بازیهای رایانه ای محصولاتی پرطرفدار در سراسر دنیا هستند که به حمایت‌های مختلفی از جمله محافظت در حوزه مالکیت فکری نیاز دارند. حقوق مالکیت فکری بازی های رایانه ای به معنی عدم انتشار، کپی، فروش یا هر گونه استفاده از آن‌ها بدون اجازه تولید کننده و صاحب اثر است. در این مقاله با بررسی حقوق مالکیت فکری بازی های رایانه ای به نحوه حمایت از آن‌ها می‌پردازیم.
چرا حمایت حقوقی از بازیهای رایانه‌ای مهم است؟
تولید بازی های رایانه ای، به نسبت تولید کتب و نشریات یا حتی نرم‌افزارهای رایانه‌ای مستلزم صرف هزینه و زمان بسیار زیادی است. شاید اغراق نباشد اگر بگوییم برای تولید یک بازی رایانه‌ای خوب، معروف و محبوب، فعالیت مداوم ده‌ها متخصص علوم مختلف برای چندین سال لازم است. به همین خاطر، بازیهای رایانه‌ای و تیم سازنده آن نیازمند حمایت جدی از نظر قانونی هستند.
نباید فراموش کرد که گردش مالی و تجاری بازیهای رایانه‌ای به حدی است که برخی کشورها، مانند ایالات متحده آمریکا، برای کمپانی‌های بازی‌سازی سهمی اساسی در رونق اقتصاد خود در نظر می‌گیرند و انواع حمایت‌های مالی و حقوقی را از این صنعت به عمل می‌آورند.
به همین خاطر حقوق مالکیت فکری بازی های رایانه ای اهمیت زیادی پیدا می‌کند چرا که با حمایت حقوقی از این کمپانی‌ها و محصولات آن‌ها، چرخه اقتصادی نیز به حرکت درمی‌آید.
چه اشخاصی در حقوق مالکیت فکری بازیهای رایانه ای مورد توجه هستند؟
برای آنکه بتوان حقوق مالکیت فکری بازی های رایانه ای را به خوبی تشریح کرد، نیاز است تا اشخاص دخیل در امر تولید بازی رایانه‌ای را شناخت تا بتوان چتر نظام مالکیت فکری را بر سر آن‌ها گستراند.
عموما اشخاصی که در تولید و عرضه یک بازی رایانه‌ای نقش‌آفرینی می‌کنند شامل افراد زیر هستند:
- تیم طراحی داستان بازی (نویسندگان)
- تیم برنامه‌نویسی و طراحی نرم‌افزار
- تیم طراح مراحل بازی
- تیم طراح رابط کاربری و گیم‌پلی
- طراح هنری بازی (کارگردان هنری)
- طراح فنی بازی (کارگردان فنی)
- صداپیشگان و تیم صدابرداری
- سازندگان موسیقی بازی
- طراح حرکات بازی و اکشن‌ها
- تهیه‌کنندگان و ناشران
- توزیع‌کنندگان
- و غیره.
در تولید بازی رایانه ای اشخاص پرشماری فعالیت دارند که هر یک با توجه به نقش و وظیفه‌ای که بر عهده دارند، نیازمند بهره‌مندی از منافع حقوق انواع مالکیت فکری هستند.
موضوعات حقوق مالکیت فکری بازیهای رایانه ای چیست؟
حال که با اشخاص تولیدکننده بازیهای رایانه‌ای تا حدی آشنا شدیم، به سراغ موضوعاتی می‌رویم که مالکیت فکری و کپی رایت بازی های رایانه ای به حمایت از آن‌ها می‌پردازد.
