یکی از مهمترین مواردی که در رابطه با فرانشیز وجود دارد بحث مربوط به مالکیت فکری آن است. این قرارداد بین فرانشیز گیرنده با فرانشیز دهنده تنظیم میشود. در این جا فرانشیز دهنده دارای حقوق مالکیت فکری و یکی از نگرانی‌های او افشای اسرار تجاری و برند تجاری است. محافظت از مالکیت فکری با قرارداد فرانشیز امکان‌پذیر است که در این مقاله با فرانشیز و قوانین آن هم به‌طور کامل آشنا خواهید شد.
قرارداد فرانشیز چیست؟
شرکتی الف را فرض کنید که دارای نام و نشان تجاری است و شهرت فراوانی دارد. این شرکت به جای توسعه و ایجاد شعب زیاد به سمت انعقاد قرارداد فرانشیز روی می‌آورد. منظور از این قرارداد این است که شرکت الف با شرکت ب که در داخل یا خارج از کشور است؛ قراردادی منعقد می‌کند و امتیازاتی در رابطه با کالایی که خودش تولید می‌کند به شرکت ب می‌دهد. به شرکت الف امتیاز دهنده یا فرانشیز دهنده و به شرکت ب فرانشیز گیرنده گفته میشود و به قراردادی که بین این دو شرکت منعقد شده است؛ قراداد فرانشایز می‌گویند که دارای آثار خاصی است.
موضوع این دسته از قراردادها معمولا اعطای امتیازی به شرکت ب است. در واقع مجموعه‌ای از حقوق مالکیت فکری شرکت الف در اختیار شرکت ب قرار داده میشود و نیاز است که شرکت الف نظارتی بر کالای تولیدی و نحوه تجارت بر شرکت ب را داشته باشد. معمولا نمونه قرارداد فرانچایز به دسته‌های مختلفی تقسیم میشود که شامل تولیدی، خدماتی، توزیعی و صنعتی هستند.
مالکیت فکری در قرارداد فرانشیز
در قرارداد فرانشیز، فرانشیزدهنده به فرانشیزگیرنده، مجوز بهره‌برداری از علامت تجاری، دانش فنی یا دیگر انواع دارایی‌های فکری را اعطا می‌کند. همچنین فرانشیزدهنده ممکن است دستورالعمل‌هایی در خصوص نحوه فعالیت، بازاریابی، توزیع، خدمت‌رسانی و به طور کلی نحوه مدیریت کسب و کار را نیز برای فرانشیزگیرنده تعیین کند.
بسیاری از شرکت‌های چندمیلتی که از یک یا چند علامت تجاری معروف برخوردار هستند و هزینه‌های مربوط به تولید کالا، در کشوری که در آن مستقر هستند، بالا است، از این قالب خاص قراردادی استفاده می‌کنند تا محصولات خود را با هزینه کمتر در آن کشورها تولید کنند. استفاده از قراردادهای فرانشیز تولیدی در خصوص رستوران‌ها و غذاهای فست‌فود بسیار رایج است. مثال بارز آن، قراردادهایی است که بین رستوران مک‌دونالد در آمریکا و فروشگاه‌های مختلف آن در سطح دنیا منعقد میشود. مک‌دونالد با انعقاد قراردادهای فرانشیز و اعطای مجوز بهره‌برداری از برند خود به دیگران، موجبات توسعه و گسترش کسب و کار خود را فراهم کرده است.
حال با توجه به اینکه موضوع قرارداد فرانشیز، اعطای مجوز استفاده از اموال فکری است، محافظت از این دارایی‌ها و پیش‌بینی بندهای مربوط به مالکیت فکری در این قرار از اهمیت بسیاری برخوردار است.
نحوه محافظت از مالکیت فکری در قرارداد فرانشیز
یکی از اصلیترین نگرانی‌ها در رابطه با قراردادهای فرانچایز این است که مالک یا فرانشیز دهنده دارای حقوق مالکیت فکری است و اسرار تجاری خودش را به فرد دیگری منتقل می‌کند بنابراین چگونه باید یک قرارداد مناسب تنظیم کند که بعدا حقوق مالکیت فکری او نقض نشود؟
به همین دلیل تنظیم قرارداد فرانچایز باید بر اساس اصول قانونی و با توجه به نکات فنی تنظیم شود.
