جرم پولشویی یکی از جرایم اقتصادی معروف در بین همه جوامع به شمار می‌رود که قوانین و مقررات سختی نیز بر این جرم حاکم است . اما نوع رایانه‌ای جرم پولشویی به قدر کافی شناخته شده نیست و بسیاری از افراد اطلاعاتی در خصوص جرم پولشویی رایانه‌ای ندارند. به همین خاطر در این مطلب مجله حقوقی وینداد قصد داریم تا به جرم پولشویی رایانه‌ای و ابعاد حقوق آن بپردازیم. با ما همراه باشید.
منظور از جرم پولشویی چیست؟
زمانی که شخص یا گروهی مرتکب جرایمی مانند قاچاق کالا، مواد مخدر، کلاهبرداری، اختلاس و… می‌شوند، در پی یافتن راهی برای پنهان کردن ابعاد مجرمانه عمل خود و منشا به دست آوردن اموال ناشی از جرم هستند تا از چنگال قانون بگریزند.
به بیان ساده‌تر جرم پولشویی به فرآیند موجه و قانونی نشان دادن کسب اموال ناشی از جرم گفته می‌شود.
به طور مثال، زمانی که مجرم بخواهد منشا پول خود را پنهان کند، پول ناشی از اعمال مجرمانه را وارد چرخه اقتصادی می‌کند و با انجام معاملات صوری و یا راه‌اندازی کسب‌وکار، پول‌های کثیف خود را با پول‌های مشروع آن کسب‌وکار مخلوط می‌کند تا منشا پول کثیف قابل ردیابی نباشد.
به همین خاطر اصطلاحا به این جرم پولشویی گفته می‌شود که به معنای شستن یا تمیز کردن پول‌ها و اموال کثیف ناشی از ارتکاب جرم است.
جرم پولشویی در قانون چگونه تعریف شده است؟
مطابق تعریف قانون مبارزه با پولشویی، جرم پولشویی عبارت است از:
الف) تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی با علم به این که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه ارتکاب جرم به دست آمده باشد.
ب) تبدیل، مبادله یا انتقال عوایدی به منظور پنهان‌کردن منشأ غیرقانونی آن با علم به این که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده یا کمک به مرتکب به نحوی که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن جرم نگردد.
ج) اخفاء یا پنهان یا کتمان‌کردن ماهیت واقعی، منشأ، منبع، محل، نقل و انتقال، جابه‌جایی یا مالکیت عوایدی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه جرم تحصیل‌شده باشد.
جرم پولشویی چه مجازاتی دارد؟
برای آن که به مجازات جرم پولشویی اشاره کنیم باید به قانون مبارزه با پولشویی رجوع کنیم. مطابق قانون مبارزه با پولشویی، مرتکبین جرم پولشویی علاوه بر استرداد درآمد و عواید حاصل از ارتکاب جرم مشتمل بر اصل و منافع حاصل (و اگر موجود نباشد، مثل یا قیمت آن) به جزای نقدی به میزان یک چهارم عواید حاصل از جرم محکوم می‌شوند که باید به حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واریز گردد.
در واقع مجازات جرم پولشویی مجازاتی مالی و مرتبط با استرداد پول و مصادره اموال مجرم است.
نکته مهم این است که مجازات پولشویی صرفا مربوط به خود جرم پولشویی است و مجازات جرم اولیه که منجر به کسب درآمد غیرقانونی شده است، به این مجازات اضافه خواهد شد.
یعنی اگر شخصی از طریق قاچاق مواد مخدر کسب درآمد کرده باشد و سپس درآمد مذکور را از طریق پولشویی محو کرده باشد، علاوه بر مجازات مالی و مصادره اموال، به مجازات قاچاق مواد مخدر نیز محکوم خواهد شد.
حال که با جرم پولشویی و ابعاد آن آشنا شدیم، به سراغ نوع رایانه‌ای این جرم خواهیم رفت.
