از سرقت به عنوان یکی از متداول‌ترین جرایم در هر جامعه‌ای یاد می‌شود. شکل سنتی این جرم که جرمی علیه اموال محسوب می‌شود، دارای پیشینه حقوقی کهنی در نظام‌های حقوقی جهان است. با این وجود نوع دیگری از جرم سرقت، که به شکل رایانه‌ای و در بستری مجازی صورت می‌گیرد، تحت عنوان جرایم رایانه‌ای وجود دارد که نیاز است تا با دقت بیشتری بررسی شود.
در این مطلب مجله حقوقی وینداد قصد داریم تا به جرم سرقت رایانه‌ای به عنوان یکی از مصادیق جرایم رایانه‌ای اشاره کنیم و مجازات‌های مقرر آن را در قوانین جست‌وجو کنیم.
با ما همراه باشید.
- 1) جرایم رایانه‌ای چگونه جرایمی هستند؟
- 2) منظور از جرم سرقت رایانه‌ای چیست؟
- 3) سرقت رایانه‌ای با سرقت سنتی چه تفاوت‌هایی دارد؟
- 4) آیا در سرقت رایانه‌ای، ارزش مالی اطلاعات اهمیت دارد؟
- 5) منظور از اطلاعات، در جرم سرقت رایانه‌ای چیست؟
- 6) سرقت رایانه‌ای در چه قالب‌هایی انجام می‌شود؟
- 7) مجازات سرقت رایانه‌ای چیست؟
- 8) وکیل دادگستری چه نقشی در احقاق حقوق قربانیان سرقت رایانه‌ای دارد؟
جرایم رایانه‌ای چگونه جرایمی هستند؟
اصولا از نظر موضوع، جرایم رایانه‌ای تفاوت چندانی با جرایم سنتی موجود در جوامع ندارند، بلکه تفاوت اصلی در نحوه ارتکاب، وسیله و بستر انجام آنهاست. نکته اساسی جرایم رایانه‌ای در قیاس با سایر جرایم این است که این جرایم در بستری مجازی و با استفاده از وسایل دیجیتال مانند رایانه اتفاق می‌افتند.
کلاهبرداری رایانه‌ای، جعل رایانه‌ای، شنود غیرمجاز و سرقت رایانه‌ای از مصادیق مهم جرایم رایانه‌ای هستند که در قانون جرایم رایانه‌ای به آنها اشاره شده است.
منظور از جرم سرقت رایانه‌ای چیست؟
برای آنکه بتوانیم جرم سرقت رایانه‌ای را بهتر بشناسیم، نیاز است تا به متون حقوقی مرتبط با جرایم رایانه‌ای نگاهی بیاندازیم. قانون جرایم رایانه‌ای به عنوان مهم‌ترین قانون مرتبط با انواع جرایم رایانه‌ای در نظام حقوقی ایران، در فصل سوم و در ماده ۱۲ به جرم سرقت رایانه‌ای پرداخته است.
مطابق این ماده، منظور از سرقت رایانه‌ای ربودن غیرمجاز داده‌های (اطلاعات) متعلق به شخص دیگر است به نحوی که خود شخص به آن دادهها همچنان دسترسی داشته باشد یا آنکه به کل دسترسی به دادهها را نیز از دست بدهد.
سرقت رایانه‌ای با سرقت سنتی چه تفاوت‌هایی دارد؟
سرقت رایانه‌ای بر خلاف سرقت سنتی که با ربودن اموال سروکار دارد، با ربودن اطلاعات مرتبط است. در واقع در سرقت رایانه‌ای، سارق دستگاه دیجیتالی مانند رایانه، تلفن همراه یا فلش را به سرقت نمی‌برد، بلکه اطلاعات درون آن را به شکل کامل از دسترس صاحب اطلاعات خارج می‌کند (Cut) و یا نسخه‌ای از آن را سرقت می‌کند (Copy).
آیا در سرقت رایانه‌ای، ارزش مالی اطلاعات اهمیت دارد؟
با نگاه به محتوای ماده ۱۲ قانون جرایم رایانه‌ای، درمی‌یابیم که قانون‌گذار جرم سرقت رایانه‌ای را به نوعی اقدام علیه محرمانگی افراد تلقی کرده است و ارزش مالی اطلاعات را شرط لازم برای تحقق این جرم ندانسته است. به همین خاطر فارغ از مالی یا غیرمالی بودن اطلاعات سرقت شده، جرم سرقت رایانه‌ای امکان وقوع دارد و این بر خلاف موضوع ارزش مالی داشتن در نوع سنتی سرقت است. مانند عکس‌های دیجیتالی خانوادگی در یک سیستم رایانه‌ای که ارزش مالی ندارند اما می‌توانند مصداق سرقت رایانه‌ای باشند.