به طور کلی، موارد زیر، موضوعاتی هستند که می‌توانند در فرآیند تولید بازی رایانه‌ای مورد حمایت حقوق مالکیت فکری قرار بگیرند:
– موتور گرافیکی خاص تولید بازی (در صورتی که ابداعی بوده و ثبت اختراع شده باشد)
– انیمیشن‌ها و تصاویر دیجیتالی
– نقشه‌های بازی
– سناریو و داستان و ایده بازی
– شخصیت‌های بازی
– افکت‌های صوتی و موسیقی بازی
– کدهای برنامه‌نویسی مخصوص بازی
– تصاویر تبلیغاتی و پوسترها
- ثبت لوگو شده و فونت خاص بازی
و غیره.
مالکیت فکری بازی های رایانه ای در ایران
به صراحت در قوانین و مقررات ایران، سخنی از حقوق مالکیت فکری بازی های رایانه ای به میان نیامده است. این ضعف نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای دیگر جهان نیز به چشم می‌خورد. به نظر می‌رسد منشا این عدم مقررات‌گذاری، جدی نگرفتن صنعت بازی در کشورهای در حال توسعه باشد.
هر چند بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای در ایران توانسته گام مهمی در راستای حمایت از بازی‌سازان و بازیهای رایانه‌ای بردارد، اما ضعف اصلی در حوزه حمایت از حقوق مالکیت فکری بازی های رایانه ای همچنان پابرجاست.
با این حال می‌توان با تحلیلی حقوقی، بازی های رایانه ای را تحت حمایت مالکیت فکری قرار داد. برای این هدف، می‌توان به نوعی تولید بازی رایانه‌ای را با تولید نرم‌افزارهای رایانه‌ای مرتبط دانست.
در ایران، قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای توانسته است تا حد زیادی، حمایت‌های مالکیت فکری از برنامه‌نویسان و تولیدکنندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای به عمل بیاورد.
بازیهای رایانه‌ای نیز به عنوان محصولاتی فکری، می‌توانند مطابق نوعی تفسیر تحت عنوان نرم‌افزار رایانه‌ای نیز قرار بگیرند چرا که در فرآیند تولید بازی‌ها نیز از کدنویسی‌های و برنامه‌نویسی‌های مرتبط با تولید نرم‌افزار استفاده می‌شود.
به همین جهت طراحان و تولیدکنندگان و به طور کلی دست‌اندرکاران تولید بازیهای رایانه‌ای می‌توانند در صورتی که محصولات خود را به شکل رسمی ثبت کرده باشند، برای احقاق حقوق مالکیت فکری خود دست به اقدام حقوقی بزنند.
البته نباید فراموش کرد که تفسیر مذکور تنها به عنوان روزنه‌ای برای حمایت از حقوق مالکیت فکری بازی های رایانه ای به حساب می‌آید و قانون‌گذاران بایستی با شناخت ضرورت مقررات‌گذاری در این حوزه، دست به تدوین قوانین و مقررات خاص و حمایت‌گر بزنند.
جمع‌بندی
در این مطلب کوشیدیم تا حقوق مالکیت فکری بازی های رایانه ای را تحلیل و بررسی کنیم و با وجود ضعف‌های قانون‌گذاری، راه‌حل‌هایی برای حمایت از این صنعت ارائه کنیم.
اگر شما نیز در این صنعت فعالیت می‌کنید و نگران حقوق مالکیت فکری بازی های رایانه ای خود هستید، پیش از هر کاری مشاوره‌های لازم را از کارشاسان حقوقی در این خصوص را دریافت کنید. همچنین میتوانید در صورت نقض حقوق، آن را از طریق وکلای مالکیت فکری در کوتاه‌ترین زمان پیگیری نمایید.
سوالات متداول
آیا امکان حمایت از بازی های رایانه ای در ایران وجود دارد؟
بله، طبق قانون مولفان، مصنفان و هنرمندان میتوانید از کپی، انتشار یا فروش غیرقانونی بازیهای خود جلوگیری کنید.
آیا امکان ثبت بازی های رایانه ای وجود دارد؟
در صورت داشتن شرایط قانونی، میتوانید بازی را به عنوان نرم افزار ثبت کنید.
