قرارداد بروکری چیست و چه کاربردی دارد؟

ممکن است شما هم در بازار سرمایه، اصطلاح بروکر را شنیده باشید و این سوال برایتان مطرح شود که بروکری چیست؟ و قرارداد بروکری چه کاربردی دارد؟

در پاسخ باید گفت که به دلیل پیچیده و تخصصی‌شدن مبادلات و معاملات بازار سرمایه، نمی‌توان این انتظار را داشت که طرفین با تمام ابعاد و زوایای کاری که انجام می‌دهند، آشنایی داشته باشند. تخصصی بودن این موضوع، وجود افراد متخصص در این حوزه را می‌طلبد. در حال حاضر اشخاص و شرکت‌هایی متخصص در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند و کسانی که می‌خواهند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند، می‌توانند به کمک آن‌ها فعالیت خود را پیش ببرند.

هدف اصلی این اشخاص و شرکت‌ها سهولت بخشیدن به انجام انواع معاملات و افزایش سود ناشی از این فعالیت‌ها برای طرفین در روابط اقتصادی است. در این بازار اشخاص مختلفی وجود دارند که یکی از فعال‌ترین آن‌ها، «بروکر» است.

قرارداد بروکری یکی از انواع قرارداهی ارائه خدمات است که  در این مقاله به زبان ساده مفهوم و کارکردهای آن را توضیح می‌دهیم. همچنین به این سوال پاسخ خواهیم داد که بروکری چیست؟.

بروکری چیست؟

بروکر در لغت به‌ معنای دلال یا واسطه معاملات بازرگانی است. معنای اصطلاحی این واژه هم از معنای لغوی آن دور نیست. در معنای اصطلاحی بروکر (Broker) یا کارگزار به شخص یا شرکتی گفته می‌شود که نقش واسط را میان خریدار و فروشنده ایفا می‌کند.

به عبارت‌ بهتر، بروکر یک نهاد مالی غیربانکی است که وظیفه‌ اعلان نرخ دارایی‌ها در بازار به مشتریان را برعهده دارد.

بروکرها دستورات معاملاتی مشتریان خود را از طریق تلفن، فکس و اینترنت دریافت کرده و از محل سپرده مشتری به اجرای این دستورات که می‌تواند خرید یا فروش باشد، اقدام می‌کنند.

در واقع، یک کارگزار مجموعه‌ای از فعالیت‌های لازم بین خریدار و فروشنده را با توجه به مسئولیت قبلی که خریدار و فروشنده به او واگذار کرده‌اند، انجام می‌دهد تا در شرایط مشخصی موضوع مورد معامله و هزینه‌های اصلی و جانبی آن مبادله گردد. از این ‌رو، با توجه به هر بازاری کارگزارهای اختصاصی برای آن بازار وجود دارد که می‌توان کارگزار بورس را یکی از معمول‌ترین کارگزاری‌ها دانست. هم‌چنین، به‌عنوان نمونه، بنگاه‌های مشاور املاک که در حال حاضر در زمینه‌ی معاملات املاک و مستغلات فعالیت می‌کنند، نمونه‌های ساده‌‌ای از کارگزاری املاک هستند که با برخورداری از مهارت‌های لازم برای انجام معامله، در جهت حفظ منافع خریدار یا فروشنده در جریان خرید و فروش ملک، ارتباط لازم را میان طرفین به وجود می‌آورند.

کارمزد بروکر

ورود بروکر به عرصه‌ یک فعالیت اقتصادی در هر حوزه‌ای که باشد، براساس توافق پیشین صورت می‌گیرد و مستلزم پرداخت کارمزد است. بروکر یا کارگزار همان­‌طور که با درخواست مشتری نقش واسطه‌گری میان او و فروشنده را ایفا می‌کند، دستمزد یا کمیسیون خود را نیز از مشتری دریافت می‌کند. در واقع، مراجعه‌کننده به بروکر وظیفه‌ پرداخت حق‌الزحمه‌ آن را نیز برعهده دارد. کمیسیونی که بروکرها دریافت می‌کنند، معمولاً درصدی از قیمت خرید یا فروش مشتریان است؛ اگرچه ممکن است علاوه بر مبلغِ درصدی، مبلغی را نیز به‌صورت ثابت دریافت نمایند که میزان این مبالغ و نوع آن براساس همان توافق پیشینی تعیین می‌گردد.

