مراحل ثبت اختراع بازی فکری + مالکیت فکری بازی فکری

تا به حال فکر ابداع یک بازی فکری جدید به ذهنتان خطور کرده‌است؟ اگر شما از آن دسته افراد خلاقی باشید که در جمع‌های خانوادگی همیشه ایده‌ای برای یک بازی جدید و خودساخته در آستین دارید، می‌توانید آن را به عنوان یک بازی فکری به ثبت برسانید. اما توجه داشته باشید که امکان ثبت اختراع بازی فکری وجود ندارد. به همین دلیل برای بهره‌مندی از حقوق قانونی مثل امکان تولید بازی یا داشتن حقوق انحصاری آن باید از راهکار قانونی دیگری استفاده کنید.

چرا که بدون ثبت بازی فکری، ممکن است افراد دیگری آن را کپی کرده و زودتر از شما آن را به سود خود وارد بازار کنند. از این‌رو در این مقاله ضمن توضیح نحوه ثبت بازی فکری، وضعیت قانونی آن را برای حمایت بیشتر و استفاده از مزایای مختلف در اختیار شما قرار می‌دهیم.

بازی فکری اختراع محسوب می‌شود؟

پیش از آن که وارد توضیح مراحل ثبت بازی فکری شویم، لازم است این سوال را پاسخ دهیم که یک بازی فکری جدید اختراع محسوب می‌شود یا یک اثر هنری؟

پاسخ به این سوال از این جهت اهمیت دارد که درصورتی که بازی فکری ابداعی شما یک اختراع محسوب شود باید برای ثبت اختراع بازی فکری از طریق اداره مالکیت صنعتی اقدام کنید. اما اگر یک اثر هنری به حساب‌ آید ثبت آن از طریق مراجعه به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان صورت می‌گیرد.
مطابق مواد ۱ و ۲ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، اختراع دارای کاربرد صنعتی است و مشکلی را در یک حرفه‌، فن‌، فناوری‌، صنعت و مانند آن‌ها حل می‌نماید.

مطابق این تعریف بازی فکری از شمول تعریف اختراع خارج شده و مطابق با قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان یک اثر هنری و یکی از انواع مالکیت فکری محسوب می‌شود.

البته بازی‌های رایانه‌ای ممکن است با شرایط سخت گیرانه‌ای به عنوان یک اختراع ثبت شوند. اما درمورد بازی‌های فکری با قطعیت می‌توان گفت که ثبت آن به عنوان یک اختراع در ایران پیش بینی نشده‌ است. هرچند در قوانین برخی کشورهای خارجی مانند آمریکا برخلاف حقوق ایران امکان تعلق گرفتن پتنت یا حق اختراع به بازی‌های فکری وجود دارد و همین موضوع باعث سردرگمی درخصوص وضعیت ثبت بازی‌های فکری در ایران شده‌ است.

چرا باید بازی فکری را ثبت کرد؟

زمانی که شما وقت و زحمت زیادی را صرف طراحی و ساخت یک بازی فکری می‌کنید، با ثبت اختراع بازی فکری خود یا به عبارت صحیح‌تر ثبت طرح خود از حمایت‌های حقوقی مختلفی برخوردار می‌شوید. برای مثال می‌توانید حق مادی بازی خود را واگذار کرده یا بفروشید یا با سرمایه‌گذاری شرکت‌ها آن را روانه بازار کنید.

همچنین با ثبت بازی فکری، نام شما به عنوان ابداع‌کننده‌ بازی همیشه محفوظ است و هیچ کس حق ندارد نام مبدع بازی را تغییر داده یا به نام دیگری ارائه دهد. از همه مهم‌تر این‌که اگر کسی از طرح شما سوءاستفاده کرده یا از آن کپی‌برداری کند قانون به شما این امکان را می‌دهد تا علیه آن شخص شکایت کنید.

یک بازی فکری برای ثبت شدن چه شرایطی لازم دارد؟

بازی فکری ابداعی شما، برای این‌که قابلیت ثبت شدن را داشته باشد باید قواعدی را که شورای نظارت بر اسباب بازی تعیین کرده دارا باشد. برای این‌که تقاضای ثبت بازی فکری شما توسط این شورا رد نشود بهتر است از این‌که طرحتان واجد شرایط زیر است اطمینان حاصل کنید:

• عدم تشابه و نمونه‌برداری از طرح‌های داخلی و خارجی
• نداشتن تضاد با اصول آموزشی، تربیتی، فرهنگی، اخلاقی و ارزش‌های دینی و ملی
• استفاده از اسامی، حروف، اصطلاحات و نشانگان فارسی
• عدم استفاده از تصاویر کارتونی و غیر آن که متعلق به خود طراح نیست
• رعایت استانداردهای بین‌المللی طراحی اسباب بازی و سرگرمی

ثبت بازی فکری چه مراحلی دارد؟

مراحل ثبت اختراع به‌طور کلی در قانون مشخص شده است اما برخی از اختراعات مانند بازی فکری به مجوز نیاز دارند. چرا که برای مثال طرح یک بازی فکری جدید اثر هنری محسوب می‌شود برای ثبت آن باید به شورای نظارت بر اسباب بازی در کانون پرورش فکری کودک و نوجوان مراجعه کنید.

