داوری، یکی از روش‌های حل اختلاف است، که این گزینه را در اختیار طرفین دعوا قرار می‌دهد که خارج از سیستم سنتی دادگاه اختلاف خود را حل و فصل کنند. این روش در کنار روش‌هایی مانند سازش، مصالحه، میانجیگری و دادرسی اختصاصی روشی نسبتا جدید محسوب می‌شود. در این روش طرفین دعوا از طریق داوری موردی و سازمانی با توافق یکدیگر داور یا داورانی را انتخاب کرده و رسیدگی به دعوا و حل اختلاف را به آن ها می‌سپارند. روش داوری اغلب برای اختلافات تجاری بین‌المللی به کار برده می‌شود زیرا در دعاوی تجاری بین‌المللی انتخاب دادگاه به دلیل متفاوت بودن تابعیت طرفین دشوار است. مزیت‌های مختلف این روش باعث استقبال روز افزون تجار و موسسات تجاری از این روش شده است. جلوگیری از اطاله دادرسی، محرمانه ماندن اطلاعات دعوا، کم شدن هزینه‌های دادرسی، تبعیت داور از توافقات طرفین و غیره از مزایای داوری به حساب می‌آیند.
در این مطلب به تفاوت داوری موردی و سازمانی خواهیم پرداخت پس با ما همراه باشید.
مهم‌ترین تقسیم بندی داوری کدام است؟
- داوری داخلی و بین‌المللی
- داوری موردی و سازمانی
داوری داخلی
داوری داخلی مربوط به زمانی است که دعوا در حوزه قضایی یک کشور باشد، فرقی ندارد موضوع دعوا در آن کشور باشد یا نه و حتی طرفین دعوا تبعه کدام کشور باشند، تا زمانی که محل پرونده حوزه قضایی آن کشور باشد، داوری آن داخلی محسوب می‌شود.
داوری بین‌المللی
داوری بین اشخاص حقیقی یا شرکت هایی است که ملیت آن ها متفاوت است و در قرارداد میان آن ها به شرط داوری اشاره شده است. کنوانسیون‌ها و نهاد بین المللی‌ای وجود دارند که داوری بین‌المللی را بر عهده می‌گیرند. کنوانسیون نیویورک، مرکز داوری سازمان ملل متحد و دادگاه داوری بین‌المللی از جمله نهادهای داوری بین‌المللی هستند. دعاوی مرجوعه به داوری بین‌المللی معمولا میان دولت‌ها، شرکت‌های چندملیتی و تجار است.
داوری موردی
این نوع از داوری برای زمانی است که طرفین، اشخاص حقیقی را به عنوان داور منتخب خود به طرف دیگر معرفی می‌کنند و داوران نیز میان خود سرداور را انتخاب کرده و اقدام به رسیدگی دعوا و صدور حکم می‌کنند. در این نوع از داوری طرفین باید تمام جزئیات داوری از جمله تعداد داوران، قانون حاکم بر داوری، نحوه انتصاب داوران و غیره را مشخص کنند. کم شدن هزینه‌های اداری و تسریع در رسیدگی از دلایل استقبال اشخاص از داوری موردی است.
توافق بر سر مراجعه به داوری هم می‌تواند قبل از بروز اختلاف باشد هم پس از آن اما تعیین جزئیات داوری است که اهمیت زیادی دارد و باید بر سر آن توافق شود. با این حال گاهی پیش می‌آید که طرفین نمی‌توانند بر سر موضوعاتی مثل محل انجام داوری یا قانون حاکم توافق کنند در این صورت هم دادگاه و هم شخص ثالث می‌تواند موضوعات مورد اختلاف را حل کنند.
داوری سازمانی
در داوری سازمانی، موسسه‌ای تخصصی در زمینه داوری وظیفه اجرای روند داوری را بر عهده می‌گیرد. هر موسسه مجموعه‌ای از قوانین خاص خود را دارد که چارچوبی را برای داوری فراهم می‌کند و شکل مدیریتی خاص خود را برای کمک به روند داوری پیش می‌گیرد. داوری سازمانی طرفین را از نوشتن توافقات و قراردادها برای داور نجات می‌دهد. طرفین پس از انتخاب موسسه به عنوان داور سازمانی می‌توانند از پیش‌نویس‌های موسسات و حتی لیست داورهای موسسه استفاده کنند.
