امروزه با پیشرفت صنعت و تکنولوژی، حقوق نیز به تبع آن توسعه یافته و حوزه‌ای جدید از حقوق با عنوان مالکیت فکری ایجاد شده است. این شاخه از حقوق مشخصاً متمرکز بر پتنت و مالکیت فکری بوده و هدف آن پیش بینی سازکارهایی برای محافظت از ابعاد معنوی یک اختراع است.
در این مقاله قصد داریم تا مفهوم دقیق پتنت و مالکیت فکری و همچنین مراحل ثبت پتنت بپردازیم.
منظور از پتنت چیست؟
پتنت و مالکیت فکری در واقع به عنوان حق انحصاری شناخته می‌شود که به جهت اختراعی که توسط مخترع انجام شده به وی اعطا می‌شود.
به بیان ساده پتنت را می‌توان به عنوان یک سند در نظر گرفت که به موجب آن یک اختراع توصیف شده و بر مبنای درخواست متقاضی به وسیله یک ادارة دولتی یا توسط یک ادارة منطقه‌ای به نیابت از چند کشور صادر می‌شود.
هدف از این سند آن است که حمایت قانونی و اختیار بهره‌برداری (تولید، استفاده، فروش و صادرات) از اختراع به مالک آن در محدوة زمانی مشخصی (عمدتاً 20 سال) اعطا می‌نماید.
علاوه بر این توجه نمایید که گواهی پتنت را نمی‌توان یک مجوز تولید اختراع ثبت شده در نظر گرفت بلکه به موحب ابن سند صرفاً دیگران از تولید آن منع می‌شوند.
میان مفهوم اختراع و پتنت تفاوت وجود دارد!
وفق قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری ایران مصوب 1386 ، اختراع عبارتست از نتیجه فکر فرد یا افراد که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارائه می‌نماید و مشکلی را در یک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آنها حل می‌نماید.
علاوه بر این به منظور آنکه یک نوآوری حائز وصف اختراع باشد بایستی سه ویژگی ماهوی مهم را نیز داشته باشد. این ویژگی‌های عبارتند از اولاً جدید بودن، ثانیاً دربردارنده گام ابتکاری بودن و ثالثاً وجود کاربرد صنعتی. در قوانین برخی کشورها شرط اول و دوم در هم آمیخته شده‌اند، ولی بر اساس موافقتنامه تریپس این دو شرط کاملاً از یکدیگر متمایز هستند.
بنابراین تعریف قانونی، بایستی میان اختراع و پتنت تفاوت قائل شد. بدین توضیح که در واقع پتنت سندی است که برای حمایت از اختراع و مخترع صادر شده و در آن امتیاز انحصاری از طرف دولت به مخترع برای مدت معین واگذار می‌شود.
تفاوت مخترع و مالک اختراع یا پتنت در چیست؟
توجه نمایید که میان مخترع و مالک اختراع یا پتنت و مالکیت فکری تفاوت ظریفی وجود دارد.
بدین توضیح که مخترع مالک معنوی اختراع بوده و مالکیت وی مادام‌العمر و غیرقابل فروش به فرد دیگری می‌باشد.
لیکن مالک پتنت و مالکیت فکری، یک نوع مالکیت مادی داشته و مدت زمان مالکیت وی محدود و مالکیتش قابلیت انتقال دارد.
علاوه بر این مالک اختراع ممکن است خود مخترع، دانشگاه، مؤسسه یا هر شرکتی دیگری باشد. همچنین در مواردی ممکن است مخترع و یا مؤسسه هر دو مالک اختراع بوده که این مالکیت با توجه به درصد سهمی که به صورت توافقی بین مخترع و مؤسسه تعیین‌شده تقسیم می‌شود.
مراحل ثبت پتنت و مالکیت فکری
همانطور که بیان شد پتنت صرفاً یک گواهی است که ثابت می‌کند اختراع مورد حمایت قانون و مقررات یک کشور قرار گرفته و مالک اختراع حقوق انحصاری نسبت به آن در یک دوره زمانی مشخص دارد.
به عبارت دیگر مالک اختراع فرد یا شرکتی است که صاحب پتنت و مالکیت فکری بوده و از عواید مالی حاصل از فروش، اجاره و تجاری‌سازی پتنت بهره‌مند می‌شود و ممکن است این شخص لزوماً مخترع نباشد.
به صورت کلی دو نوع درخواست ثبت اختراع از بعد زمانی وجود دارد که عبارتند از ثبت موقت اختراع و ثبت دائم اختراع.
ثبت موقت به فرایندی اختیاری برای ثبت پتنت گویند که لزومی به انجام آن وجود ندارد. این شیوه از ثبت پتنت صرفاً زمانی دارای کارایی است که مخترع قصد استفاده از اولویت حق تقدم را داشته باشد. بدین توضیح که به دلیل زمان بر بودن و طولانی بودن فرآیند ثبت دائم پتنت ممکن است به لحاظ رقابت‌های تکنولوژیکالی، مخترعی قصد ثبت زودتر از موعد اختراع را داشته باشد.
به منظور ثبت دائم پتنت بایستی مدارکی چون عنوان، چکیده، شرح اختراع، ادعانامه، شکل‌ها و نقشه‌ها به اداره ثبت اختراع کشور مورد نظر ارائه شود.
در صورت ارائه کامل مدارک، کارشناسان ابعاد مختلف اختراع را از حیث جدید بودن، گام ابتکاری، کاربرد صنعتی و افشای کامل بررسی می‌کنند و در صورت داشتن تمامی شرایط، حق انحصاری برای مدت ۲۰ سال به صاحب اختراع داده می‌شود.
مزایای ثبت پتنت و مالکیت فکری چیست؟
- ثبت پتنت و مالکیت فکری به مخترع این امکان را می‌دهد که از اختراع به صورت انحصاری کسب درآمد نماید.
- علاوه بر این پتنت سبب می‌شود مخترع یا مالک پتنت وقت خود را صرف تحقیق و توسعه فناوری‌های جدید نموده و از مالکیت اختراع آسوده خاطر باشد.
- مزیت دیگر ثبت پتنت آن است که سبب پیشرفت علم و فناوری می‌شود. بدین توضیح که برای ثبت یا پتنت و مالکیت فکری، صاحب اختراع بایستی جنبه‌های فنی را افشا نماید. به همین دلیل سایر پژوهشگران می‌توانند از آن برای پیشبرد علم استفاده کنند.
- مزیت دیگر ثبت پتنت آن است که ارزش پتنت بیش از یک رزومه علمی بوده و ابزار بسیار ارزشمندی است که زمینه تجاری‌سازی فناوری را فراهم می‌کند.
سخن آخر
پتنت و مالکیت فکری به عنوان یکی از مباحث کلیدی حقوق مالکیت فکری اهمیت بسزایی در حوزه تکنولوژی دارند.
بدین جهت در این مطلب ضمن تعریف دقیق پتنت و تفاوت آن با اختراع، مختصراً به مراحل ثبت پتنت و مالکیت فکری نیز پرداختیم.
اگر برای ثبت پتنت یا اختراع خود نیاز به مشاوره دارید، تیم حقوقی وینداد می‌تواند به پشتوانه کارشناسان مجرب خود، از طریق بخش مشاوره تلفنی، مشاوره لازم را به شما ارائه دهد.