کارکرد منفی و مثبت بروکرها

با توجه به نکاتی که تاکنون مورد اشاره قرار گرفت، می‌توان گفت که بروکرها از مهم‌ترین عناصر بازار هستند زیرا میان فروشنده و خریدار ارتباط برقرار می‌کنند و همین موضوع موجب می‌شود که نقدینگی و بهره‌وری در بازار به وجود آید. با این حال، باید این نکته را نیز مدنظر قرار داد که مراجعه به بروکر جهت انجام معامله یا بهره‌گیری از وی به عنوان مشاور یا واسطه هزینه زیادی می‌تواند داشته باشد.

علاوه ‌براین، اشاره به این نکته نیز ضروری است که علی‌القاعده و به‌طور طبیعی بروکر یا کارگزار نباید هیچ نقشی جز واسط میان مشتری و فروشنده را در بازار ایفا نماید. زیرا وظیفه‌ اصلی او ارائه‌ اطلاعات و مشاوره دادن به طرفین یک رابطه‌ معاملاتی است اما واقعیت‌ چیز دیگری است و بروکرها در عمل مداخله‌ بیش‌تری نسبت به آن‌چه که گفته شد، انجام می‌دهند. این موضوع دلیل روشنی دارد؛ یک بروکر می‌تواند با دست‌کاری در قیمت‌ها یا به تأخیرانداختن اجرای دستورات معاملاتی مشتریان سود بیش‌تری کسب کند. مبنای قراردادن چنین هدفی، می‌تواند به سوءاستفاده از مشتریان منجر شده و موجب تضرر آن‌ها شود، به همین دلیل آوردن جزئیات در قرارداد بروکری کمک زیادی به جلوگیری از این مشکلات می‌کند.

نظارت بر بروکرها چگونه صورت می‌پذیرد؟

نهادهای نوینی مانند بروکر هم‌چون هر پدیده‌ی دیگری می‌توانند در عین حال که دارای کارکرد مثبت هستند، آثار منفی نیز داشته باشند که به یکی از این آثار منفی اشاره گردید. از این رو، برای جلوگیری از تضییع حقوق اشخاصی که به هر علت به این نهادها مراجعه می‌کنند، باید نسبت به آن‌ها نظارت صورت گیرد. با توجه به ضرورت اِعمال نظارت بر فعالیت بروکرها، نهادهای قانونی برای نظارت بر فعالیت‌ آن‌ها درنظر گرفته شده است که به آن‌ها «رگولاتور» گفته می‌شود. رگولاتور‌ها از طریق تنظیم مقررات و نظارت بر اجرای آن‌ها، از سلامت روابط معاملاتی و مالی کارگزار اطمینان حاصل می‌کنند. بدیهی است که کارگزاری‌های تحت نظارت یا رگولاتوری، از حیث امنیت سرمایه و سلامت کاری بسیار مناسب‌تر و قابل اعتمادتر از کارگزاری‌هایی هستند که چنین نظارتی بر آن‌ها وجود ندارد.

تنظیم قرارداد بروکری

ورود بروکرها به عرصه‌ روابط اقتصادی اشخاص حقیقی یا حقوقی نیازمند توافق است. این توافق در قالب قرارداد بروکری صورت می‌گیرد. چنین قراردادهایی از انواع قراردادهای نامعین هستند. یعنی قراردادهایی که عنوان آن‌ها در قانون مدنی ذکر نشده است و اعتبار خود را از ماده‌ ۱۰  قانون مدنی اخذ می‌کنند.

