلیه و یا تأخیر در تحویل کالا، متصدی حمل مسئولیت دارد. متصدی حمل‌ونقل هم‌چنین می‌بایست قبل از شروع سفر دریایی، این موارد را رعایت کند: آماده‌سازی کشتی برای عملیات باربری- محاسبه دقیق در تهیه سوخت کافی- آماده‌سازی انبارها، سردخانه‌ها و دیگر قسمت‌های نگهداری بار- تهیه نقشه‌ی بارگیری و چیدن کالا و حمل و تخلیه‌ی آن. در بسیاری از بنادر برای تخلیه‌ی بار، ارائه‌ی بارنامه ضروری است. هم‌چنین در حمل‌ونقل بین‌المللی، گمرک دولتی اجازه دارد کالاهای وارداتی بدون بارنامه را به نفع خود ضبط کند.
- قراردادها با موارد خاص: در مواردی، حمل بار مورد نظر در شرایط و قرارداد حمل و نقل دریایی مرسوم عنوان شده ممکن نیست. مثلاً اگر طرفین قصد داشته باشند کشتی را با شرایط خاصی مانند افزایش بار اجاره کنند یا برای حمل کالاهای خطرناک مانند مواد شیمیایی یا خورنده که مستلزم دریافت مجوزهای ویژه است، نمی‌توان از قراردادهای عادی استفاده کرد. برای این موارد باید قراردادهای خاصی منعقد شود که این مفاد در داخل آن‌ها ذکر شود. برای قراردادهای مرکب و چندوجهی نیز باید چنین قراردادی بین طرفین منعقد شود.
- بیمه‌ها: از مهم‌ترین عوامل تضمین سلامت کالاها در طول سفر، بیمه است. هر کالایی که به صورت قانونی حمل می‌شود را باید بیمه کرد. معمولاً پیش از شروع حرکت کشتی، قرارداد بیمه توسط مالک کالاها تنظیم می‌شود و در ازای آن مبلغی به شرکت بیمه‌ی مورد نظر پرداخت می‌شود. در صورت تهدید سلامت کالاها توسط هرگونه خطر غیرعمدی و اثبات آن، شرکت بیمه طبق مفاد قرارداد بیمه هزینه آن را پرداخت می‌کند.
اگر درباره قرارداد حمل و نقل دریایی نیاز به راهنمایی دارید با کارشناسان حقوقی امور قراردادهای وینداد در ارتباط باشید.
در چه مواردی متصدی حمل، مسئولیت ندارد؟
عموما در یک قرارداد حمل و نقل دریایی در صورت بروز این موارد، متصدی حمل مسئولیت ندارد:
- در رابطه با خسارات ناشی از کشتی یا کارکنان آن
- در رابطه با خسارت ناشی از اقدام فرستنده یا نوع و جنس کالا
- در رابطه با خسارات ناشی از علل خارجی با ماهیت قوه قهریه و حوادث غیرمترقبه
نتیجه‌گیری
با توجه به مطالب فوق، اگر قصد انعقاد قرارداد حمل و نقل دریایی را دارید می‌توانید با مراجعه به بخش درخواست تنظیم قرارداد ، قراردادی متناسب نیازهایتان دریافت نمایید.
