قرارداد کارگزاری چیست؟ نکات نمونه قرارداد کارگزاری + مسئولیت‌ها و تعهدات

در دنیای امروز با افزایش پیچیدگی­‌های حوزه تجارت، تلاش برای کسب سود و افزایش سرمایه شخصی نیز به شکلی تخصصی و حرفه‌­ای دنبال می‌­شود. بسیاری از عرصه­‌های دنیای تجارت مانند خرید و فروش کالاها، اراضی و املاک یا معامله در بازار بورس، با آنکه حامل فرصت‌­های مالی بی­شماری هستند، ممکن است به دلیل وجود فضای تخصصی و حقوقی خود، افراد سرمایه­‌گذار را به راحتی جذب نکنند. به همین جهت، مشاغلی شکل گرفته‌­اند تا مانند پُلی بین خریداران و فروشندگان عمل کنند و در اصل، راه فعالیت­‌های تجاری تخصصی را برای افراد مختلف هموارتر کنند. در این نوشتار به یکی از مهم‌ترین این مشاغل و قرارداد آن، یعنی قرارداد کارگزاری یا بُروکِری می‌­پردازیم.
با ما همراه باشید.

کارگزار کیست و چه کاری انجام می­‌دهد؟

کارگزار یا بُروکر (Broker) شخصی است حقیقی یا حقوقی که بین خریدار و فروشنده واسطه شده و در ازای برقراری ارتباط بین خریدار و فروشنده و فراهم آوردن شرایط معامله، کمیسیون مشخصی دریافت می­کند. به بیان بهتر کارگزاران کسانی هستند که به مشتریان خود در بزنگاه­ های پررونق بازار، از شیوه­‌های مختلف مانند ملاقات حضوری، تلفنی یا آنلاین، قیمت‌­های لحظه­‌ای و نوسانات بازار و شرایط آنی تجارت پر سود را اعلام می‌­کنند و از طریق این چنین مشاوره­ای، مشتری خود را به سمت معامله سودآور و به‌­صرفه موردنظر سوق می‌­دهند. مشتریان هم در اکثر موارد، پیش­تر نزد کارگزاران خود طی قراردادی که ذکر خواهیم کرد، مبالغی سپرده تودیع کرده‌­اند که کارگزار در مواقع موردنیاز از آن برداشت و معاملات مشتری خود را انجام می­دهد. در واقع به­نوعی کارگزار در حکم وکیل مشتری خود عمل می­‌کند.

اصولاً هر کارگزار باید در حیطه تخصصی خود تجربه و مهارت کافی را داشته باشد تا بتواند بهترین موقعیت خرید یا فروش را به مشتری خود اعلام کند و از این طریق برای وی بیشترین سود و کمترین ضرر مالی را به همراه داشته باشد.

به طور مثال در دنیای بورس و تجارت کالا، کارگزاران رسمی وجود دارند که بین بازار بورس و مشتریان خود واسطه شده و علاوه بر تشریح ساز و کارهای تجاری بورس و ارائه تحلیل و مشاوره‌­های خرید و فروش سهام، عمل خرید و فروش را نیز برای آنها انجام می‌­دهند. شکل­‌گیری رابطه کارگزاری نیازمند عقد قرارداد موسوم به کارگزاری است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

قرارداد کارگزاری چیست؟

رابطه قرارداد کارگزاری یا بروکری، رابطه‌­ای دوجانبه است که تابع رابطه قرارداد کار قرار می‌­گیرد. یعنی همانطور که در ماده ۷ قانون کار ذکر شده است در این قرارداد، کارگر (در این قرارداد همان کارگزار) در قبال دریافت حق‌­السعی (کمیسیون معاملات) عمل کارگزاری را برای مدتی معین انجام می‌­دهد. درواقع برای ایجاد رابطه بین مشتری و کارگزار، نیازمند نمونه قرارداد کار برای کارگزاری هستیم که تابع بندهای عمومی قرارداد کار و برخی جزئیات مخصوص به قرارداد کارگزاری است. دو بند مهم تعهدات کارگزار و دستمزد او، به عنوان نمونه در ادامه بررسی خواهند شد.

