امروزه اعتبار امضا الکترونیکی در سطح فعالیت‌های ارتباطات و اطلاعات به دغدغه کشور ها تبدیل شده است. برای آن ها اهمیت دارد که سیاست هایی را اتخاذ کنند تا زمینه گسترش این نوع امضا را فراهم کنند و از سویی این سیاست تقنینی حافظ امنیت حقوق اجتماعی شهروندان باشد. در این نوشتار گریزی به رویکرد کشور ایران نسبت به امضا الکترونیکی و اعتبار آن در قانون مربوطه خواهیم زد.
امضای الکترونیکی چیست؟
امضای الکترونیکی بنا به تعریف آنسیترال (کمیسیون حقوق تجارت بین الملل سازمان ملل متحد )که تعریفی بین المللی ارائه داده است عبارت از داده دیجیتال که با انضمام یا وابستگی منطقی آن به یک داده پیام ، موید شخصیت انحصاری امضا کننده و قبول وی نسبت به همان داده پیامی است که آن داده دیجیتال به آن منضم شده یا با آن وابستگی منطقی دارد. بنابراین امضای الکترونیک شامل هر تاییدی مثل یک علامت، رمز ،عدد، کلمه، یک نام تایپ شده و یا حتی تصویر دیجیتال یک امضای دست‌نویس باشد که باید به صورت الکترونیکی ایجاد شده باشد .
قانون تجارت الکترونیک ایران
در قانون تجارت الکترونیک ایران که مصوب سال ۱۳۸۲ است تشریح شده است که هدف این قانون مجموعه اصول و قواعدی است که برای مبادله آسان و ایمن اطلاعات در واسط های الکترونیکی و با استفاده از سیستم های ارتباطی جدید به کار‌می‌رود. در واقع قانونگذار کوشیده است که در راستای پیشرفت های تقنینی بین المللی، مقررات قانون تجارت الکترونیک را پی ریزی کند. در این راستا امضای الکترونیکی یکی از ارکان حقوق تجارت الکترونیک می باشد و اعتبار جهانی شدن آن تبدیل به یکی از سازوکارهای نظام های حقوقی شده است.
در ماده ۲ همین قانون، قانونگذار مبادرت به تعریف اعتبار امضا الکترونیکی کرده است که آن را هر نوع علامت منضم شده یا به نحو منطقی متصل شده به داده پیام دانسته است که برای شناسائی امضاء‌کننده داده پیام مورد استفاده قرار می گیرد.
شرایط شکلی امضا الکترونیکی
برای معتبر بودن امضاء رعایت یکسری شرایط شکلی الزام آور است که در ماده ۱۰ از آن به عنوان امضای الکترونیک مطمئن یاد شده و آن عبارت است از:
۱) نسبت به امضاء کننده منحصر به فرد باشد.
۲)هویت امضاء کننده «داده پیام» را معلوم نماید.
۳) به وسیله امضاء کننده و یا تحت اراده انحصاری وی صادر شده باشد.
۴) به نحوی به یک «داده پیام» متصل شود که هر تغییری در آن داده پیام قابل‌تشخیص و کشف باشد.
با استفاده از فناوری روز شرط آخر یعنی ایجاد تغییر در داده پیام امکان پذیر نخواهد بود و سالبه به انتفاع موضوع است .با رعایت شروط فوق، صدور امضای الکترونیکی مورد حمایت قانونگذار خواهد بود و آثار و نتایج معتبر بودن بر آن بار می شود.
آثار صدور امضا الکترونیکی
همانگونه که گفته شد یکی از انواع امضای الکترونیکی ، نوع مطمئن آن است .یک نوع دیگری از آن امضا به نام امضای الکترونیکی ساده وجود دارد که از حیث آثاری که بر آنان بار می شود یکسان نیستند. امضای الکترونیکی مطمئن، برخلاف امضاء ساده، هر گونه تغییر بعدی در پیام را قابل کشف میسازد، ضمن اینکه از آنجا که امضای عادی علی الاصول از طریق وسایلی تولید میشود که در کنترل انحصاری امضاء کننده نیست، انتساب سند به امضاء کننده در معرض تردید بیشتری است.
طبق ماده ۷ قانون تجارت الکترونیک هرگاه قانون وجود امضا را لازم بداند امضای الکترونیکی مکفی است. در صورت جمع شدن شرایط آمده در قانون تجارت الکترونیک ، امضای الکترونیک دارای اعتبار خواهد بود و امکان انکار و تردید نسبت به آن وجود ندارد یعنی امضا کننده نمی تواند آن را از خود سلب کند یا به دیگری منتسب کند فقط می تواند ادعای جعل آن را داشته باشد. طبق ماده ۱۴ قانون داده پیامی که حاوی چنین امضایی باشد میان طرفین و قائم مقام قانونی آن ها معتبر است و از حیث اجرای مفاد ، در حکم اسناد معتبر و قابل استناد در مراجع قانونی و قضائی است.
مقایسه اعتبار امضا الکترونیکی در ایران و کشورهای دیگر
اگر بخواهیم مقایسه تطبیقی با دیگر کشور ها در این زمینه داشته باشیم، می توان به قانون امضای الکترونیک روسیه اشاره داشت که آن را هر علامتی می پندارند که به وسیله سیستم های رمز انگاری تولید امضا ایجاد شده باشند و محدوده اعتبار آن منحصر به تعاملات حقوق مدنی و فعالیت هایی است که در قانون مدنی روسیه به آن اشاره شده است. بنابر این قوانین این کشور امضای الکترونیکی صرفا در قراردادهای خصوصی اعتبار دارد و اسنادی که به مقامات دولتی ارائه می شوند نباید به صورت امضای الکترونیکی باشد. مشاهده شد که روسیه نوعی محدودیت خاصی را در این حوزه اعمال می کند حال آنکه قوانین دولی مانند ایالات متحده آمریکا آزادی وسیعی را در این امر پیشبینی کرده است.
اعتبار امضای الکترونیکی و مقایسه آن با امضای دستی
از سری تفاوت های امضای الکترونیکی با امضای دستی این است که اسناد کاغذی در اصل، نمونه های فیزیکی بی مانند هستند، حال آنکه داده الکترونیکی نامحسوس بوده و به سادگی قابل تغییر است و سرانجام اینکه دستکاری یک سند کاغذی باید فیزیکی باشد و روی کاغذ قابل تشخیص است، در حالی که دست کاری الکترونیکی را به کمک چشم نمیتوان کشف کرد. رویکرد قانون گذار این است که اسناد الکترونیکی که به صورت امضای الکترونیکی هستند اعتباری همسان با اسناد کاغذی که به صورت امضای دست نویس هستند داشته باشد که البته این امر مستلزم رعایت شرایط شکلی امضای الکترونیکی مطمئن یعنی منحصر بودن ، قدرت تعیین هویت و عدم امکان جعل توسط دیگران است .
در این نوشتار سعی کردیم که اعتبار امضای الکترونیکی را در قانون تجارت الکترونیک ایران بررسی کنیم، شما می توانید در خصوص سوالات خود پیرامون امضای الکترونیکی با مشاوران وینداد در تماس باشید.
