یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین مباحث حقوق تجارت، بحث مربوط به «اسناد تجارتی» می‌باشد. طبق تعریفی که حقوق‌دانان ارائه نموده‌اند، اسناد تجارتی به اسناد و اوراقی اطلاق می‌گردد که قابل معامله بوده و صادرکننده با صدور آن‌ها تعهد می‌کند در مدت زمان کوتاهی مبلغ معیّنی را به دارنده‌ی سند بپردازد. برات، سفته، چک، قبض رسمی انبار، سهام و برگه‌های قرضه را می‌توان از مهم‌ترین اسناد تجارتی دانست. در این مطلب به بررسی یکی از اسناد تجارتی مهم یعنی «سفته چیست» و نکات حقوقی آن خواهیم پرداخت.
سفته چیست و در قانون تجارت چگونه تعریف میشود؟
سفته یکی از اسناد تجارتی است که چون نام آن با زلف رباخواران گره خورده است و این اشخاص همواره از این سند برای تحت فشار قرار دادن بدهکاران خود سوءاستفاده کرده‌اند، در دوره‌های زمانی خاصی نگاه خوبی نسبت به آن وجود نداشته است. با این حال و فارغ از چنین سوءاستفاده‌هایی باید توجه داشت که سفته یک سند تجارتی می‌باشد که در قانون به رسمیت شناخته شده است و این قبیل کاربردهای غیرقانونی نمی‌تواند اعتبار آن را خدشه‌دار کند.
ماده ۳۰۷ قانون تجارت سفته را تعریف نموده است. طبق این تعریف:
سفته یا فته‌طلب سندی است که به موجب آن صادرکننده سفته تعهد می‌کند که مبلغ معینّی را در تاریخ معیّن در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله‌کرد او پرداخت کند.
در سفته قید کردن عبارت «حواله‌کرد» از گذشته رواج داشته است. این عبارت بدین معنا است که دارنده‌ی سفته اختیار دارد آن را به شخص دیگر واگذار کند. در این صورت صادرکننده‌ی سفته در مقابل شخصی که سند به او انتقال یافته است، تعهد خواهد داشت.
بنابراین، اگرچه در ابتدای صدور سفته فقط دو نفر یعنی صادرکننده و دارنده سفته در آن دخالت دارند اما دارنده‌ی سفته می‌تواند پس از مدتی آن را به شخص دیگر واگذار کند و به این ترتیب اشخاص دیگری نیز به قلمروی حقوق و تعهدات ناشی از آن قدم بگذارند.
شرایطی که باید در سفته رعایت شود:
قانون تجارت در ماده ۳۰۸ شرایط شکلی را که باید به هنگام صدور سفته رعایت گردد، مورد اشاره قرار داده است. در صورتی که یکی از این شرایط در صدور سند رعایت نشود، سند صادر شده از مزایایی که برای سفته در نظر گرفته شده است، برخوردار نخواهد شد. طبق این ماده فته طلب یا سفته باید متضمن شرایط ذیل باشد:
- مُهر یا امضاء
- تاریخ صدور
- مبلغی که باید توسط صادرکننده پرداخت شود با حروف
- گیرنده وجه (سفته می‌تواند در وجه حامل صادر شود)
- تاریخ پرداخت (اگر زمان پرداخت با تعطیل رسمی مصادف شد، باید روز بعد از تعطیل پرداخت صورت گیرد)
علاوه بر نکات شکلی فوق که در قانون تجارت به آن اشاره شده است، در عمل نیز برخی دیگر از شرایط شکلی در صدور سفته مراعات می‌گردد. این شرایط به شرح زیر می‌باشد:
- همواره واژه سفته روی این قبیل اسناد درج میشود.
- مانند برات مبلغ سفته هم به حروف و هم به رقم روی آن نوشته میشود.
- همواره محل پرداخت در سفته قید می‌گردد و چنانچه محل پرداخت مشخص نشده باشد، محل اقامت متعهد (صادرکننده سفته) محل پرداخت سفته خواهد بود.
- محل اقامت متعهد یا محل صدور سفته نیز در آن قید می‌گردد؛ به گونه‌ای که اگر قید نشده باشد مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد.
سفته تضمینی چیست؟ وچه نکاتی را هنگام تحویل سفته به کارفرما باید رعایت کرد؟
اغلب دیده میشود کارفرمایان به سبب در اختیار گذاشتن اموال شرکت و یا جهت ضمانت حسن انجام کار کارمند و یا کارگر خود، از ایشان سفته‌ای بابت ضمانت دریافت می‌کنند.
لذا کارگر یا کارمند باید نکات زیر را در هنگام تحویل سفته به کارفرما در نظر داشته باشد تا موجبات سو استفاده احتمالی از سوی کارفرما فراهم نگردد:
- اگر دریافت سفته تضمینی برای حسن انجام کار باشد حتما باید این موضوع ذکر شود که این سفته تنها برای حسن انجام کار است
- دقت کنید حتما شماره سفته در قرارداد ذکر شده باشد و اگر قرارداد نیز دارای شماره باشد آن نیز بر روی سفته نوشته شود.
