درحوزه‌ی بلاکچین و رمزارزها هر روزه با اخبار و نوآوری‌های تازه‌ای رو‌به‌رو می‌شویم. یکی از این تازه‌ترین نوآوری‌ها NFT است. اما این توکن چیست و چه ارتباطی با حقوق مالکیت فکری دارد. در واقع آیا امکان حمایت قانونی از آن وجود دارد یا خیر؟ در این مقاله به تعریف توکن غیرمثلی و کاربرد آن و پروژه‌های فعال در این زمینه و همچنین حقوق مالکیت فکری NFT می‌پردازیم.
توکن غیرمثلی یا همان NFT چیست؟
در ابتدا به تفاوت بین کوین و توکن بپردازیم. به زیان ساده هر رمزارزی که از بلاکچین اختصاصی خود استفاده کند به آن کوین و هر رمزارزی که از بلاکچین کوین‌های دیگر استفاده کند به آن توکن می‌گویند. در فناوری بلاکچین و رمزارزها یکی از جدیدترین توکن‌های معرفی شده NFT است.
NFT اختصار کلمه Non-fungible Token که به معنای توکن غیرمثلی یا توکن تعویض ناپذیر است که فضای مهیجی را به این بخش از دنیای دیجیتالی باز کرده است. توکن غیرمثلی یعنی توکنی که مثل و مانندی ندارد و درواقع این توکن یک رمزارز غیرقابل مبادله است که معرف مالکیت انحصاری یک توکن دیجیتالی است.
کاربرد NFT چیست؟
تصور کنید در دنیای هنر مخصوصا نقاشی فقط یک نقاشی به نام “شب پر ستاره” اثر ونسان ونگوگ وجود دارد یا فقط یک نقاشی به نام “شام آخر” اثر لئوناردو داوینچی خلق شده است. NFT هم یک توکن منحصر به فرد است و از آن برای دیجیتالی کردن بیشتر موضوعات مخصوصا حوزه هنر و بازی می‌توان استفاده کرد.
به‌طور مثال اخیرا یک عکسی به همین شکل به قیمت نیم میلیون دلار فروخته شد. در این عکس دختری به نام زویی قرار دارد که در میان بحبوحه سوختن یک ساختمان به دوربین نگاه می‌کند و لبخندی شیطنت آمیز به پدرش می‌زند و در این میان عکس ثبت می‌شود. این عکس 17 سال پیش گرفته شده ولی حالا که زویی 21 سال سن دارد آن تبسم چموشانه را به یک پدیده دیجیتالی تبدیل کرده و آن را به قیمت کلان فروخته است. پس NFT توکنی است که نمی‌توان آن را با توکن‌های دیگر تعویض کرد و مانند اینکه هر نقاشی مثل اثری دیگر نیست.
مالکیت فکری NFT
مهم‌ترین بخش حقوقی توکن NFT در رابطه با اصالت‌سنجی و اعتبارسنجی آثار و محصولات است. در واقع بر اساس این توکن می‌توان آثار و محصولات را شناسنامه‌دار کرد و در فرایند نقل و انتقال از این توکن استفاده کرد.
از منظر حقوقی این توکن یک سند دیجیتالی است که دارنده‌ی آن، مالک محصول و دارایی است و توکن NFT این بستر را فراهم می‌کند که مالکان بتوانند بدون هیچ دغدغه‌ای از آثار، از محصولات و مدارک خود مراقبت و در فرایند نقل و انتقال از جعل، انکار و تردید جلوگیری کنند.
پس با استفاده از این توکن می‌توان تمام مالکیت‌ها اعم از دارایی‌های فیزیکی و دارایی‌های معنوی و فکری را رمزنگاری کرده و در محیط بلاکچین آن‌ها را به فروش گذاشت. به کمک این توکن یکی از مشکلات اساسی در خصوص محتواهای هنری و دیجیتالی یعنی کپی شدن آن‌ها از بین می‌رود و هنرمندان و نویسندگان دیگر نگران حقوق خود نخواهند بود.
حقوق مالکیت فکری NFT در فضای سایبر
یکی از آثاری که توکن NFT ایجاد می‌کند در زمینه مالکیت فکری و کپی رایت است. در قوانین کشور ما، در ماده 2 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان، آثار مختلف هنری و فنی مورد حمایت قرار گرفته است. حالا با روی کار آمدن NFT می‌توان از این آثار و حقوق آن‌ها و حقوق مجاور آن‌ها حمایت بیشتری کرد و حتی دیگر نگران نقض این حقوق نبود.