منظور از اطلاعات، در جرم سرقت رایانه‌ای چیست؟
اطلاعات یا همان دادهها، در موضوع سرقت رایانه‌ای می‌تواند از هر نوعی باشد. به طور مثال ممکن است موضوع سرقت رایانه‌ای اطلاعات نوشتاری، تصویری یا صوتی باشد.
همچنین ممکن است اطلاعات سرقت شده دارای ارزش مالی باشند، مانند اطلاعات حساب بانکی، یا بدون ارزش مادی باشند.
سرقت رایانه‌ای در چه قالب‌هایی انجام می‌شود؟
سرقت رایانه‌ای می‌تواند در قالب‌های مختلفی صورت بگیرد. ممکن است گاهی یک فرد با ورود به خانه شخص دیگری اطلاعات سیستم رایانه او را سرقت کند. این شکل بی‌شباهت به سرقت سنتی نیست اما تفاوت آن در سرقت اطلاعات است.
نوع دیگر می‌تواند از طریق انواع فیشینگ انجام شود. مثلا به سرقت بردن اطلاعات بانکی یک فرد با ایجاد صفحه جعلی درگاه بانک هنگام خرید اینترنتی، از اَشکال متداول سرقت رایانه‌ای هستند. فیشینگ می‌تواند از روش‌های دیگری مانند ایمیل‌های جعلی نیز به وقوع بپیوندد. در مجموع به هر شکلی که انجام شود، سرقت رایانه‌ای در بستری دیجیتال و با رباش اطلاعات صورت می‌گیرد.
مجازات سرقت رایانه‌ای چیست؟
قانون‌گذار در ماده ۱۲ قانون جرایم رایانه‌ای، میان دو نوع از سرقت رایانه‌ای تفکیک قائل شده است.
اولین نوع آن، حالتی است که سارق رایانه‌ای تمام اطلاعات فرد را سرقت کند، به نحوی که خود فرد دیگر دسترسی به اطلاعات خود نداشته باشد. در این حالت، حبس از ۹۱ روز تا یک سال یا جزای نقدی پانصد هزار تومان تا دو میلیون تومان و یا هر دوی این مجازات‌ها، در انتظار مجرم سرقت رایانه‌ای است.
در دومین نوع نیز ممکن است طوری سرقت رایانه‌ای صورت بگیرد که صاحب اطلاعات همچنان به اطلاعات خود دسترسی داشته باشد. در این وضعیت، مجرم به جزای نقدی از صد هزار تومان تا دو میلیون تومان محکوم خواهد شد.
نکته قابل ذکر آن است که مجازات سرقت رایانه‌ای در قیاس با مجازات سرقت سنتی به مراتب سبک‌تر است که این نشانگر عدم توجه کافی قانون‌گذاران به شیوع و گستره وسیع سرقت رایانه‌ای است.
وکیل دادگستری چه نقشی در احقاق حقوق قربانیان سرقت رایانه‌ای دارد؟
عموم جرایم رایانه‌ای به دلیل طبیعت جدید و منحصر به فرد خود، حاوی نکات حقوقی و فنی ظریف و پیچیده‌ای هستند که رسیدگی به این جرایم را نسبت به جرایم سنتی سخت‌تر می‌کند.
این که بتوان مدارک و مستندات سرقت رایانه‌ای را به خوبی گردآوری کرد و برای احقاق حقوق به دادسرای جرایم رایانه‌ای ارجاع داد و با همکاری پلیس فتا به نتیجه مورد نظر رسید، نیازمند تخصص وکلای حقوق فضای مجازی است.
تنظیم یک شکایت کیفری دقیق با کمک مشاوران حقوقی می‌تواند فرآیند رسیدگی به سرقت رایانه‌ای را تسریع ببخشد و منافع قربانیان سرقت رایانه‌ای تا حد زیادی تضمین کند.
ما در وینداد آماده ارائه خدمات متنوع حقوقی نظیر تنظیم شکایت کیفری، پیگیری حقوقی این جرایم به وسیله وکلای باتجربه حقوق فضای مجازی و سایر مشاوره‌های مورد نیاز شما هستیم.
