همراه با پیشرفت تکنولوژی و ایجاد کاربردهای جدید برای آن، جرائم مربوط به این حوزه و موارد طرح دعوی جرائم رایانه‌ای نیز گسترش پیدا کرده است. هر چه در فضاهای تکنولوژی مثل اینترنت، رایانه، گوشی موبایل و دستگاه‌های هوشمند استفاده و امکانات جدید ایجاد شود، افرادی وجود دارند که راه نفوذ و سؤاستفاده ازآن‌ها را پیدا کرده و جرایمی مرتکب می‌شوند؛ برای مثال تا قبل از آن که بیت کوین ایجاد شود هیچ جرمی در این زمینه وجود نداشت اما با ایجاد بیت کوین و گسترش آن در جهان افراد اقدام به کلاهبرداری، دزدی و جعل این ارز دیجیتال کردند.
طبیعتاً پس از تشکیل و گسترش این حوزه باید سریعاً اقدام به قانون‌گذاری و ایجاد آیین‌نامه‌های پیش‌گیری از این جرائم، کرد. در ایران نیز قانون جرائم رایانه‌ای در سال ۱۳۸۸ به تصویب رسید و با تعیین مصادیق مجرمانهٔ حوزهٔ رایانه‌ای و مخابراتی مجازات‌های این جرائم را تعیین کرد.
جرائم رایانه‌ای کدامند؟
طبق مواد قانون، جرائم رایانه‌ای که ممکن است موضوع طرح دعوی جرائم رایانه‌ای قرار گیرند ، عبارتند از:
- جرائم علیه محرمانگی که شامل دسترسی غیرمجاز، شنود غیر مجاز و جاسوسی رایانه‌ای می‌شود؛
- جرائم علیه صحت و تمامیت داده‌ها که عبارت‌ست از جعل رایانه‌ای؛
- سرقت و کلاهبرداری رایانه‌ای؛
- جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی مثل انتشار محتویات مستهجن؛
- هتک حیثیت و نشر اکاذیب مانند تغییر و تحریف در صوت و تصاویر دیگران و پخش آن در رسانه‌های اجتماعی یا تهمت و توهین به افراد؛
- تولید و انتشار نرم‌افزارها و داده‌هایی که صرفاً محتویات مجرمانه دارند؛
- در دسترس قراردادن گذرواژه یا داده‌های محرمانه رایانه‌ای؛
- انتشار آموزش‌های غیرمجاز مثل آموزش شنود غیرمجاز یا تخریب سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی.
این جرائم در تبصره‌ها و رویه‌های قضایی گسترش پیدا کرده‌اند تا تمام جرایمی که در این فضا اتفاق می‌افتد را شامل شوند، علاوه بر تعیین جرائم، در انتهای این قانون آیین دادرسی قانون جرائم رایانه‌ای آورده شده تا دادگاه‌ها، قضات و نهادهای مرتبط مسئولیت خود را در قبال این حوزه بشناسند.
نحوهٔ ثبت شکایت و طرح دعوی جرائم رایانه‌ای چگونه است؟
ورود به فضای مجازی باید همراه با آمادگی و اطلاع قبلی از این فضا صورت گیرد، همان‌طور که اگر در یک خانه باز باشد سرقت از آن راحت‌تر انجام می‌شود، اطلاعات شما نیز اگر در معرض عام بود و درست حفاظت نشوند هر لحظه امکان سرقت، جعل و اعمال مجرمانه نسبت به آن‌ها وجود دارد.
اگر یکی از جرائم رایانه‌ای علیه شما اتفاق افتاده‌است باید با رعایت موارد زیر اقدام به طرح دعوی جرائم رایانه‌ای کنید:
- فوری شکایت کنید: در جرائم رایانه‌ای هر لحظه امکان از بین رفتن مدارک، فرار مجرم و سخت‌شدن دسترسی به او وجود دارد؛ پس اگر جرمی علیه شما اتفاق افتاده است با به یاد سپردن جزئیات سریعاً اقدام به ثبت شکایت خود کنید.
- نگهداری از مدارک: همهٔ مدارک، اسناد، تصاویر و نوشته‌ها با یک دسترسی غیر مجاز و یا حتی مجاز قابل از بین رفتن هستند به شکلی که انگار هرگز وجود نداشته‌اند؛ پس سعی کنید مدارک را به شکل‌های مختلف مثل گرفتن اسکرین شات، عکس گرفتن از آن‌ها توسط گوشی دیگر، رمزگذاری و غیره حفظ کنید، اگر این امکان وجود نداشت حداقل تمام اتفاقات مربوط به جرم را به یاد بسپارید یا آن‌ها را یادداشت کنید.
