قراردادهای لیسانس و فرانشیز از قراردادهای پرکاربرد در تجارت بین‌الملل و کسب و کارهای مختلف هستند. تفاوت قرارداد لیسانس و قرارداد فرانشیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نکاتی است که در انتخاب بهترین نوع قرارداد با توجه به نیاز خود می‌توانید از آن استفاده کنید. چرا که در بسیاری از مواقع ممکن است به دلیل اینکه شباهت‌های بسیاری با هم دارند، به جای یکدیگر استفاده شوند.
در این مطلب به تعریف، بیان تفاوت‌ها و شباهت‌های هر کدام از قراردادهای لیسانس و فرانشیز می‌پردازیم و بیان می‌کنیم که کدام قرارداد برای چه نوع از فعالیت‌هایی مناسب است و این قراردادها به چند دسته تقسیم می‌شوند.
کدام قرارداد را انتخاب کنیم؛ لیسانس یا فرانشیز؟
پیش از اینکه به تفاوت قرارداد لیسانس و قرارداد فرانشیز بپردازیم باید به این اشاره کنیم که قرارداد لیسانس و فرانشیز چه نوع قراردادهایی هستند و چه شباهت‌هایی دارند.
قرارداد فرانشیز برای اعطای حق اشتغال در یک فعالیت انحصاری است و از طریق آن می‌توان حق استفاده یا بهره‌برداری از یک برند را به دست آورد.
قرارداد اعطای لیسانس نیز به منظور انتقال مالکیت برخی حقوق مالکیت فکری مانند حق اختراع به صورت محدود مورد استفاده قرار می‌گیرد و انتقال گیرنده یا Licensee از طریق این قرارداد میتواند در زمان و مکان مشخصی بنا بر متن قرارداد از آن استفاده نماید.
بنابراین با وجود اینکه هر دوی این قراردادها تجاری هستند اما کاربردهای متفاوتی دارند و در بسیاری از موارد اعطای فرانشایز در بر دارنده اعطای لیسانس نیز هست و برای مثال فرد میتواند از طریق فرانشیز از حق اختراع مربوط به فعالیت تجاری اعطا کننده فرانشیز استفاده کند.
قرارداد لیسانس چیست؟
قرارداد لیسانس قراردادی است که بیشتر به حوزه حقوق مالکیت فکری مربوط می‌شود و از طریق آن می‌توان برخی حقوق قانونی از قبیل حق اختراع، بهره‌برداری از دانش فنی یا حتی علامت تجاری را انتقال داد. البته پذیرنده لیسانس مالک آن حق محسوب نمی‌شود و فقط میتواند تحت شرایط خاصی در مدت زمان مشخص، محدوده جغرافیایی خاص و موارد محدود از آن استفاده کند و مالک اصلی آن، فردی است که قرارداد اعطای لیسانس را تنظیم کرده است.
برای مثال فردی که علامت تجاری را برای خودش ثبت کرده و مالک آن است میتواند تا ۱۰ سال از مزایای آن علامت استفاده بهره‌مند و مالک آن محسوب شود. قرارداد اعطای لیسانس این امکان را به اشخاص می‌دهد که حتی به مدت همان ۱۰ سال امکان بهره برداری از آن علامت را به شخص دیگری واگذار کند.
برخی از ویژگی‌های قرارداد لیسانس عبارت‌اند از:
- امکان ایجاد محدودیت بهره‌برداری در موقعیت جغرافیایی، زمان و حقوق مختلف دارنده
- واگذاری امکان استفاده از حق اختراع، علامت تجاری یا دانش فنی از طریق آن
- محرمانه بودن تکنولوژی منتقل‌شده
- امکان تعیین انحصاری یا غیرانحصاری بودن آن
- الزام نگه داشتن نام لیسانس‌دهنده در استفاده از آن حق (به این معنا که مثلا لیسانس‌گیرنده نمی‌تواند نام اختراع را تغییر دهد و باید نام پیشین آن را نگه دارد.)
- اگر موضوع قرارداد لیسانس تولید یک محصول است باید با نظارت لیسانس‌دهنده تولید گردد.
قرارداد فرانشیز چیست؟
قرارداد فرانشیز یا فرانچایز در جهت اعطای امتیاز بهره‌برداری از فعالیت تجاری است و پذیرنده فرانشیز از طریق آن میتواند از بسیاری از مزایای کسب و کار استفاده و کسب درآمد کند. در واقع پذیرنده فرانشیز به جای اینکه خودش یک کسب و کار جدید راه‌اندازی کند، از طریق قرارداد فرانشیز قبول می‌کند که تحت نظر یک برند معروف و بر اساس استانداردهای تولید و غیره که اعطا کننده برای وی تعریف و در قرارداد ذکر کرده است فعالیت کند.