- همچنین هیچگاه سفته را سفید امضا نکنید و حتما در وجه شرکت تنظیم گردد.
فراموش نکنید که دعاوی حقوقی چه در مقام طرح دعوا و چه در مقام دفاع امری بسیار تخصصی و حرفه‌ای بوده و نیازمند دانش حقوقی بالا و تجربه موفق در این زمینه می‌باشد و ورود غیرحرفه‌ای به آن ممکن است به ضرر شما تمام شود پس بهتر است دعوای خود را به دست یک وکیل مجرب و متخصص بسپارید
انتقال سفته چیست؟ واگذاری به غیر با ظهرنویسی
همان‌طور که پیش‌تر نیز به آن اشاره شد، در صورتی که عبارت «حواله‌کرد» در سفته قید شده باشد، دارنده سفته می‌تواند آن را به شخص دیگری واگذار کند. واگذاری یا انتقال سفته نیز مانند دیگر اسناد تجاری از طریق ظَهرنویسی (یعنی نوشتن عباراتی در ظَهر یا پشت سفته که نشان دهنده‌ی انتقال باشد)، صورت می‌گیرد. بنابراین، سفته علی‌الاصول با قید این عبارت قابل انتقال خواهد بود مگر اینکه صادرکننده سفته صراحتاً انتقال آن را به دیگری منع کرده باشد.
۱. شرایط شکلی ظهرنویسی:
توجه به این نکته ضروری است که طبق ماده ۲۴۶ ظهرنویسی باید به امضای ظهرنویس برسد و درج مُهر یا اثرانگشت در ظهرنویسی کفایت نمی‌کند. همچنین، ظهرنویسی معمولاً در پشت سفته صورت می‌گیرد؛ مگر اینکه پشت سفته پر باشد که در این صورت بر روی برگه‌ای که به سفته مُلصق میشود، به عمل می‌آید. طبق قانون تجارت به هنگام ظهرنویسی، درج تاریخ ظهرنویسی و همچنین نام شخصی که سفته به او انتقال داده شده است، ضرورتی ندارد. هر چند بهتر است برای جلوگیری از مسائل و اختلافات حقوقی بعدی این نکات نیز در سفته درج شود.
۲. آثار ظهرنویسی:
با انتقال و واگذاری سفته که از طریق ظهرنویسی صورت می‌پذیرد، کلیه حقوق دارنده سفته به شخصی که سفته به او انتقال یافته است، انتقال پیدا می‌کند و از زمان انتقال به بعد، صادرکننده سفته در مقابل او متعهد به پرداخت خواهد بود. یکی دیگر از آثار مهم ظهرنویسی آن است که پس از ظهرنویسی، صادرکننده سفته و ظهرنویس و به طور کلی تمامی اشخاصی که امضای آن‌ها در سفته درج شده است، در مقابل دارنده سفته مسئولیت تضامنی خواهند داشت. مسئولیت تضامنی به این معنا است که در صورت عدم پرداخت مبلغ مندرج بر روی سفته در تاریخ سررسید، دارنده سفته می‌تواند برای وصول آن به هر یک از این اشخاص که بخواهد، مراجعه کند و کل مبلغ سفته و مخارج و خساراتی را که از جهت عدم پرداخت سفته متوجه او شده است، از وی دریافت دارد. همچنین او می‌تواند به جای مراجعه انفرادی به آن‌ها، مجتمعاً به همه آن‌ها مراجعه کند. از سوی دیگر اقامه دعوا علیه هر یک از این اشخاص، موجب نمی‌شود که دارنده سفته حق رجوع به دیگر اشخاصی را که در مقابل او مسئولیت دارند، از دست بدهد.
توجه به این نکته ضروری است که انتقال سفته می‌تواند با روش‌های دیگری غیر از ظهرنویسی نیز صورت بگیرد. مانند اینکه دارنده سفته در قرارداد جداگانه‌ای و بدون ظهرنویسی، سفته را به شخص دیگر انتقال دهد. در این صورت دیگر انتقال‌دهنده در مقابل دارنده مسئولیت نخواهد داشت و دارنده سفته برای وصول طلب خود صرفاً می‌تواند به صادرکننده سفته مراجعه کند؛ مگر اینکه به صورت جداگانه و خاص در این قرارداد قید شده باشد که انتقال‌دهنده نیز در برابر دارنده مسئول پرداخت خواهد بود.
نحوه مطالبه سفته و قانون مربوط به سفته چیست؟
دارنده سفته موظف است در زمان سررسید مبلغ آن را از صادرکننده سند مطالبه کند. در صورتی که دارنده‌ی سفته مبلغ آن را مطالبه کند ولی با عدم پرداخت مواجه شود، موظف است که ظرف مدت ۱۰ روز از زمان سررسید اعتراض عدم تأدیه خود را مطرح کند و ظرف ۱۰ روز از تاریخ تنظیم اعتراض عدم تأدیه این اعتراض را از طریق اظهارنامه‌ی رسمی به شخصی که سفته را به او واگذار نموده است، اطلاع دهد. پس از تنظیم اعتراض عدم تأدیه علی‌القاعده باید دارنده‌ی سفته در مراجع قضایی اقامه‌ی دعوا کند و از این طریق درصدد وصول طلب خود برآید.
همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، دارنده سفته برای دریافت مبلغ سفته می‌تواند به صادرکننده یا هر یک از ظهرنویسان رجوع کند اما باید توجه داشت که استفاده از این حق منوط به این است که ظرف مدت نسبتاً کمی یعنی حداکثر تا یک سال از تاریخ اعتراض ِخود اقامه‌ی دعوا کند؛ در صورتی که این مواعد را رعایت نکند دیگر نمی‌تواند برای مطالبه‌ی مبلغ سفته علیه ظهرنویس یا ظهرنویسان اقامه دعوا کند و صرفاً صادرکننده سند در مقابل او برای پرداخت تعهد خواهد داشت.
اقامه دعوای سفته چیست؟
در بحث دعاوی اسناد تجاری سفته، پس از اقامه دعوا دادگاه موظف است به محض تقاضای دارنده سفته که به علت عدم پرداخت مبلغ سفته اعتراض کرده بود، معادل وجه سفته را از اموال کسی که دعوا علیه او طرح شده است، به عنوان تأمین توقیف کند. چنین تأمین خواسته‌ای نیازمند ارائه‌ی دلیل و توجیه از سوی دارنده سفته نیست و دارنده سفته می‌تواند به هنگام اقامه دعوا در دادخواستی که تنظیم نموده است تقاضای توقیف اموال خوانده را نیز مطرح کند. با توقیف این مال برای طلبکار (دارنده سفته) این اطمینان را به وجود می‌آید که در صورت محکومیت بدهکار، می‌تواند از محل فروش مال توقیف شده طلب خود را وصول کند و بدهکار فرصتی برای مخفی کردن یا فروختن اموال خود نخواهد داشت.
پیشنهاد ما به شما
وینداد بستری را آماده کرده است تا به راحتی بتوانید وکیل متخصص برای مشکل حقوقی خود در حوزه دعاوی اسناد تجاری را انتخاب کنید. برای این کار کافی است که مسائل حقوقی خود را ثبت کنید تا ما پس از بررسی دعوای مطرح شده، وکیل متخصص برای دعوا را به شما معرفی کنیم تا با هزینه‌ای معقول دفاع از پرونده شما را در کلیه مراحل دادرسی در دادگاه‌ها و سایر مراجع ذی صلاح برعهده بگیرد.
در صورت فوت شدن شخص دارنده سفته خونواده اون شخص میتونه سفته رو اجرا بزاره و چقدر طول میکشه حکم جلب بگیرند؟
آیا امکان سوء استفاده کردن از سفته وجود دارد من به کسی سفته داده ام باید پولشان را به موقع بپردازند اگه به موقع بپردازم دیگه کاری نمیتونه بکنه برای سوء استفاده کردن دیگه سفته باطل میشود
با سلام و احترام
باید اصل سفته را بعد از پرداخت بدهی پس بگیرید در غیر این صورت امکان سوء استفاده همچنان وجود دارد.
مجموعه حقوقی وینداد
سلام ،،بسیار عالییی﷼ بود ،،،، سپاسگزارم
با سلام.من از یکی سفته دارم حکم جلبشو گرفتم میخواستم بدونم بعد از اینکه زندان بندازمش چی میشه؟کلاه برداره پول داره اما هیچی به اسم خودش نیست
با سلام،
اگر اموالی از بدهکار شناسایی نگردد، بدهکار می‌تواند برای جلوگیری از صدور حکم جلب، تقاضای اعسار نماید. در صورت موافقت با دادخواست اعسار بدهکار، مبلغی از بدهی به صورت نقد و ما بقی به صورت اقساط پرداخت خواهد گردید.
در غیر اینصورت فرد بدهکار تا زمان پرداخت بدهی خود در زندان می ماند.
با احترام
تیم حقوقی وینداد
سلام
من میخواستم وام ازدواج یکی رو بخرم
ضامنشم خودم میشم ولی وام وقتی واریز میشه ب حساب اون طرف واریز میشه
از سفته میشه ب عنوان ضمانت استفاده کرد ؟
سلام
به منظور انتقال وام ازدواج ضروری است که از فروشنده تعهد نامه محضری بگیرید. جهت ضمانت حسن انجام تعهد یعنی واریز وام به حساب شما می توانید از چک یا سفته استفاده کنید.
در صورت نیاز به تنظیم اختصاصی قرارداد یا مشاوره حقوقی با کارشناسان حقوقی وینداد تماس حاصل فرمایید.
با احترام
تیم حقوقی وینداد
خیلی نوشته مفیدی بود. با توجه به اینکه خیلی از شرکتهای خصوصی برای اطمینان از کارمندانشون سفته میگیرن، خیلی خوبه اگه نکات مربوط به سفته تضمین رو هم بنویسید. ممنون
ممنون از نظرشما درباره این مطلب. بزودی در ادامه این مطلب نکاتی را در باب سفته تضمینی نیز مطرح خواهیم کرد.
– پ.ن: نکات مربوط به سفته تضمینی به مطلب اضافه و بروزرسانی شد.