از آن جایی که برای داشتن یک کسب و کار موفق انعقاد برخی از قراردادها بسیار ضروری به نظر می‌رسد، لذا در صدد هستیم این قراردادها را به تفصیل شرح دهیم.
اولین و مهم‌ترین قرارداد، تفاهم‌نامه بنیان‌گذاران است که میان موسسین منعقد می‌شود. دو قرارداد مهم دیگر نیز ضروری به نظر می‌رسد که عبارتند از Term sheet و Shareholders agreement که ما در این نوشته در مورد تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری ( Term sheet ) صحبت خواهیم کرد.
تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری ( Term Sheet) سندی است که به تشریح مسائل مهم مالی و اقتصادی، میزان کنترل و تصمیم‌گیری و بندهای حمایتی از سرمایه‌گذار می‌پردازد. در واقع سرمایه‌گذاران با استفاده از این سند، پیش‌نویس قرارداد سرمایه‌گذاری را تهیه و تنظیم می‌نمایند.
این توافق‌نامه یک توافق‌نامه غیر الزام آور است که قواعد و مقرراتی را که ذیل آن باید سرمایه‌گذاری صورت بگیرد مشخص می‌کند. زمانی که طرفین مشمول به توافقی که شامل جزئیات این موارد باشد رسیدند یک قرارداد الزام آوری که مطابق با این توافق است شکل می‌گیرد. این امر در واقع زمینه‌ای را فراهم می‌کند که این اطمینان حاصل شود که اکثر سرمایه‌گذاران بر روی مفاد ضروری این تفاهم‌نامه توافق حاصل کرده‌اند و از پیش آمدن برخی از اشتباهات در فهم این توافق‌نامه جلوگیری شود.
در واقع این تفاهم‌نامه یک توافق پیشگام و قبل از توافق‌نامه سهامداران ( Shareholders agreement ) می‌باشد.
مواردی که این قرارداد پوشش می‌دهد عبارت است از:
- جزئیات سرمایه‌گذاران
- تقسیم سهام (عادی یا ممتاز بودن آن)
- میزان سرمایه
- درصد مشارکت و حق رای
اصولا سرمایه گذاران به میزان سهام خود حق رای دارند. در این توافق نامه در این مورد صحبت می شود که آیا دارندگان سهام ممتاز حق رای دارند یا خیر.
- انحلال
- عدم رقیق شدن سهام
سهام رقیق شده در واقع کاهشی در درصد سهام است که در نتیجه صدور سهام جدید رخ می‌دهد. همچنین در مواقعی که دارندگان سهام، سهام خود را به اجرا می‌گذارند این امر رخ می‌دهد. تقسیم سهام رقیق شده زمانی اتفاق می‌افتد که شرکت به سرمایه اضافی نیاز دارد که به عنوان سهام جدید در بازارهای سهام عرضه می‌شود.
Anti-Dilution بندی است که طی آن اگر سهامی رقیق شد از سرمایه‌گذار حمایت می‌کند ولی این امر به ضرر سهامداران عادی شرکت است.
- عدم رقابت ( Non-compete)
با افزودن این بند سرمایه گذاران کارمندان و بنیان گذاران را از راه اندازی کسب و کاری شبیه به کسب و کار فعلی در صورت جدایی از شرکت باز می دارند.
- مقررات کلیدی توافق نامه سهامدارن ( shareholders agreement )
- جزئیات اعضای هیئت مدیره
باید توجه داشت که انتخاب اعضای هیئت مدیره از حیث برقرار شدن تناسب سازمانی و انتخاب اعضایی با مهارت های مختلف می تواند مهم باشد و در روند آینده شرکت تاثیر به سزایی خواهد داشت.
- وستینگ ( Vesting )
سهام بنیان‌گذاران و افراد کلیدی سهامی است که طی چندین سال فعالیت و تلاش در شرکت به مالکیت قطعی آن‌ها در می آید که در اصطلاح به آن وستینگ می‌گویند. در واقع در طی گذشت مدت زمان مشخصی این سهام به افراد تعلق می‌گیرد.
- Drag along
حقی است که این قابلیت را به سهامداران اکثریت می دهد تا سهام داران اقلیت را ملزم کنند که به فروش شرکت بپیوندند. این امر در واقع حقی است که از سهامداران اکثریت و منافع آن ها حمایت می کند. البته این اکثریت باید برای اقلیت همان قیمت و شرایطی را در نظر بگیرند که برای هر فروشنده دیگری در نظر می‌گیرند.
- Tag along
تعهدات قراردادی است که برای حمایت و حفاظت از منافع سهامداران اقلیت به ویژه در شرایطی که سرمایه قرار داده شده ریسک بردار باشد، به کار می‌رود. اگر اکثریت سهامداران سهام خود را به فروش برسانند این امر به سهامداران اقلیت این اجازه را می دهد که به معامله بپیوندند و سهام اقلیت خود را به فروش برسانند. در واقع حقی است که سهامداران اکثریت را مجبور می کند که دارایی اقلیت را نیز مشمول فرآیند مذاکرات کنند و تا امکان اجرا شدن این حق فراهم شود.
طی این قرارداد سرمایه گذار می‌خواهد که به چه چیزی برسد؟
- حمایت از سرمایه در مواقعی که عملکرد شرکت ضعیف است از طریق قواعدی که این امکان را برای آن‌ها فراهم می‌کند که در صد بالاتری از سود حاصل شده را نسبت به مقدار تعیین شده برای خود در نظر بگیرند.
- حفظ حق رای از طریق اقدامات مشارکتی مشخص
- حفظ اختیاراتی برای مجبور کردن هیئت مدیره و اعضای اجرایی برای فروش شرکت بعد از گذشت مدت زمان طولانی بعد از این‌که سرمایه‌گذاران در آن مشارکت کردند.
- اطمینان حاصل کردن از این امر که بنیان‌گذاران و اعضای اصلی شرکت در شرکت می مانند.
- در دست داشتن حق وستینگ برای در رهن گداشتن سهام اعضا
- انعقاد قرارداد عدم رقابت و توافق‌نامه انتساب مالکیت معنوی برای اطمینان حاصل کردن از این امر که اعضای کلیدی و بنیان‌گذاران اقدام به شکل‌گیری این ایده در شرکت دیگر و با سرمایه‌گذاران دیگر نمی کنند.
تفاوت‌های Term sheet agreement و co-founder agreement
همان‌طور که مستحضرید تفاهم‌نامه بنیان‌گذاران میان موسسین یک کسب و کار منعقد می‌شود که میزان مالکیت، مسئولیت‌ها و سرمایه‌گذاری اولیه هر یک از بنیان‌گذاران را مشخص می‌کند. تفاوت این دو تفاهم‌نامه در این است که تفاهم‌نامه بنیان‌گذاران صرفا در روابط میان بنیان‌گذاران اثر حقوقی دارد در حالی که تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاران هر دو گروه را دربر می‌گیرد. نکته قابل توجه این است که این تفاهم‌نامه تضمین کننده این امر است که هر یک از سرمایه‌گذاران خط مشی، ساختار و وظایف خود را به خوبی درک کرده‌اند.
این نوشته با هدف شفاف‌سازی مفاد تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری درج شد. در ادامه در باب تفاهم‌نامه سهامداران نیز مطالبی درج خواهد شد.
