شاید تاکنون بارها عنوان جرائم منافیِ عفت و اخلاق عمومی را شنیده باشید. در این نوشتار، به بررسی آن دسته از جرائم علیه عفت عمومی خواهیم پرداخت که در فضای سایبری واقع می‌شوند و با عنوان جرائم رایانه‌ای علیه عفت عمومی شناخته می‌شوند.
این دسته از جرایم از جمله جرایم رایانه‌ای می‌باشند.
منظور از جرائم رایانه‌ای علیه عفت عمومی چیست؟
جرم، به رفتار ممنوعه‌ای گفته می‌شود که در قانون برای آن مجازات در نظر گرفته شده است. قانون‌گذار در قوانین کیفری رفتارهای مجرمانه را تقسیم‌بندی نموده است. یکی از این تقسیم‌بندی‌ها به جرائم علیه عفت عمومی اختصاص دارد. درواقع، قانون‌گذار در کنار توجه به حفاظت از جان و مال اعضای جامعه، بر صیانت از ارزش‌هایی هم‌چون عفت و اخلاق عمومی نیز تأکید داشته و رفتارهایی را که موجب نقض این ارزش‌ها می‌شود، در قالب جرم ممنوع اعلام نموده است. عدم‌رعایت حجاب شرعی در انظار عمومی، برقراری روابط نامشروع و دایرکردن مراکز فساد و فحشا نمونه‌هایی از جرائم علیه عفت عمومی می‌باشند.
رشد روزافزونِ استفاده از تکنولوژی‌های نوین موجب شده است که ارتکاب رفتارهای منافیِ عفت اَشکال جدیدی پیدا کند. در پی این تحولات، قانون‌گذار نیز به جرم‌انگاری رفتارهای منافی عفت عمومی که از طریق رایانه ارتکاب می‌یابد، اقدام نموده است. منظور از جرائم رایانه‌ای علیه عفت عمومی، آن دسته از جرائم منافیِ عفت و اخلاق عمومی است که در فضای رایانه واقع می‌شود. در جرائم رایانه‌ای، این‌طور نیست که اینترنت و فضای سایبری صرفاً مقدمه یا وسیله ارتکاب جرم باشد، بلکه فضای رایانه، مکان ارتکاب جرم است و رایانه (سیستم و نرم‌افزارهای رایانه‌ای) در ارتکاب این جرائم نقش ایفا می‌کند.
مهم‌ترین مصادیق جرائم رایانه‌ای علیه عفت عمومی
مهم‌ترین مصادیق جرائم رایانه‌ای علیه عفت عمومی به شرح زیر است:
الف. تولید و نشر محتوای مستهجن یا مبتذل (هرزه‌نگاری)
اولین مصداق از جرائم رایانه‌ای علیه عفت عمومی عبارتست از تولید و انتشار محتویات مبتذل و مستهجن در فضای سایبری که بدان هرزه‌نگاری گویند. برای آشنایی با جرم هرزه‌نگاری باید به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که اولاً؛ منظور از محتویات مستهجن و محتویات مبتذل چیست؟ و ثانیاً؛ قانون‌گذار برای تولید و انتشار هر یک از این محتویات چه مجازاتی در نظر گرفته است؟
محتویات مستهجن: طبق تبصره 4 ماده 14 قانون جرائم رایانه‌ای، محتویات مستهجن به تصویر، صوت یا متنی گفته می‌شود که بیانگر برهنگی کامل زن یا مرد یا اندام تناسلی یا آمیزش یا عمل جنسی انسان است. هم‌چنین، تفاوتی ندارد که تصویر، صوت یا متنِ حاویِ محتویات مستهجن، واقعی باشد یا این‌که از طریق پویانمایی ایجاد شده باشد و واقعی نباشد. مطابق ماده 14 قانون جرائم رایانه‌ای؛ انتشار، توزیع یا معامله محتویات مستهجن به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی و یا تولید و نگهداری آن‌ها به قصد تجارت یا افساد، موجب محکومیت شخص مرتکب به حبس (از 91 روز تا 2 سال) یا جزای نقدی (از 5 میلیون ریال تا 40 میلیون ریال) یا هر دوی آن‌ها (حبس و جزای نقدی) خواهد شد.
محتویات مبتذل: مطابق تبصره 1 ماده 14 قانون جرائم رایانه‌ای، محتویات مبتذل به آثاری گفته می‌شود که دارای صحنه و صور قبیحه باشد. مطابق این تبصره، اگر کسی به انتشار، توزیع یا معامله محتویات مبتذل از طریق سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی اقدام نماید و یا این‌که با قصد تجارت یا افساد آن‌ها را تولید و نگهداری کند، به حبس (91 روز) یا جزای نقدی (5 میلیون ریال) محکوم می‌شود.