جرم پولشویی رایانه‌ای چگونه اتفاق می‌افتد؟
با ظهور عصر ارتباطات و توسعه اینترنت و فضای مجازی، مجال بروز نوع رایانه‌ای جرایم زیادی به وجود آمد.
پولشویی رایانه‌ای نیز به جرم پولشویی از طریق وسایل الکترونیکی مانند رایانه و بر بستر فضای مجازی اشاره دارد.
در حال حاضر مجرمین پولشویی می‌توانند با ابزارهای دیجیتالی مانند خرید و فروش رمزارزها و انجام معاملات اینترنتی، واریز به حساب‌های مختلف خیریه‌های جعلی و… منشا پول خود را به راحتی پنهان کنند.
تشخیص تحقق جرم پولشویی رایانه‌ای چگونه است؟
اصولا تشخیص جرایم رایانه‌ای مانند سرقت رایانه‌ای، جعل رایانه‌ای، کلاهبرداری رایانه‌ای، هک و… دشواری‌های زیادی دارد. درباره جرم پولشویی رایانه‌ای نیز می‌توان گفت که به دلیل عدم امکان تشخیص واقعی بودن و یا صوری بودن معاملات مجازی و همچنین تشخیص مبدا اصلی معاملات به واسطه سیستم‌های گمراه‌کننده مجازی، تشخیص وقوع جرم پولشویی رایانه‌ای به نسبت دیگر جرایم رایانه‌ای به شدت دشوار است.
قانون درباره جرم پولشویی رایانه‌ای چه موضعی دارد؟
متاسفانه قانون جرایم رایانه‌ای و یا سایر قوانین مرتبط با جرایم فضای مجازی، اشاره مستقیمی به جرم پولشویی رایانه‌ای ندارند و از این جهت می‌توان گفت خلا قانونی درباره مجازات جرم پولشویی رایانه‌ای وجود دارد.
با این حال، از آنجایی که در تعاریف قانون مبارزه با پولشویی، به نوع شیوه پولشویی اشاره خاصی نشده است و صرفا به هدف ارتکاب جرم پولشویی (پنهان‌سازی منشا پول) تاکید شده است، می‌توان ادعا کرد که جرم پولشویی رایانه‌ای نیز ذیل عنوان جرم پولشویی قابل مجازات است و از این حیث تفاوتی بین وسیله ارتکابی (رایانه یا معامله فیزیکی) وجود ندارد.
به بیان بهتر، مجازات جرم پولشویی رایانه‌ای، مشمول مجازات قانون مبارزه با پولشویی بوده و استرداد اموال و جرایم نقدی و مصادره اموال مجرم را در پی خواهد داشت.
البته نباید فراموش کرد که مجازات جرم اولیه مرتکب پولشویی (مثلا اختلاس دولتی) به مجازات پولشویی رایانه‌ای افزوده می‌شود و از این جهت مجازات جرم پولشویی رایانه‌ای شدت بیشتری می‌یابد.
درباره جرم پولشویی رایانه‌ای سوالی دارید؟
ارتکاب جرم پولشویی در قوانین ایران مجازات سنگینی را در پی دارد. اما در خصوص جرم‌انگاری جرم پولشویی رایانه‌ای، هنوز اقدام مناسبی صورت نگرفته است و صرفا با استفاده از مقررات قانون مبارزه با پولشویی می‌توان به جرم پولشویی رایانه‌ای رسیدگی کرد.
از آنجایی که جرایم رایانه‌ای نوع خاصی از جرایم هستند، همواره در فرایند رسیدگی به این جرایم نیاز به استفاده از تخصص مشاوران حقوق فضای مجازی وجود دارد. به همین خاطر اگر به هر نحوی با جرم پولشویی رایانه‌ای درگیر هستید، می‌توانید به تخصص و تجربه وکلای دادگستری حوزه فضای مجازی وینداد اعتماد کامل داشته باشید.
