مالکیت فکری نانو و تجاری سازی فناوری نانو به چه صورت است؟بیش از یک قرن است که مالکیت فکری در دنیا مورد توجه قرار گرفته‌است. در این راستا قوانین و معاهده‌های زیادی شکل گرفته تا مالکیت فکری هرروز کامل‌تر و جدید‌تر از قبل باشد. حقوق مالکیت فکری در توسعه زیر ساخت‌های فناوری‌های جدید، ثبت و حمایت از آن‌ها نقش زیادی دارد و به عنوان یکی از زیرساخت‌های مهم در توسعه فناوری حاکی از اهمیت است.
روش مالکیت فکری در تکنولوژی‌های نوین از جمله فناوری نانو نقش زیادی ایفا کرده و در این سال‌ها فناوری نانو مسائل قانونی جدیدی را در زمینه‌ی حقوق و مالکیت فردی ایجاد نموده است. بسیاری از کسانی که در زمینه فناوری نانو فعالیت می‌کنند، اطلاعی در خصوص مالکیت فکری نانو ندارند. بنابراین در این مقاله تلاش کردیم اطلاعات کاملی از مالکیت فکری نانو و نحوه تجاری‌سازی فناوری نانو ارائه دهیم تا اگر در این زمینه فعالیتی دارید با آگاهی کامل به این موضوعات بپردازید.
مالکیت فکری چیست؟
مالکیت فکری حقوقی‌ست که شخص نسبت به یافته‌ها، نتایج، ایده‌ها و آثار فکری خود دارد. در واقع از جمله حقوقی ست که بعد از به وجود آمدن یک ابتکار منحصر به فرد یا ابزار جدید یا ایده به صاحب آن تعلق می‌گیرد. این حق قلمرو وسیعی دارد و شامل هرچیزی میشود که زاییده فکر و ذهن آدمی است. حقوق مالکیت فکری در واقع حمایت از حق بهره‌برداری از خلاقیت منحصر به فرد یک شخص است.
با این حال صرف حمایت از فکر یا ایده وقتی مطرح میشود که این فکر یا ایده به صورت فیزیکی بروز پیدا کند به این صورت که در وسیله‌ای یا در پروژه‌ای بکار رود تا قانون از آن حمایت کند.
نانو فناوری چیست؟
پاسخ به اینکه نانو چیست کمی سخت به نظر می‌رسد. در واقع فناوری نانو، پدیده‌ای عظیم است که در تمامی گرایشات علمی راه یافته و از فناوری‌های نوینی است که با سرعت هرچه تمام‌تر در حال توسعه است. موضوع اصلی آن، مهار ماده یا دستگاه‌های در ابعاد کمتر از یک میکرومتر، معمولاً حدود ۱ تا ۱۰۰ نانومتر است.
در واقع نانو تکنولوژی فهم و به کارگیری خواص جدیدی از مواد و سیستمهایی در این ابعاد است که اثرات فیزیکی جدیدی از خود نشان میدهند. با درک علوم نانو و بررسی فیزیک پدیده‌های مختلف در مقیاس‌های اتمی و مولکولی یا حتی اتم‌آرایی به شکل دلخواه، نه تنها به چرایی و چگونگی رخ دادن بسیاری از پدیده‌ها پی می‌بریم بلکه می‌توانیم ساختارهای نانو مقیاس را وارد دنیای فناوری و تکنولوژی کرده و با آن بسیاری از مشکلات را حل کنیم.
دسترسی به فناوری نانو می‌تواند یک دستاورد بسیار خاص و با ارزش باشد اما اینکه چه کسی از این امتیاز برخوردار خواهد شد، اهمیت بیشتری دارد.
سوالی که در اینجا مطرح میشود این است که چگونه میتوان ابـزاری را در مقیـاس اتمـی یـا مولکـولی از نسـخه بـرداری غیرقـانونی محافظت کرد؟ آیا روش‌هایی که در خصوص مالکیت پتنت وجود دارد برای مالکیت فکری نانو هم حکم فرماست؟
پاسخ به این پرسش‌ها به ما کمک می‌کند بهتر از فناوری نانو بهره ببریم و برایمان کارآمدتر باشد.
