امروزه استفاده از اسناد تجاری افزایش یافته و به جهت متدوال شدن کاربرد آنها، شایسته است هرچه بیشتر از مقررات حاکم بر آنها علی‌الخصوص سررسید اسناد تجاری ضرورت دارد. بدین منظور در این مطلب قصد داریم تا ضمن تبیین مفهوم اسناد تجاری از قبیل چک، برات و سفته به نکات مهم مربوط به مواعد در اسناد تجاری بپردازیم.
تعریف و مفهوم سند تجاری چیست؟
به صورت کلی وفق مقررات قانون مدنی منظور از سند، نوشته‌ای است که در مقام دفاع یا دعوا قابل استناد باشد. این تعریف از سند سبب شده است که تقسیم‌بندی‌های مختلفی از آن ارائه گردد. یکی از مهم‌ترین انواع اسناد، اسناد تجاری از قبیل چک، سفته و برات است.
از اسناد تجاری در قانون تجارت ایران به صورت دقیق تعریفی ارائه نشده است. لیکن تعریفی که دکترین از اسناد تجاری ارائه داده، عبارت است از هر سندی که در تجارت و در روابط بازرگانی به‌کار برود و علاوه بر اینکه مورد حمایت خاص قانون‌گذار در قانون تجارت قرار گرفته، دارای اوصاف خاص تجاری نیز باشند.
همانطور که بیان شد اسناد تجاری در این مفهوم شامل چک، سفته و برات می‌شود. حال که با تعریف و مفهوم دقیق اسناد تجاری اشنا شدیم، ضرورت دارد که به تبیین مهم‌ترین خصوصیات این دسته از اسناد بپردازیم.
بررسی مواعد در اسناد تجاری
مهم‌ترین خصوصیات اسناد تجاری شامل مواردی از قبیل انعکاس طلب در سند، قابلیت نقل و انتقال، جنبه شکلی اسناد تجاری، مرور زمان، سایر مزایای قانونی از قبیل انتخاب دادگاه صالح، درخواست صدور قرار تأمین خواسته و امکان توقیف اموال بدهکار، مسئولیت تضامنی مسئولان سند تجاری و غیره.
ویژگی دیگری که اسناد تجاری دارند، تشریفات مطالبه وجه آنها می‌باشد. بدین معنا که طبق قانون رعایت تشریفاتی جهت مطالبه وجه اسناد تجاری ضرورت دارد. از جمله مهم‌ترین تشریفات مطالبه این دسته از اسناد، رعایت مواعد در اسناد تجاری است.
وفق قانون تجارت برای مطالبه وجه مربوط به اسناد تجاری از قبیل برات، سفته و چک در سررسید، تشریفات ویژه‌ای پیش بینی شده است و دارنده این اسناد بایستی برای برخورداری از امتیازات اسناد تجاری ازجمله حق مراجعه به تمامی‌امضاکنندگان به صورت تضامنی، در سر وعده وجه اسناد را مطالبه و در صورت عدم پرداخت، واخواست نماید و واخواست مزبور بایستی در مواعد قانونی انجام شود.
در این راستا باید توجه نمود که وفق قانون تجارت موعد واخواست در برات و سفته ظرف ده روز از تاریخ سررسید می‌باشد (ماده ۲۸۰ ق.ت).
وفق ماده ۲۸۰ قانون تجارت: «امتناع از تأدیه وجه برات باید در ظرف ده روز از تاریخ وعده به وسیله نوشته که اعتراض عدم تأدیه نامیده می‌شود معلوم گردد.»
در چک نیز مقرره مشابهی وجود دارد بدین صورت که اعتراض به عدم پرداخت وجه چک بایستی در قالب گواهی نامه عدم پرداخت بوده و این مورد بایستی در ظرف زمانی و مواعد ۱۵ روز و ۴۵ روز و چهار ماه از تاریخ صدرو چک به عمل آید (مواد ۳۱۵ و ۳۱۷ ق.ت).
وفق ماده ۳۱۵ قانون تجارت: «اگر چک در همان مکانی که صادر شده است باید تأدیه گردد دارنده چک باید در ظرف پانزده روز از تاریخ صدور وجه آن را مطالبه کند واگر از یک نقطه به نقطه دیگر ایران صادر شده باشد باید در ظرف چهل و پنج روز از تاریخ صدور چک مطالبه شود.
اگر دارنده چک در ظرف مواعد مذکوره در این ماده پرداخت وجه آن را مطالبه نکند دیگر دعوی او بر علیه ظهرنویس مسموع نخواهد بود و اگر وجه چک به سببی که مربوط به محال‌علیه است از بین برود دعوی دارنده چک بر علیه صادرکننده نیز در محکمه مسموع نیست.»
همچنین ماده ۳۱۷ قانون تجارت نیز مقرر نموده است که: «مقررات راجع به چک‌هایی که در ایران صادر شده است در مورد چک‌هایی که از خارجه صادر شده و باید در ایران پرداخته شود نیزرعایت خواهد شد – لیکن مهلتی که در ظرف آن دارنده چک می‌تواند وجه چک را مطالبه کند چهار ماه از تاریخ صدور است.»
علاوه بر موارد فوق در اسناد تجاری فوق یعنی برات و سفته و چک بایستی به منظور مراجعه به تمامی امضاکنندگان ازجمله مدیون اصلی و ضامن وی و سایر ضامنین ازجمله برات دهنده و ظهرنویسان و ضامنین آنها مواعدی رعایت گردد. مواعدی که برای اقامه دعوا پیش بینی شده است که در صورت عدم رعایت آنها طبق مواد ۲۸۶ و ۲۸۷ و ۲۸۸ و ۲۸۹ و ۲۹۰ و ۲۹۱ و ۳۱۸ و ۳۱۹ قانون تجارت حق مراجعه به مسئولین اسناد تجاری ساقط می‌شود.
نتیجه‌گیری
همانطور که ملاحظه نمودید در این مطلب بر موضوع مواعد در اسناد تجاری متمرکز شدیم که ممکن است بر امکان اقامه دعوی و بدست آوردن سایر حمایت‌های قانونی همانند امکان رجوع به ظهرنویسان نیز اثرگذار باشد.
بدین منظور در صورتی که در رابطه با مواعد در اسناد تجاری مواجه با مشکل حقوقی شده‌اید و نمی‌دانید که از کجا بایستی شروع کنید می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره تلفنی، با کارشناسان حقوقی تیم وینداد در ارتباط باشید.
فراموش نکنید که وینداد بستری را آماده کرده است تا به راحتی بتوانید وکیل متخصص برای مشکل حقوقی خود در حوزه دعاوی اسناد تجاری را انتخاب کنید. برای این کار کافی است که مسائل حقوقی خود را ثبت کنید تا ما پس از بررسی دعوای مطرح شده، وکیل متخصص برای دعوا را به شما معرفی کنیم تا با هزینه‌ای معقول دفاع از پرونده‌ی شما را در کلیه مراحل دادرسی در دادگاه‌ها و سایر مراجع ذی صلاح برعهده بگیرد.