برخی از مؤسسات معروف داوری عبارتند از: دادگاه داوری بین‌المللی لندن (LCIA) ، اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) ، مرکز مالی بین‌المللی دبی (DIFC) و مرکز داوری بین‌المللی دبی (DIAC). تقریباً ۱۲۰۰ موسسه در سراسر جهان وجود دارد که خدمات داوری ارائه می‌دهند و برخی از آنها با تجارت یا صنعت خاصی سر و کار دارند.
لازم نیست که مراحل دادرسی موردی کاملاً جدا از داوری سازمانی باشد. معمولا تعیین یک داور واجد شرایط می‌تواند طرفین را به توافق برساند که از یک موسسه داوری تخصصی به عنوان مقام نصب کننده داور استفاده کنند. علاوه بر این، طرفین ممکن است تصمیم بگیرند که در هر زمان از داوری موردی به داوری سازمانی تغییر رویکرد دهند.
تفاوت های مهم داوری موردی و سازمانی
- داوری سازمانی تحت قوانین یک سازمان و در چارچوب‌های مشخص آن انجام می‌شود اما داوری موردی توسط اشخاص حقیقی، داوران، صورت می‌گیرد و قوانین حاکم بر اقدامات آنها طبق توافقات تحت قرارداد طرفین است.
- اقدامات داور یا داوران در داوری موردی قابل انعطاف است و طرفین هر لحظه می‌توانند با مذاکره، چارچوب و مقررات جدیدی تعیین کنند، اما در داوری سازمانی فعالیت داوران طبق چارچوب‌های موسسه و غیر قابل تغییر است.
- انتخاب داور در داوری سازمانی محدود به لیست مشخص موسسه داوری است اما داوری موردی دست طرفین را برای انتخاب داور باز می‌گذارد.
- از آنجایی که در داوری سازمانی تمام روند داوری بر عهده موسسه است، طرفین فرصتی برای مذاکره دوباره و تغییر روش حل اختلاف یا مراجعه به دادگاه وجود نخواهد داشت. البته این موضوع به این دلیل است که موسسات داوری سعی دارند که روند انجام داوری را سریع و محدود کنند.
- اغلب اوقات هزینه داوری سازمانی هم از داوری موردی بیشتر است هم از هزینه‌های دادگاه. در واقع هزینه داوری بیش از هزینه واقعی حل اختلاف خواهد شد.
- تدارک مجموعه کامل از مقررات برای داور در داوری موردی هم وقت گیر هم هزینه‌بر است و حتی ممکن است در نهایت تمام توافقات توسط داوران رعایت نشود. اما قوانین و مقررات در داوری سازمانی از پیش تعیین شده‌اند و داوران موسسه موظف به رعایت چارچوب‌ها هستند، این موضوع باعث تسریع در عملکرد داوران می‌شود. استفاده از قوانین نمونه هم راه حل سریعی محسوب می‌شود.
درباره تفاوت داوری موردی و سازمانی سوالی دارید؟
به طور کلی داوری بر اراده آزاد و تصمیم طرفین تاکید دارد و گفته می‌شود، سپردن داوری به موسسات داوری خلاف روح داوری ست با این حال در دنیای امروزی داوری موردی بیشتر برای اختلافات کوچک داخلی با هزینه کمتر کاربرد دارد و در صورت ایجاد اختلاف بین‌المللی و بزرگ مراجعه به داوری سازمانی اجتناب ناپذیر است. نهایتا انتخاب داوری موردی و سازمانی بستگی به شرایط طرفین دارد و بهتر است از قبل، در قرارداد آنها ذکر شود.
اگر با خواندن این مقاله در مورد این موضوع باز هم سوالی دارید میتوانید با کارشناسان حقوقی وینداد در ارتباط باشید.
موضوع داوری به زبان درست تبیین کردید
سلام و احترام
ممنون از حسن توجه شما