نحوه تنظیم قرارداد بروکری بر اساس قواعد قرارداد ارائه خدمات است که شرایط همکاری را تا جایی که مخالف صریح قانون نباشد، در اختیار طرفین قرارداد قرار می‌دهد. بر همین اساس، هر یک از کارگزاری‌ها قوانین مشخص و معیّنی برای انجام فعالیت‌های معاملاتی خود دارند که به هنگام تنظیم قرارداد بروکری، آن‌ها را در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند. البته پیش از اقدام برای معامله از طریق مراجعه به سایت بروکرها، می‌توان از این قوانین مطلع گردید. این قوانین و مقررات تقریباً میان کارگزاری‌ها مشابه است اما در موارد جزئی تفاوت‌هایی نیز میان آن‌ها وجود دارد که در قرارداد بروکری نیز قابل مشاهده است.

انواع بروکرها و تفاوت آن‌ها در قرارداد

الف) بروکرها از حیث اقلام معاملاتی با یکدیگر تفاوت دارند. در واقع، هر کارگزاری اقلام مشخصی را برای معامله ارائه می‌کند که متفاوت از کارگزاری‌های دیگر است. به عنوان نمونه، یک کارگزاری معاملات مربوط به ملک را انجام می‌دهد و یک کارگزاری معاملات مرتبط با ارز و طلا را پشتیبانی می‌کند.

ب) قوانین مالی و سازوکارهای معاملاتی حاکم بر بروکرها اگرچه عمدتاً مشابه یکدیگر است اما دارای تفاوت‌هایی است. نوع و میزان تعهدات بروکرها به خصوص در شرایط حساس اقتصادی یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها است.

پ) اگرچه نوع فعالیت بروکرها مشابه یکدیگر است اما کیفیت خدماتی که بروکرها ارائه می‌دهند، در یک سطح قرار ندارد. این تفاوت به خصوص در سرعت اجرای معاملات و ارائه‌ی بهترین نرخ‌ها نمود پیدا می‌کند و براساس آن‌ها می‌توان کیفیت خدمات آن‌ها را مورد سنجش قرار داد.

ت) تفاوت دیگر در تحت نظارت بودن یا نبودن کارگزاری‌ها است که همان‌طور که پیش‌تر مورد اشاره قرار گرفت، بر امنیت و سلامت روابط معاملاتی با آن‌ها تأثیر بسزایی دارد.

جمع بندی

اشخاص زیادی در بازار سرمایه با اصطلاح بروکری آشنا هستند و در عین حال شاید از جزئیات اینکه بروکری چیست، اطلاع کافی نداشته باشند. بروکرها که می‌توانند در قالب اشخاص حقیقی یا شرکت‌ها فعالیت کنند، در واقع نقش واسطه در بازارهای مالی را دارند.

با توجه به گستردگی بازار مالی نحوه فعالیت و خدمات آن‌ها نیز با یکدیگر متفاوت است. از این‌رو باید در قرارداد بروکری به‌صورت کامل نحوه همکاری سرمایه‌گذار و بروکر و همچنین موضوع فعالیت آن مشخص شود.

تنظیم قرارداد بروکری مانند سایر قراردادهای تخصصی مثل عقود مشارکتی از جمله قراردادهای تخصصی به شمار می‌رود که علاوه‌بر دانش حقوقی نیاز به اطلاعات فنی دارد. از این‌رو بهتر است قرارداد خود را توسط کارشناسان قراردادی تنظیم کنید تا تمامی موارد در آن پیش‌بینی شود.

سوالات متداول

بروکری چیست؟

بروکری به معنای واسطه‌گری در بازار سرمایه است. با این توصیف بروکرها به‌صورت کارگزار در بازار بورس، طلا، ملک و غیره برای سرمایه‌گذار فعالیت می‌کنند.

کارمزد بروکرها چگونه تعیین می‌شود؟

کمیسیونی که بروکرها دریافت می‌کنند، معمولاً درصدی از قیمت خرید یا فروش مشتریان است.