در موارد حقوق پدیدآورنده می‌توان به حق مادی و حق معنوی اشاره کرد. منظور از حق مادی، حق انحصاری نشر، پخش، عرضه، اجرای اثر و حق بهره‌برداری مادی از اثر است. منظور از حق معنوی، حق انتساب اثر به پدیدآورنده، حق حفظ تمامیت اثر، حق افشای اثر و غیره است.
از موارد نقض حق مولف در فضای مجازی می‌توان مواردی را برشمرد. یکی از آن‌ها نقض حق انتشار است. در واقع در این حالت اثر مورد حمایت بصورت گسترده در فضای مجازی پخش و منتشر می‌شود. ذخیره کردن فایل‌های الکترونیکی بدون پرداخت هزینه آن‌ها از دیگر موارد نقض است.
برای جلوگیری از نقض این حقوق در فضای مجازی می‌توان به ماده 62 قانون تجارت الکترونیک استناد کرد. با توجه به اینکه یکی از کارکردهای NFT شناسنامه‌دار کردن آثار و محصولات است و همین طور به کمک آن می‌توان به اصالت‌سنجی آثار و محصولات پرداخت، یکی دیگر از فایده‌های NFT در حقوق، کمک به اجرای بهتر ماده 62 ق.ت.ا و حمایت بیشتر و کامل‌تر از حقوق پدیدآورندگان است.
پروژه‌های فعال در NFT
NFT به حوزه‌های بسیاری ورود کرده است. به برخی از محبوب‌ترین آن‌ها بپردازیم:
پنج تا از حوزه‌های جالب در این حیطه استفاده آثار هنری، کالاهای لوکس، بازی‌های رایانه‌ای، موسیقی دیجیتال و بلیت رویداد‌های مختلف از توکن NFT است.
یکی از پلتفرم‌های محبوب که سرمایه‌گذاران را به این حوزه از ارزهای دیجیتال علاقه‌مند کرده است، پلتفرم Rarible است. این پلتفرم توکن غیرقابل تعویض که خود ارز دیجیتالی‌ای با همین نام عرضه می‌کند برای این هدف طراحی شده که بتواند بستری امن برای توکنیزه کردن کالاهای هنری و دیجیتال و خرید و فروش آن‌ها مهیا کند. درواقع از این طریق شما می‌توانید به راحتی آثار و دارایی‌های خود را به توکن NFT تبدیل کرده و بدون اینکه نیاز به مهارت برنامه‌نویسی داشته باشید به این فضای مهیج وارد شوید.
درخصوص آثار هنری اخیرا یکی از شرکت‌های ایرانی به نام ققنوس (شرکت فناوری‌های اطلاعاتی و مالی توزیع شده) از طریق همکاری با کتابخانه ملی ایران به این حوزه از رمزارزها وارد شده و با ارائه توکن NFT به حمایت از میراث مستند ملی پرداخته است.
جمع‌بندی
موضوع NFT، یکی از مباحث جدید در دنیای رمز ارز‌ها و توکن‌های دیجیتالی است که از نظر حقوق مالکی فکری نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. در واقع پلی میان این دسته از رمزارزها با حقوق مالکیت فکری ایجاد شده و یکی از جدیدترین راه‌ها برای حفظ و نقل و انتقال آثار، محصولات و دارایی‌ها را به شمار می‌رود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و محافظت از NFT و استفاده از آن بدون شک باید اطلاعات حقوقی و فنی لازم در این زمینه را داشته باشید. در این راستا توصیه می‌شود برای حفاظت از حقوق خود با وکلای مالکیت فکری مشورت کنید.
سوالات متداول
NFT چیست؟
هر رمزارزی که از بلاکچین اختصاصی خود استفاده کند به آن کوین و هر رمزارزی که از بلاکچین کوین‌های دیگر استفاده کند به آن توکن می‌گویند. در فناوری بلاکچین و رمزارزها یکی از جدیدترین توکن‌های معرفی شده NFT است.
آیا حقوق مالکیت فکری از NFT حمایت می‌کند؟
بله، قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان و قانون تجارت الکترونیک از این موضوع در ایران حمایت می‌کند.
