حقوق مالکیت فکری فرش + حمایت‌های قانونی از این هنر

نظام حقوق مالکیت فکری به منظور صیانت و حفاظت از دستاوردهای فکری و هنری افراد،  عنصر مهمی در نظام حقوقی هر کشوری محسوب می‌شود. در میان دستاوردهای هنری و ابتکارات فکری جامعه ایران، فرش دستبافت، نمونه بارزی در فرهنگ ایرانی است که همواره مورد توجه اقشار مختلف بوده است. اهمیت فرش دستبافت در فرهنگ ایران، از لحاظ ظرافت‌های هنری و کوشش‌های طاقت‌فرسای بافندگان آن به حدی است که در این مطلب قصد داریم تا با نظام حقوق مالکیت فکری فرش آشنا شویم و حمایت‌های مختلف حقوق مالکیت فکری از فرش ایرانی را بررسی کنیم.

آشنایی با نظام حقوق مالکیت فکری

نظام حقوق مالکیت فکری به عنوان نظامی نوین در نهاد حقوقی کشورهای جهان به رسمیت شناخته شده است. این نظام حقوقی به منظور حمایت از آثار پدیدآورندگان هنری مانند مولفین و مصنفین، حمایت از آثار علمی، صنعتی و همچنین حفاظت از سایر محصولات فکری شهروندان یک جامعه با تعیین قوانین و مقررات سعی در جلوگیری از کپی آثار، سرقت‌های هنری، سوءاستفاده و تقلب و… دارد.

یکی از مصادیق دستاوردهای هنری در فرهنگ ایرانی را می‌توان تولید فرش دستبافت دانست که به دلیل اهمیت آن مشمول حمایت حقوق مالکیت فکری قرار گرفته است. در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.

نگاهی به قوانین و مقررات مالکیت فکری در نظام حقوقی ایران

در نظام حقوقی ایران، چندین قانون و آیین‌نامه مهم در حوزه مالکیت فکری وجود دارد که به موضوعات مختلف می‌پردازند.

قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان، قانون حمایت از حقوق پدید آورندگان نرم افزارهای رایانه‌ای، قانون ثبت اختراعات‌، طرح‌های صنعتی ‌و علایم تجاری، ‌قانون تجارت الکترونیکی، قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات، قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی و آیین‌نامه‌های اجرایی این قوانین، از جمله مهم‌ترین قوانین و مقرراتی هستند که در زمینه مالکیت فکری در ایران تدوین شده‌اند.

برای ورود به بحث حقوق مالکیت فکری فرش نیز به دو مورد از قوانین مذکور اشاره خواهیم کرد.

حمایت از فرش ایرانی در قالب حقوق مالکیت فکری آثار هنری

همانطور که ذکر شد در قوانین و مقررات ایران، چند قانون وجود دارد که به مسائل مالکیت فکری پرداخته‌اند. یکی از این قوانین، قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان است که به موجب بند ۹ ماده ۲ این قانون، آثار ابتکاری که مربوط به هنرهای دستی و صنعتی باشد، مانند نقشه قالی یا گلیم، مورد حمایت این قانون هستند.

در واقع طرح و نقشه‌ای که یک هنرمند برای بافتن فرش از آن استفاده می‌کند در زمره مواردی است که حقوق مالکیت فکری از آن حمایت می‌کند و مالکیت فکری فرش به این شکل و به عنوان یک اثر هنری حفظ می‌شود تا از هرگونه کپی‌برداری و سواستفاده مصون باشد.

حمایت از فرش ایرانی در قالب حقوق مالکیت صنعتی

یکی دیگر از مواردی که حقوق مالکیت فکری فرش قابلیت حفاظت دارد، استناد به آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت علایم و اختراعات است که در ضمیمه آن طبقه‌بندی بین‌الملل علایم تجاری و صنعتی مورد بررسی قرار گرفته است. در طبقه ۲۴ این ضمیمه به محصولات نساجی و در طبقه ۲۷ نیز به انواع فرش، قالیچه، حصیر و زیرانداز به عنوان محصولاتی صنعتی که مشمول حمایت مالکیت فکری هستند، اشاره شده است.

امتیازات مالکیت فکری برای پدیدآورندگان فرش

حقوق پدیدآورندگان فرش ذیل حقوق موجود در قانون حمایت مولفان و مصنفان و هنرمندان قرار می‌گیرد.  ماده ۳ قانون مذکور حقوق پدیدآورنده را شامل حق انحصاری نشر و پخش و عرضه و بهره‌برداری مادی و معنوی از نام و آثار می‌داند. به این معنا طراحان فرش و پدیدآورندگان آن می‌توانند به طور کامل از آثار خود صیانت کنند.

ماده ۴ نیز بیان می‌دارد که حقوق فوق‌الذکر محدود به زمان و مکان نبوده و غیرقابل‌انتقال هستند.

ماده ۵ قانون مذکور هم به ۷ مورد از مواردی اشاره می‌کند که پدیدآورنده اثر هنری می‌تواند حقوق مادی خود را واگذار کند. مواردی مانند نمایش فرش در فیلم‌ یا تئاتر و یا آگهی‌های تبلیغاتی، از زمینه‌هایی هستند که پدید‌آورنده فرش می‌تواند برای اخذ منافع مالی اثر خود را به دیگری بدهد. همچنین موضوع اقتباس نیز در این ماده بررسی شده است. به این معنا که در صورتی که یک طراح یا پدیدآورنده فرش قصد داشته باشد تا از طرح و نقشه طراح دیگری برای خلق یک فرش جدید دیگر استفاده کند، بایستی از طراح و پدیدآورنده اولیه و اصلی کسب اجازه کند و در صورت نیاز منافع مالی مورد نظر طراح اصلی را بپردازد.

در مجموع می‌توان گفت تمام مزایای حقوق مالکیت فکری در خصوص مالکیت فکری فرش نیز صدق می‌کند و طراح و پدیدآورنده آن می‌تواند از حقوق مادی و معنوی خود به طور کامل حراست کند. بنابراین پدیدآورنده طرح و نقشه فرش قادر است تا از حقوق خود برای نشر و یا عرضه انحصاری فرش خود در بازار استفاده کند.

نیاز به اطلاعات بیشتری درباره حقوق مالکیت فکری فرش دارید؟

موضوع حقوق مالکیت فکری فرش در این مطلب بررسی شد. اشاره به قوانین و مقرراتی که حمایت از مالکیت فکری فرش در ایران را به رسمیت شناخته‌اند و همچنین مزایای موجود برای طراحان و پدیدآورندگان فرش از جمله مواردی بود که سعی شد برای اطلاع‌رسانی به خوانندگان وینداد ارائه شود. با این حال، اگر هنوز هم سوالات و ابهاماتی برای شما در خصوص حقوق مالکیت فکری فرش وجود دارد، می‌توانید از طریق وبسایت ما با کارشناسان و مشاوران حقوقی حقوق مالکیت فکری در ارتباط باشید.