ثبت ایده و مالکیت فکری به چه صورت است؟ چگونه می توانید از ایدهها و طرح‌های خود محافظت کنید؟ یا اصلا در چه شرایطی یک ایده به عنوان طرحی خاص قبول می‌شود؟ این‌ها سوالاتی‌‌ست که ذهن اغلب صاحبان طرح و ایده را به خود مشغول کرده و اکثر این اشخاص اگرچه در زمینه‌ی کاری خود بسیار حرفه‌ای و شاخص اند اما اطلاعات کافی برای محافظت از طرح‌ها و ایده‌های خود در زمینه‌ی مالکیت فکری را ندارند.
نخستین قدم درحفاظت از دارایی‌های فکری، ثبت قانونی آن است. اگر ثبت ایده در مالکیت فکری صورت نگیرد صاحب آن نمی‌تواند از امتیازهای آن به طور کامل استفاده کند و همیشه باید نگران دسترسی دیگران به طرح و ایده خود باشد.
در این راستا قوانین مالکیت فکری برای محافظت از ایدهها وضع شده‌اند که اطلاع از آن و آشنایی با شرایط و مراحل لازم می‌توانند مراحل ثبت ایده و مالکیت فکری را به درستی طی کنند و نگران از دست دادن دارایی‌های فکری خود نباشند.
در این مقاله با روش‌های ثبت ایده و نحوه محافظت از آن در قانون مالکیت فکری به‌طور کامل آشنا خواهید شد.
مالکیت فکری چیست؟
مالکیت فکری ترجمه‌ی عبارت Intellectual Property است. مالکیت فکری در واقع، مالکیت دارایی‌های نامشهود اشخاص است که که قابل لمس نبوده و نامحسوس‌اند. در انواع مالکیت فکری حقی برای پدیدآورنده نسبت به یافته‌ها، نتایج، ایدهها و آثار فکری ایجاد می‌شود.
مالکیت فکری (شامل مالکیت مادی و معنوی) از جمله حقوقی ست که بعد از به وجود آمدن یک ابتکار منحصر به فرد یا ابزار جدید یا ایده به صاحب آن تعلق می‌گیرد. این حق قلمرو وسیعی دارد و شامل هرچیزی می‌شود که زاییده فکر و ذهن آدمی است.
حقوق مالکیت فکری در واقع حمایت از حق بهره‌برداری از خلاقیت منحصر به فرد یک شخص است. با این حال صرف حمایت از فکر یا ایده مطرح نیست بلکه این فکر یا ایده برای حمایت شدن باید به صورت فیزیکی بروز پیدا کند و این همان چیزی‌‌ست که ثبت ایده در مالکیت فکری را مهم می‌کند، اما از نظر قانون چه چیزی به عنوان ایده تلقی می‌شود !؟ و چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟ در ادامه پاسخ به آن پاسخ می‌دهیم.
ایده و مالکیت فکری آن چیست؟
ایده یا طرح در حقیقت یک تصور ذهنی است. این تصویر باید در قالب یکی از انواع مالکیت فکری بیان شود تا بتوان از طریق قانون مالکیت فکری و کپی رایت از آن حمایت کرد.
برای مثال ایده شما می‌تواند در قالب یک طرح صنعتی، لوگو، نشان جغرافیایی، اختراع و غیره به ثبت برسد یا در قالب محتوا، کتاب، بازی فکری، نمایش، فیلم، موسیقی و غیره تولید شود تا از طریق قانونی امکان حمایت از آن به وجود بیاید.
در واقع یک ایده زمانی قابل حمایت است که در قالب یکی از انواع مالکیت فکری بروز پیدا کند.
امروزه این دارایی‌های فکری در دنیای فناوری بسیار ارزشمند هستند. چرا که نوآوری در تولید محصولات جدید و ارائه ایده‌های ناب از عوامل مهم سودآوری و حضور پرقدرت در بازارهای رقابتی ست.
همان طور که می‌دانید ثبت ایده در مالکیت فکری کمک می‌کند از ایده محافظت شود به این صورت که ابتدا این ایده به نام شخص ثبت می‌شود و سپس حق انحصاری استفاده از این ایده به شخص دارنده تعلق می‌گیرد، اما چه ایده‌ای در مالکیت فکری شرایط ثبت دارد؟
شرایط ثبت ایده
در صورتی که یک ایده به ثبت برسد باید شرایط زیر را داشته باشد:
- جدید بودن در سطح دنیا: جدید بودن به این معنا است که ایده قبلا به هیچ شکل افشاء عمومی نشده باشد در واقع اولین جایی که نوآوری در آن فاش شده است، اداره مالکیت معنوی باشد.