تعیین محدوده تعهدات و میزان مسئولیت کارگزار

در قرارداد کارگزاری بایستی محدوده تعهد کارگزار به روشنی مشخص شده باشد. به طور مثال یک کارگزار ممکن است تنها تعهدش در حد ارائه مشاوره و تحلیل بازار برای مشتری خود باقی بماند. اما ممکن است طرفین قرارداد توافق کنند که کارگزار حق انجام معامله را هم از طرف مشتری خود داشته باشد. این حق هم ممکن است محدود و یا وسیع شود. مثلاً ممکن است حق انجام معامله به کارگزار به صورت بی­قید و شرط و یا مشروط به شروطی نظیر هماهنگی قبلی با مشتری باشد. پس در انتخاب کارگزار و تعیین حدود وظایف او باید دقت کافی داشت تا ریسک ضرر مالی به حد پایینی برسد.
همچنین بسیار اهمیت دارد که با توجه به میزان تعهد کارگزار، مسئولیت وی واضح و روشن مشخص شود؛ چرا که کارگزار به لحاظ اقتصادی ماموریت­‌های ویژه­ای را بر عهده دارد که در صورت قصور و یا تقصیر وی ممکن است زیان­های بسیار شدیدی گریبان­گیر مشتری وی شود.

شیوه تعیین دستمزد کارگزار

از دیگر بندهای مهم قرارداد کارگزاری، بند مربوط به دستمزد کارگزار است. تعیین دستمزد کارگزار می‌­تواند با شیوه‌­های مختلفی صورت بگیرد. ممکن است مبلغ مشخصی ماهانه به کارگزار تعلق بگیرد و یا بر اساس معاملاتی که کارگزار با موفقیت انجام می­‌دهد درصد مشخصی برای وی کیمیسیون معین شود و کارگزار به صورت پورسانتی کسب درآمد کند. در این قرارداد، شیوه درصدی مرسوم­تر از حقوق ثابت است.

موسسات کارگزاری

امروزه بهره‌بردن از کارگزاری­‌ها بیشتر در قالب شرکت­‌های کارگزاری­ صورت می‌­گیرد که راهی مطمئن­‌تر از انعقاد قرارداد با اشخاص حقیقی محسوب می­‌شود. اگر کارگزار شما یک شخص حقوقی، یعنی یک نهاد یا سازمان کارگزاری باشد، تفاوت‌­هایی وجود دارد. کارگزاری­‌ها تابع مقررات و قوانین مختلفی هستند که از سوی نهادهای نظارتی دولتی بر آنها اعمال می­شوند تا سلامت کاری آنها حفظ شود. به همین جهت برای انعقاد قرارداد با کارگزاری­‌های رسمی لازم است به اصول و قواعد آنها واقف باشید و حتما مقررات کارگزاری موردنظر را مطالعه کنید.

جمع‌بندی

انتخاب کارگزاری مناسب برای تجارت شما، اهمیت زیادی دارد چرا که کارگزاری­‌های رسمی و غیررسمی متعددی وجود دارند که از لحاظ زمینه تخصصی فعالیتشان با یکدیگر  دارای تفاوت‌هایی هستند. پس اولین نکته در انتخاب کارگزاری مناسب، تشخیص زمینه تخصصی فعالیت آن است که مشابه تجارت موردنظر شما باشد. در وهله دوم باید دقت کرد کارگزاری مذکور به طور رسمی و تحت نظارت­‌های دولتی خاص باشد تا با اطمینان بیشتری سرنوشت تجارت خود را به آنها بسپارید. در ادامه هم باید به قوانین و مقررات نهادیِ کارگزاری دقت داشت تا از وقوع مشکلات آتی جلوگیری شود. در مرحله آخر، تنظیم یک قرارداد دقیق و جامع کارگزاری می­‌تواند تجارت شما را تا حد بسیار زیادی بیمه کند. فراموش نکنید که در تنظیم قرارداد کارگزاری بندهایی نظیر تعهدات و مسئولیت کارگزار باید به دقت بررسی شود تا سرمایه شما به درستی مصرف شده و ریسک‌­های مالی آن به کمترین میزان خود برسد. ما در وینداد آماده‌­­ایم تا با ارائه مشاوره‌­های حقوقی، شما را در انتخاب کارگزاری مناسب و همچنین در تنظیم یک قرارداد کارگزاری دقیق و بِروز، همراهی کنیم.