ب. کمک به دیگران برای دستیابی به محتوای مبتذل یا مستهجن
در این بخش به دومین مصداق از جرائم رایانه‌ای علیه عفت عمومی می‌پردازیم. در برخی موارد، ممکن است که یک شخص هیچ دخالتی در تولید و نشر محتویات مبتذل و مستهجن نداشته باشد، بلکه در فضای سایبری، صرفاً زمینه دسترسی دیگران به این محتویات یا ارتکاب جرائم منافیِ عفت را فراهم سازد. مجازات این جرم به شرح زیر است:
مطابق بند الف ماده 15 قانون جرائم رایانه‌ای؛ هر کس از طریق سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی افراد را به منظور دستیابی به محتویات مستهجن تحریک، ترغیب یا تهدید کند یا فریب دهد و یا این‌که شیوه دستیابی به این محتویات را آموزش دهد، به حبس از 91 روز تا یک سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال تا 20 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
مطابق بند ب ماده 15 قانون جرائم رایانه‌ای؛ اگر شخصی از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی استفاده نماید و اشخاص را به ارتکاب جرائم منافیِ عفت یا استعمال مواد مخدر یا روان‌گردان یا خودکشی یا انحرافات جنسی یا اَعمال خشونت‌آمیز، تحریک یا ترغیب یا تهدید یا دعوت کند یا فریب دهد و یا این‌که شیوه ارتکاب این رفتارها را از این طریق آموزش دهد، به حبس از 91 روز تا یک سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال تا 20 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
باید به این نکته توجه داشت که برای این‌که مرتکب مشمول ماده 15 قانون جرائم رایانه‌ای شود، نیازی نیست که رفتار او بر کسی تأثیر بگذارد. درواقع، اگر شخصی در فضای سایبری محتوایی را تولید کند و از طریق آن، نحوه خودکشی یا ارتکاب رفتارهای خشونت‌آمیز را آموزش دهد، با همین اقدام مرتکب جرم شده است؛ حتی اگر هیچ‌کس تحت‌تأثیر آموزش‌های او قرار نگیرد و براساس این آموزش‌ها دست به خودکشی یا رفتارهای خشونت‌آمیز نزند.
پ. تهیه فیلم یا عکس از مکان‌های اختصاص‌یافته به بانوان
سومین مورد از جرائم رایانه‌ای علیه عفت عمومی در یکی از قوانین خاص مطرح شده است. مطابق ماده 5 قانونِ «نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز می‌نمایند»، اگر کسی از مکان‌هایی که به بانوان اختصاص دارد و بانوان در آن‌ها فاقد پوشش مناسب هستند (مانند استخرها و حمام‌ها)، فیلم یا عکس تهیه کند، به 2 تا 5 سال حبس و 10 سال محرومیت از حقوق اجتماعی و 74 ضربه شلاق محکوم می‌شود. زیان‌دیده این جرم حق مطالبه ضرر و زیان وارده به خود را دارد.
ت. تهیه مخفیانه فیلم یا عکس مبتذل از مراسم خانوادگی دیگران و توزیع آن
علاوه بر مورد فوق مطابق ماده 5 قانونِ «نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز می‌نمایند» ، اگر کسی از مراسم اختصاصی و خانوادگی دیگران فیلم یا عکس مبتذل تهیه کند و سپس، آن را منتشر نماید، به 2 تا 5 سال حبس و 10 سال محرومیت از حقوق اجتماعی و 74 ضربه شلاق محکوم می‌شود. زیان‌دیده این جرم نیز حق مطالبه ضرر و زیان وارده به خود را دارد. این جرم نیز از جمله جرائم رایانه‌ای علیه عفت عمومی است.
قانون از مقاصد علمی حمایت می‌کند
ممکن است شخصی با مقاصد علمی یا هر مصلحت عقلایی دیگر، اقدام به تولید یا نشر محتویاتی در فضای سایبری نماید که این محتویات با تعریف محتویات مبتذل یا مستهجن انطباق داشته باشد. چنین مواردی از حمایت قانون‌گذار برخوردار است؛ یعنی نمی‌توان چنین اشخاصی را به‌خاطر ارتکاب جرم علیه عفت و اخلاق عمومی در فضای رایانه‌ای به مجازات محکوم نمود.
برای طرح هر نوع پرسش در زمینه جرائم رایانه‌ای علیه عفت عمومی ، می‌توانید از خدمات مشاوره تلفنی سایت وینداد استفاده نمایید.