بنابراین قرارداد فرانشیز بیشتر مناسب کسب و کارهایی است که دارای رونق و شهرت هستند و تمایل دارند که از طریق این قرارداد شعب مختلفی را در کشورها و شهرهای مختلف ایجاد کرده و فعالیت تجاری خود را گسترش دهند.
یکی از مهم‌ترین مثال‌های مربوط به قرارداد فرانشیز شرکت مک دونالد است که در بسیاری از کشورهای جهان از طریق قرارداد فرانشیز اعطای امتیاز کرده و تمامی شعب نیز ملزم هستند که از یک طرز تهیه واحد استفاده کنند. به همین علت است که طعم برگرها و دیگر محصولات مک دونالد در همه شعب یکسان است. حتی کارکنان دارای پوشش یکسانی هستند.
از ویژگی‌های قرارداد فرانشیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لزوم استفاده از تمام ویژگی‌های خاص آن کسب و کار توسط دریافتکننده فرانشیز
- امکان انعقاد انواع مختلف فرانشیز خدماتی، تولیدی و توزیعی
- محرمانه بودن تمام اطلاعات اعطا کننده فرانشیز
- تحت نظارت بودن تمام فعالیت‌های فرانشیز گیرنده
تفاوت قرارداد لیسانس و قرارداد فرانشیز
تفاوت‌های قرارداد لیسانس و فرانشیز عبارت‌اند از:
- قرارداد لیسانس معمولا اعطای امتیاز استفاده از یک حق خاص را شامل می‌شود ولی در قرارداد فرانشیز، اعطاکننده فرانشیز حق استفاده از تمام قسمت‌های مربوط به کسب و کار خود را به دیگری واگذار می‌کند.
- قرارداد لیسانس معمولا دارای مدت زمان مشخص است ولی قرارداد فرانشیز میتواند بدون مدت باشد. در واقع شرایط دیگری برای پایان همکاری وجود داشته باشد.
- قرارداد فرانشیز در بسیاری از مواقع متضمن قرارداد لیسانس است. اگر فردی قصد اعطای فرانشیز کسب و کار خود به دیگری را دارا باشد قرارداد اعطای لیسانس نیز با او منعقد می‌کند تا از این طریق بتواند از علامت تجاری و حتی اختراع آن فرد نیز استفاده کند.
جمع‌بندی
قراردادهای فرانشیز و لیسانس هر دو از مهم‌ترین قراردادهای تجاری بین‌المللی هستند و با وجود اینکه تفاوت‌ها و شباهت‌های بسیار زیادی دارند اما در مواردی به اشتباه به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. به همین علت لازم است تا به خوبی از تفاوت قرارداد لیسانس و قرارداد فرانشیز آگاهی کسب کنید.
قرارداد فرانشیز معمولا در کسب و کارهایی که دارای شعب مختلفی در شهرها و کشورهای مختلف هستند استفاده می‌شود. قرارداد لیسانس مربوط به حقوق مالکیت فکری است. بنابراین شما می‌توانید با اطلاع از تفاوت‌ها و ویژگی‌های هرکدام به راحتی در موقعیت‌های گوناگون نسبت به انعقاد هرکدام از این قراردادها اقدام نموده و از مزایای آن‌ها استفاده کنید.
مجموعه وینداد خدمات مختلفی از جمله تنظیم تخصصی قراردادها را ارائه می‌دهد. شما می‌توانید با کمک وکلای متخصص در زمینه قراردادهای فرانشیز و لیسانس نسبت به انعقاد آن‌ها به صورت دقیق و تخصصی اقدام کنید.
سوالات متداول
آیا دریافتکننده لیسانس میتواند حقوق خود را به فرد دیگری منتقل کند؟
خیر، با توجه به اینکه اعطاکننده لیسانس مالک اصلی حق یا امتیاز محسوب می‌شود، نمی‌توان بدون اجازه وی به دیگری اعطای لیسانس کرد. مگر اینکه اعطاکننده لیسانس، قرارداد را به صورت غیر انحصاری منعقد کرده باشد.
آیا حقوق و تعهدات دریافتکننده لیسانس و فرانشیز متفاوت است؟
در بسیاری از مواقع حقوق و تعهدات دریافتکننده لیسانس و فرانشیز با هم متفاوت هستند. چرا که قرارداد لیسانس میتواند محدودیت زمانی و مکانی بسیار زیادی داشته باشد یا حتی اعطاکننده فرانشیز مسئولیتهای کمتری را برای دریافتکننده در نظر بگیرد.