معمولا این دسته از قراردادها به صورت بین‌المللی تنظیم میشود و به همین دلیل باید به قوانین حمایتی کشور دیگر در خصوص مالکیت فکری توجه زیادی داشته باشید. مهمترین نکته رعایت محرمانگی است به خصوص برای کشوری مانند ایران که قوانین مالکیت فکری به صورت منسجم و یکپارچه وجود ندارد.
معمولا نحوه محافظت از مالکیت فکری با قراداد فرانشیز به صورت شرط محرمانگی در قرارداد است به این صورت که معمولا برای این که حقوق انحصاری و علائم تجاری و سایر اطلاعات مالکیت فکری شرکت فرانشیز دهنده حفظ شود شروطی در قرارداد پیش بینی و محدودیت‌هایی برای فرانشیز گیرنده گذاشته میشود. این محدودیت‌ها می‌توانند به صورت دو دسته باشند:
-
موضوع قرارداد
برای مثال شرکت الف که فرانشیز دهنده است ممکن است نوعی خاصی از دستور تولید شکلات تلخ را داشته باشد. اگر این دستور تولید را فقط جهت تولید شکلات تلخ به شرکت ب بدهد، شرکت ب حق ندارد که از این دستور و نام و برند تجاری شرکت الف در تهیه شکلات شیرین هم استفاده کند.
-
جغرافیا و محدوده جغرافیایی
نوع دیگری از محافظت از مالکیت فکری فرانشیز دهنده به این صورت است که او در قرارداد ذکر کند که تنها استفاده از نام و نشان تجاری او در محدوده جغرافیایی خاصی باشد. برای مثال اگر یک شرکت آلمانی با شرکت ایرانی قراردادی در خصوص تولید پوشاک بسته باشند؛ می‌تواند ذکر کند که از نام و برند او در داخل ایران یا در شهر خاصی استفاده شود.
علاوه بر این محدودیت‌هایی که بیان شد می‌توان محدودیت دیگری در خصوص محافظت از مالکیت فکری با قرارداد فرانشیز انجام داد. برای مثال می‌توان در بند مربوط به محرمانگی بیان کرد که فرانشیز گیرنده از نام تجاری او در کنار نام شرکت خودش استفاده نکند و همچنین تعهدی داشته باشد برای این که از برند و علامت تجاری استفاده درست نماید.
کاربردهای قرارداد فرانشیز
مهمترین کاربردی که این دسته از قراردادها دارد این است که برای افرادی که سرمایه دارند و نیازمند راه اندازی یک کسب و کار هستند، فرانشیز مناسب‌ترین گزینه است. به عبارتی دیگر سرمایه گذار با پرداخت مبلغی به شرکتی، از نام و برند تجاری او برای کسب سود بیشتر استفاده می‌کند. البته باید توجه داشته باشید که در این دسته از قراردادها شرکت اول نقش نظارتی به شرکت فرانچایز گیرنده خواهد داشت.
مهمترین کاربرد یا به عبارت بهتر مهمترین هدفی که این دسته از قراردادها دارد جذب مشتری از طریق بازارها و کسب و کارهای کوچک و حفظ این افراد در سایر مناطق جغرافیایی است. معمولا شرکت‌های بزرگ با تنظیم قرارداد فرانشیز سعی می‌کنند که سرمایه زیادی را برای راه اندازی یک شعبه دیگر در کشوری دیگر، از دست ندهند.
جمع بندی
فرانشیز به معنای دادن مجوز محدود به یک شرکت دیگر برای استفاده از نام و برند تجاری شرکت اول اما با نظارت اوست. محافظت از مالکیت فکری با قرارداد فرانشیز به این صورت است که شرطی در در قراردادها به عنوان محرمانگی در نظر گرفته یا محدودیت‌های برای شرکت امتیاز گیرنده گذاشته میشود تا امکان سوء استفاده از حقوق مالکیت فکری شرکت فرانشیز دهنده وجود نداشته باشد.
سوالات متداول
تفاوت قرارداد لیسانس با فرانچایز در چیست؟
یکی از مهمترین تفاوتهایی که وجود دارد این است که در فرانچایز نیاز است که فرانشیز دهنده بر فرانشیز گیرنده نظارت و بازرسی داشته باشد اما در قراردادهای لیسانس چنین نیست.
معایب فرانچایز چیست؟
معمولا شرکتی که به عنوان امتیاز گیرنده شناخته میشود وابستگی شدیدی به شرکت امتیاز دهنده دارد و علاوه بر آن نیاز است که اصلیترین کالاهای خود را از طریق شرکت اول تهیه کند.