مراحل طرح دعوی علیه جرائم رایانه‌ای:
- سامانهٔ ثنا برای ثبت الکترونیکی تمام شکایت‌ها ایجاد شده و شروع رسیدگی به هر دعوا با ثبت آن در سامانه‌ثنا صورت می‌گیرد http://sakha.adliran.ir/Accusation.aspx پس از طرح شکایت و پرداخت هزینهٔ اولیه، پرونده شما در نوبت رسیدگی قرار می‌گیرد. راه دیگری که برای ثبت شکایت وجود دارد مراجعهٔ حضوری در یکی از مراکز پلیس فتاست در این مراکز شما باید شکایت را به طور مکتوب ثبت کرده و منتظر ارجاع آن به دادسرا باشید.
- پس از ثبت و طرح دعوی جرائم رایانه‌ای و ارائه الکترونیکی یا فیزیکی مدارک لازم، مراتب از طریق پیامک به شما اطلاع داده خواهد شد مثلاً این‌که در چه روز و ساعتی و با به همراه‌داشتن کدام مدارک به دادسرای رسیدگی به جرائم رایانه‌ای مراجعه کنید. البته روند بررسی پرونده را می‌توانید از طریق سامانه پیگیری کنید. در مرکز هر استان یک شعبه دادسرای جرائم رایانه‌ای وجود دارد که به دعاوی مربوطه رسیدگی می‌کند. پلیس فتا به عنوان مجری قانون نیز در شهرستان‌ها و در مرحلهٔ پیش از دادرسی وظیفهٔ ثبت و رسیدگی به شکایات را برعهده دارد.
- پروندهٔ جرائم رایانه‌ای و موارد طرح دعوی جرائم رایانه‌ای برای جمع‌آوری و ثبت مدارک به دادسرای رسیدگی به جرائم رایانه‌ای می‌رود، دادیار موظف است دستور تفتیش، بررسی، انسداد، تعقیب و دیگر اقدامات لازم را صادر کند. در صورتی که برای جمع‌آوری مدارک نیاز به متخصص رایانه باشد، پلیس فتا به جمع‌آوری مدارک موجود در فضای رایانه‌ای می‌پردازد. در این مرحله هزینه‌های رسیدگی بر اساس آیین دادرسی جرائم رایانه‌ای مشخص می‌شود.
- دادیار دادسرای جرائم رایانه‌ای پس از بررسی مدارک جمع‌آوری‌شده در صورت تشخیص‌دادن جرم اقدام به صدور کیفرخواست می‌کند. این به معنی ارجاع دعوا به دادگاه صالح است. مقررات دادگاه صالح در جرائم رایانه‌ای کمی متفاوت است، مثلاً ممکن است محل بزه‌دیده و مجرم متفاوت باشد که در این صورت دادیار باید دادگاه صالح را مشخص کند و اگر دادگاه مرجوع پس از بررسی به مدارک تشخیص دهد که برای رسیدگی به دعوی صالح نبوده قرار عدم رسیدگی صادر خواهد کرد و دعوی به دادگاه صالح ارجاع داده خواهدشد.
- پس از صدور رأی توسط قاضی مراتب پیگیری، تعقیب و مجازات مجرم آغاز می‌شود و در صورت حضور مجرم امکان تجدید نظر برای او وجود خواهد داشت.
برای ثبت شکایت و رسیدگی به جرائم رایانه‌ای از یک کارشناس حقوقی کمک بگیرید
جرائم در فضای رایانه‌ای پیچیدگی‌های خاصی دارند و هرروزه تغییر می‌کنند و شمار موارد طرح دعوی جرائم رایانه‌ای رو به فزونی است. معمولاً مجرمان این حوزه نیز از راه و چاه‌های فرار از مجازات و دستگیری مطلع هستند به همین دلیل اگر یک جرم رایانه‌ای علیه شما اتفاق افتاده اولین کار مشورت با یک وکیل یا کارشناس حقوقی متخصص این حوزه است. وکیل و کارشناس با اطلاع از مواد قانونی و جزئیات جرائم می‌تواند راه شما برای رسیدگی به جرم و مجرم را هموار کند و مبادرت به طرح دعوی جرائم رایانه‌ای نماید. وینداد با در اختیار داشتن وکیلان زبده در حوزهٔ جرائم رایانه‌ای و اینترنتی می‌تواند به شما در ثبت و طرح دعوی کمک کند. برای اطلاع بیشتر از این خدمت وینداد به این لینک مراجعه کنید و اگر پرسشی در این موضوع دارید در این قسمت مطرح کنید کارشناسان ما در اسرع وقت به شما پاسخ خواهند داد.
