با رشد روزافزون فضای مجازی و ارتباط عموم افراد جامعه با اینترنت و رایانه، مخاطرات مختلفی نیز به وجود آمده‌اند که امنیت و سلامت شهروندان را تهدید می‌کنند. یکی از تهدیدهای موجود در فضای مجازی، موضوع جرایم رایانه‌ای است که ممکن است افراد ناآگاه را درگیر خود کند. به طور مثال کلاهبرداری رایانه‌ای به عنوان یکی از متداول‌ترین خطرات فضای مجازی می‌تواند برای هر شخصی که در بستر رایانه و اینترنت فعالیت دارد، ایجاد خطر کند. در این مطلب مجله حقوقی وینداد، سعی داریم تا به موضوع کلاهبرداری رایانه‌ای و مصادیق آن و قوانین و مقررات مرتبط با این موضوع بپردازیم.
منظور از جرایم رایانه‌ای چیست؟
در یک تعریف کلی، می‌توان گفت که جرایم رایانه‌ای به کلیه جرایمی گفته می‌شود که با استفاده از رایانه یا سایر سیستم‌های دیجیتال و در بستر سایبری توسط اشخاص انجام می‌گیرند.
جعل رایانه‌ای، کلاهبرداری رایانه‌ای، سرقت رایانه‌ای، شنود غیرمجاز، اخلال در داده‌ها، نشر اکاذیب و… مصادیقی از جرایم رایانه‌ای هستند.
در واقع جرایم رایانه‌ای عمدتا همان جرایم سنتی و متداولی هستند که در یک جامعه امکان وقوع دارند، با این تفاوت که در بستر مجازی و با استفاده از رایانه و سیستم‌های مانند آن انجام می‌پذیرند.
جرم کلاهبرداریِ رایانه‌ای چه تعریفی دارد؟
برای آنکه تعریف درستی از جرم کلاهبرداری رایانه‌ای ارائه دهیم بایستی به مستند قانونی این جرم رجوع کنیم. جرم کلاهبرداری رایانه‌ای در ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیکی و همچنین ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای مورد اشاره قرار گرفته است. تعریف این مواد نسبتا مفصل است که می‌توان به آنها رجوع کرد، اما به طور خلاصه می‌توان گفت که در جرم کلاهبرداری رایانه‌ای، مجرم با استفاده از سیستم‌های رایانه‌ای و در بستری مجازی و با توسل به تقلب و فریب، اموال افراد یا سایر امتیارات و منافع مادی آنها را به دست می‌آورد.
می‌توان گفت که جرم کلاهبرداری رایانه‌ای به معنای به دست آوردن اموال افراد به وسیله رایانه یا سایر سیستم‌های مجازی و با استفاده از روش‌های فریب‌کارانه و متقلبانه است.
مصادیق جرم کلاهبرداری رایانه‌ای چیست؟
با رجوع به مواد مرتبط با این جرم که در بخش قبل ذکر شد، می‌توان برخی از مصادیق کلاهبرداری رایانه‌ای را استخراج کرد. وارد کردن داده، تغییر یا محو آنها، متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه‌های رایانه‌ای از مصادیق جرم کلاهبرداری رایانه‌ای هستند که در این مواد به آن اشاره شده است. در ادامه، با ذکر مثال، به سه مورد از مصادیق فوق الذکر اشاره می‌کنیم.
به طور مثال منظور از کلاهبرداری از طریق تغییر داده‌ها، این است که مثلا یک فرد با تغییر داده‌های حساب بانکی خود در فضای اینترنت بانک، بانک را فریب دهد که اقساط وام خود را پرداخته است.
همچنین کلاهبرداری رایانه‌ای از طریق محو کردن داده‌ها به این شکل قابل تصور است که یک فرد با استفاده از رایانه بتواند اسناد بدهکاری خود را نسبت به بانک از بین ببرد یا آنکه سوءسابقه کیفری خود را با روش‌های متقلبانه محو کند.
توقف داده‌ها نیز می‌تواند به این شکل انجام شود که مجرم، با ایجاد وقفه در یک سیستم رایانه‌ای، فرایند انتقال وجوه به حساب یک شخص را متوقف و حساب شخصی خود را جایگزین آن کند.
نباید فراموش کرد در تمام این موارد استفاده متقلبانه و فریب‌کارانه از رایانه و همچنین تلاش برای کسب امتیاز یا منفعت مالی (به دست آوردن وجوه حساب یک فرد، فرار از بدهی بانکی و…) عناصر جرم کلاهبرداری رایانه‌ای را تشکیل می‌دهند.
جرم کلاهبرداری رایانه‌ای چه مجازاتی در پی دارد؟
قانون‌گذار برای جرم کلاهبرداری رایانه‌ای در دو قانون تجارت الکترونیکی (مصوب ۱۳۸۲) و جرایم رایانه‌ای (مصوب ۱۳۸۸)، مجازات‌های مختلفی را پیش‌بینی کرده است. با توجه به آنکه قانون جرایم رایانه‌ای نسبت به قانون تجارت الکترونیک، دیرتر تصویب شده و اصطلاحا قانون موخر است و با در نظر گرفتن آنکه قانون جرایم رایانه‌ای قانون خاص در حوزه جرایم رایانه‌ای محسوب می‌شود، به نظر می‌رسد ملاک مجازات نیز، مقرراتی است که در قانون جرایم رایانه‌ای پیش‌بینی شده است.
مطابق ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای، اولین مجازات مجرم کلاهبرداری رایانه‌ای، رد مال به صاحب آن است. منظور از رد مال این است که منافع مالی و یا امتیازات مادی که مجرم با کلاهبرداری رایانه‌ای کسب کرده است باید به صاحب آن برگردانده شود. همچنین به تشخیص دادگاه، ممکن است مجرم به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از دو میلیون تومان تا ده میلیون تومان محکوم شود. لازم به ذکر است که امکان جمع شدن دو مجازات حبس و جزای نقدی نیز وجود دارد.
آیا درگیر یک کلاهبرداری رایانه‌ای شده‌اید؟
هر چند، بسیاری از افرادی که روزانه از رایانه و اینترنت استفاده می‌کنند، دارای اطلاعات مورد نیاز برای در امان ماندن از سوءاستفاده‌های اینترنتی هستند، اما نباید فراموش کرد که به تعداد قربانیان جرایم رایانه‌ای مانند کلاهبرداری رایانه‌ای، روز به روز افزوده می‌شود.
نقش وکلای دادگستری و مشاوران حقوقی در این میان، اهمیت زیادی دارد چرا که این افراد می‌توانند به احقاق حقوق قربانیان کلاهبرداری اینترنتی کمک به سزایی کنند.
ما در وینداد با داشتن تیمی از وکلای باتجربه و مشاوران حقوق فضای مجازی، آماده ارائه خدمات حقوقی هستیم تا افرادی که به نوعی درگیر موضوعات کلاهبرداری رایانه‌ای هستند، بتوانند تا حد ممکن زیان‌های وارد شده به اموال خود را رفع کنند.
ممنون از توضیحات شما . .