مالکیت فکری نانو به چه صورت است؟
مالکیت فکری تاثرات زیادی بر فناوری نانو دارد. یکی از این تاثیرات، به صورت حمایـت از اختراع ظهور پیدا می‌کند چرا که حمایت از امری انگیزه اشخاص را برای فعالیت در آن بیشتر می‌کند. در این راستا اگر بخواهیم مالکیت فکری نانو را در بخش اختراعات حقوق مالکیت فکری حفاظت کنیم، باید ببینیم که آیا فناوری نانو شرایط ویژه‌‌ای که برای ثبت اختراع لازم است را دارد یا نه!
برای ثبت اختراع شرایطی لازم است،از جمله میتوان به احراز نـوآوری، بدیهی نبودن و کـاربردی بـودن اختراع اشاره کرد. مسلماً تولید داروها، اجزای الکترونیکی و کاتالیست‌هایی در ابعاد نانومتری دارای یـک گام ابتکاری هستند وکاربردهای سودمندی را به دنبال خواهد داشت، چـرا کـه تـاکنون چنـین موادی در این ابعاد اختراع نشده‌اند.
جهت تعیین شرط دوم یعنی، بـدیهی بـودن یـا نبـودن اختراعـات لازم اسـت مقایسـه‌ای بـین آن‌هـا و اختراعات پیشین از حیث هدف و محتـوای اختـراع صورت گیرد. همچنـین بـرای دسـتیابی بـه شرط بدیهی نبودن، اختراعات باید دارای نتایج غیر بدیهی یا از مزیـتهـای تجـاری برخوردار باشند تا قابل ارزیابی شوند.
یکی دیگر از سه شرط مهم جهت اخذ امتیاز پتنت، کاربردپذیری اختراع است. از این رو اختراع باید کاربرد صنعتی و یا استفاده عملی داشته باشد. بدین معنی کـه لازم اسـت فرد مخترع کاربردهای موجود و پتانسیل‌های بالقوة استفاده از اختـراع خـود را نسبت به چالش های حقوق مالکیت فکری نانو به اثبات برساند. در موارد مرتبط با فنـاوری نـانو ارائـه کاربردهـای صـنعتی مفیـد اختراعـات چنـدان مشکل نیست.
در مالکیت فکری نانو تجاری‌سازی چگونه است؟
یکی از راههای حمایت از مالکیت فکری نانو انطباق آن با شرایط ثبت اختراع است.در کشور ما اختراع‌ها و دستاوردهای نوین زیادی وجود دارد که به دلیل عدم بهره‌مندی از زیرساخت حمایتی لازم برای تجاری شدن و آشنا نبودن آن‌ها با فرآیند توسعه فناوری، امکان ورود به صنعت را نمی‌یابند.
ستاد توسعه فناوری نانو در معاونت علمی و فناوری برای توسعه محصولات نوآورانه برنامه‌ای با عنوان «نانو مچ » طراحی کرده است که تسریع و تسهیل در تجاری‌سازی محصولات نانو ،مالکیت فکری نانو و حمایت از فناوران ،پژوهشگران و شرکت‌های نوپا از اهداف آن است. این برنامه هر سال با انتشار فراخوانی اقدام به دریافت طرح‌های فناورانه می‌کند. این طرح‌ها با شاخص‌هایی از پیش تعیین شده، ارزیابی میشود و طرح‌های تایید شده از مجموعه تسهیلات، حمایت‌ها و زیرساخت‌های موردنیاز برای پیشبرد و توسعه طرح بهره‌مند می‌شوند.
جمع‌بندی
کشور ما در زمینه‌ی فناوری نانو به پیشرفت زیادی دست‌یافته‌‌است. یقینا این طرح‌ها و محصولات نیاز به حمایت دارند تا به صنعت راه یابند. همه افرادی که با فناوری نانو سروکار دارند به مالکیت فکری نانو نیز نیاز دارند و لازم است با قوانین آن که در جهت حفاظت از این فناوری تدوین شده، آشنا باشند. اما اشنایی و اطلاع کامل از قوانین برای همه افراد امکان پذیر نیست.
از این رو توصیه میشود برای اطلاع از حمایت‌های قانونی با کارشناسان و وکلای مالکیت فکری وینداد در تماس باشید.
سوالات متداول
نانو فناوری چیست ؟
نانو تکنولوژی فهم و به کارگیری خواص جدیدی از مواد و سیستمهایی در این ابعاد است که اثرات فیزیکی جدیدی از خود نشان میدهند.
ایا در قانون مالکیت فکری از نانو فناوری حمایت میشود؟
یکی از راههای حمایت از مالکیت فکری نانو انطباق آن با شرایط ثبت اختراع است.