برای ثبت تقاضای خود لازم است که علاوه بر پر کردن فرم تقاضانامه، یک نمونه از طرح بازی فکری خود را به همراه مدارکی که در ادامه ذکر می‌شود به دبیرخانه شورا ارائه بدهید.

در مرحله بعدی کارشناس ثبت طرح، طرح شما را بررسی می‌کند. اگر طرح شما دارای مشکلات زیر باشد، نیاز به اصلاح خواهد داشت:

• اگر طرح شما هرگونه مغایرتی با شرایط ثبت بازی داشته باشد
• مدارک تحویل داده شده ناقص باشد
• طرحتان نیاز به اصلاح داشته باشد

در غیر این صورت با تایید طرح، گواهی ثبت صادر می‌شود.

توجه داشته باشید که با صدور این گواهی شما اجازه تولید بازی فکری ثبت شده را پیدا نمی‌کنید و صرفا حقوق شما در ابداع این بازی تحت حمایت قانون قرار می‌گیرد. پس برای دریافت مجوز تولید باید طبق مقررات مربوطه، مجوز جداگانه‌ای دریافت کنید.

در عین حال می‌توانید اختراع خود را در محدوده گسترده‌تری ثبت کرده و اقدام به ثبت اختراع بین المللی کنید که شرایط آن با ثبت اختراع داخلی تفاوت دارد.

چه مدارکی برای ثبت بازی فکری لازم است؟

مدارک لازم برای ثبت اختراع بازی فکری شامل موارد زیر است:

• فرم تکمیل‌شده تقاضانامه ثبت طرح
• شناسنامه طرح (شامل ویژگی و خصوصیات بازی)
• مشخصات طراحان به علاوه مدارک شناسایی آنان
• نمونه اصلی بازی فکری ساخته شده یا ماکتی از آن
• پرینت رنگی از نمونه کار (اجزاء اسباب بازی و تصویر کلی)
• راهنمای استفاده از بازی و مقررات و قوانینی که در بازی باید رعایت شود
• توضیح کامل تغییرات ایجاد شده در طرح فعلی درمقایسه با طرح خارجی (درصورتی که طرح شما از یک نمونه خارجی الگوبرداری شده است.)

درباره مورد آخر باید به این نکته اشاره شود که درصورتی‌که بخشی از طرح شما از نمونه خارجی برداشت شده باشد، شما نمی‌توانید درباره‌ اصل طرح ادعایی داشته باشید و دیگران نیز این حق را دارند تا از طرح اصلی الهام گرفته و استفاده کنند. البته بازهم ترکیب بندی، شیوه ارائه و ویژگی‌هایی که خاص طرح شماست در حقوق معنوی اثر حفظ می‌شوند.

جمع بندی

اگر شما نیز یک بازی فکری طراحی کرده و می‌خواهید مالک حقوق مادی و معنوی آن شوید، پیش از هر کاری باید آن را به ثبت برسانید تا شخص دیگری نتواند حقوق شما را نقض کند. این موضوع دقیقا همان حمایت قانونی از بازی فکری است که در مالکیت فکری و کپی رایت عنوان می‌شود.

اما سوال اصلی این است که بازی فکری تحت چه عنوانی به ثبت می‌رسد؟ آیا ثبت اختراع بازی فکری امکان پذیر است؟ در پاسخ باید گفت که آن را نمی‌توان تحت عنوان اختراع به ثبت رسند ولی به عنوان یک اثر هنری بر اساس قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان قابل ثبت است.

اگر شرایط ثبت بازی را داشته باشید می‌توانید آن را در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان طبق ضوابط قانونی به ثبت برسانید. در این زمینه می‌توانید از کارشناسان ثبتی کمک بگیرید. همچنین اگر اشخاص دیگری اقدام به نقض حقوق شما کنند. برای مثال بازی را کپی نمایند، می‌توانید آن را با طرح دعاوی تخصصی پیگیری کنید.

سوالات متداول

آیا امکان ثبت بازی فکری به عنوان اختراع وجود دارد؟

خیر، بازی فکری را نمی‌توان به عنوان اختراع ثبت کرد اما امکان ثبت آن در قالب اثر هنری وجود دارد که باعث برخورداری از مزایای قانونی را فراهم می‌کند.

بازی فکری طبق چه قانونی به ثبت می‌رسد؟

بازی فکری را می‌توانید طبق قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان در کانون پرورش فکری کودک و نوجوان به ثبت برسانید.