- دانش و نوآوری: اگر ایده شما یک اختراع است باید مشکلی را در یک حرفه یا فن برطرف کند و تنها جدید بودن ایده کافی نیست. بلکه باید راه حل تکنیکی جهت رفع مشکل موجود در صنعت مربوطه ارائه دهد.
- ابتکار و خلاقیت
- احراز قابلیت ساخت و اجرا
ثبت ایده در مالکیت فکری تا زمانی که به شکل بیرونی بروز پیدا نکند، قابل ثبت نیست. بنابراین یکی دیگر از این شرایط این است که ایده طبق قوانین و مقررات به شکلی ارائه شود تا با احراز سایر شرایط بتوان آن را ثبت کرد.
ثبت ایده با توجه به اینکه در قالبی باشد متفاوت خواهد بود. برای مثال اگر ایده شما یک طرح صنعتی باشد نحوه ثبت آن متفاوت از زمانی است که آن را در قالب یک اختراع انجام داده‌اید.
ثبت ایده و مالکیت فکری چگونه است؟
مطابق با قانون تجارت ایران، دارندگان مالکیت فکری می‌توانند ایده‌های خود را در قالب انواع مالکیت فکری مثل طرح صنعتی، اختراع، علامت تجاری و لوگو و غیره به ثبت برسانند و از حقوق و امتیازات آن بهره‌مند شوند.
این حقوق شامل حقوق مادی و معنوی است که بر اساس آن حق انحصاری بر آنچه پدید آمده است، دارید. برای مثال پس از ثبت اختراع یا علامت تجاری می‌توانید آن را با تنظیم قرارداد لیسانس یا واگذاری حق امتیاز با اشخاص دیگر برای مدت محدود و طبق شرایط خاصی واگذار کنید. یا از کپی شدن و سوءاستفاده توسط افراد دیگری جلوگیری نمایید. بر اساس حقوق معنوی نیز شما مالک انحصاری اثر خود هستید و نام شما در گواهی ثبت شده به عنوان مالک درج می‌شود.
ایده های فکری می توانند هم زمان توسط یک تا چند زمینه در مالکیت فکری مورد حمایت باشند اما با توجه به اینکه در چه زمینه‌ای از حقوق مالکیت فکری قرار است به عمل برسد، چگونگی ثبت آن هم متفاوت است.
در صورتی که ایده، قابلیت ثبت به عنوان اختراع را داشته باشد یا بتواند طرحی از پیش ایجاد شده را بهبود ببخشد می‌توانید از طریق اداره مالکیت معنوی اقدام کنید.
اما چنانچه ایده قابلیت اظهار فیزیکی را نداشته باشد، می‌توانید از کپی رایت استفاده کرده و آن را در قالب یک اثر مثل محتوا، کتاب، موسیقی یا فیلم مورد حمایت قرار دهید.
ایده ممکن است در یک حوزه خدماتی، تولیدی یا تجاری باشد در این مورد برای جلوگیری از سوء استفاده می‌توانید علامت تجاری آن را در یک طبقه به نام خود ثبت کنید.
جمع‌بندی
ثبت ایده و مالکیت فکری آن با توجه به رقابت تنگاتنگی که در زمینه‌های مختلف به‌ویژه کسب‌وکارها وجود دارد، اهمیت زیادی پیدا می‌کند. چرا که بسیاری از این ایدهها می‌توانند اعتبار و همچنین سرمایه‌های زیادی را برای صاحبان آن‌ها داشته باشند.
اما از آنجایی که ثبت ایده به تنهایی در قانون امکان‌پذیر نیست باید آن را در قالب یکی از انواع مالکیت فکری مثل برند و لوگو، طرح صنعتی، اختراع،ِ نشان جغرافیایی غیره به ثبت برسانید. یا از طریق قانون کپی رایت در زمینه آثار مختلفی مثل کتاب، محتوا، موسیقی، فیلم و غیره از آن حمایت نمایید.
برای ثبت ایده در قالب هر یک از انواع مالکیت فکری و مشاوره‌های لازم در این مورد می‌توانید با کارشناسان ثبتی در ارتباط باشید. همچنین در صورت نقض حقوق مالکیت فکری خود به سادگی آن‌ها را با کمک وکلای مالکیت فکری پیگیری کنید.
سوالات متداول
آیا امکان ثبت ایده در ایران وجود دارد؟
امکان ثبت ایده در ایران به تنهایی وجود ندارد بلکه باید آن را در قالب یکی از انواع مالکیت فکری مثل اختراع، طرح صنعتی و غیره به ثبت برسانید.
ثبت ایده و مالکیت فکری چگونه حمایت می‌شود؟
با ثبت ایده به عنوان یکی از انواع مالکیت صنعتی یا هر یک از مصادیق کپی رایت می‌توانید از ایده خود حمایت کنید.
