با گسترش ارتباطات و پیچیده شدن نظام‌های تجاری بین‌المللی، تاسیس شرکت چندملیتی در سراسر دنیا به امری متداول تبدیل شده است. شرکت‌های چندملیتی می‌توانند با قدرت تجاری و نفوذ اقتصادی بالای خود نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور خود و کشورهای تابع خود ایفا کنند.
به دلیل اهمیت و محبوبیت روزافزون این شرکت‌ها، در این مطلب از مجله حقوقی وینداد، به موضوع شرکت چندملیتی پرداخته‌ایم و برخی از نکات مرتبط با ورشکستگی این شرکت‌ها را نیز بررسی کرده‌ایم.
با ما همراه باشید.
به چه شرکتی، شرکت چندملیتی گفته می‌شود؟
عموما برای اشراف به تعاریف و مقررات هر نوع شرکت تجاری، بایستی به قانون تجارت ایران مراجعه کرد. اما قانون تجارت ایران در خصوص تعریف شرکت چندملیتی موضع خاصی ندارد و از این جهت نمی‌توان تعریف قانونی خاصی برای آن پیدا کر . به همین خاطر بایستی برای شناخت شرکت چندملیتی به تعاریف حقوق‌دانان حوزه شرکت‌ها رجوع کرد.
مطابق یک تعریف رایج، شرکت چندملیتی شرکتی است که در یک کشور ثبت می‌شود اما شرکت‌های فرعی (زیرمجموعه) مختلفی در نقاط دیگر جهان و با تابعیت‌های گوناگون زیر نظر شرکت مذکور (شرکت مادر) فعالیت می‌کنند.
نکته مهم این است که شرکت‌های فرعی‌ای که شرکت چندملیتی (شرکت مادر) آنها را در نقاط مختلف جهان ثبت می‌کند، اگر چه محل ثبت متفاوتی دارند و باید از مقررات کشور محل ثبت خود تبعیت کنند اما از نظر پیروی از تصمیمات و خط‌مشی‌ها، موضوعات مالی و…، تابع شرکت چندملیتی اصلی هستند.
فراموش نشود که شرکت چندملیتی، قالب خاصی از شرکت‌های تجاری، مانند شرکت سهامی عام، سهامی خاص، با مسئولیت محدود، تضامنی و… محسوب نمی‌شود و از این جهت نباید شرکت چندملیتی را با این دسته شرکت‌ها اشتباه گرفت.
در اصل شرکت چندملیتی می‌تواند در قالب شرکت‌های سهامی و یا در برخی موارد، انواع شرکت‌های دیگر، تشکیل شود و به فعالیت بپردازد.
آیا در ایران امکان ثبت شرکت چندملیتی وجود دارد؟
حال که دانستیم در قانون تجارت ایران شرکت چندملیتی تصریح نشده است، نیاز است امکان ثبت شرکت چندملیتی در ایران را بررسی کنیم.
در ماده ۳ قانون راجع به ثبت شرکت‌ها، قانون‌گذار به نوعی تاسیس و ثبت شرکت چندملیتی را به رسمیت شناخته است.
این ماده بیان می‌دارد:
از تاریخ اجرای این قانون، هر شرکت خارجی برای اینکه بتواند به وسیله شعبه یا نماینده به امور تجارتی یا صنعتی یا مالی در ایران مبادرت نماید باید در مملکت اصلی خود شرکت قانونی شناخته شده و در اداره ثبت اسناد تهران به ثبت رسیده باشد.
مطابق این ماده، فعالیت شرکت چندملیتی زمانی رسمیت می‌یابد که شرکت مذکور هم در کشور تابع خود به شکل قانونی و رسمی به ثبت رسیده باشد و هم در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رسیده باشد و اقدامات اساسی پس از ثبت انجام شده باشد.
برای ثبت شرکت چندملیتی نیز باید به سامانه اداره ثبت شرکت‌ها رجوع و مراحل ثبت شرکت را تکمیل کرد.
مقررات ورشکستگی شرکت چندملیتی چیست؟
منظور از ورشکستگی یک شرکت این است که آن شرکت نتواند بدهی‌های خود را به سهولت پرداخت کند و اصطلاحا در پرداخت دیون خود متوقف شود.
در مورد ورشکستگی و انحلال شرکت چندملیتی در قوانین ایران حکم به خصوصی وجود ندارد اما از آنجایی که شرکت چندملیتی هم ذیل چتر مقررات شرکت‌های تجاری قرار می‌گیرد، می‌توان مقررات ورشکستگی شرکت‌های تجاری در قانون تجارت را به شرکت‌های چندملیتی نیز تسری داد.
با این فرض، شرکت‌های چندملیتی هم باید فرآیند اعلام ورشکستگی و تصفیه را بگذرانند.
در ادامه دو حالت ورشکستگی شرکت چندملیتی و ورشکستگی شرکت‌های زیرمجموعه شرکت چندملیتی را بررسی می‌کنیم.
ورشکستگی شرکت‌های تابع شرکت چندملیتی چه اثری دارد؟
اصولا در دنیای حقوق شرکت‌های تجاری، هر شخصیت حقوقی، وجود مستقل و مجزا از دیگر شخصیت حقوقی دارد. برای بررسی رابطه شرکت چندملیتی با شرکت‌های تابع خود، می‌توان تا حدودی این موضوع را با رابطه یک شرکت با شعب خود مقایسه کرد.
به این معنا که ورشکستگی شرکت‌های وابسته به شرکت چندملیتی نمی‌تواند جز زیان مالی، اثر دیگری بر شرکت چندملیتی بگذارد. در واقع ورشکستگی یک یا چند شرکت زیرمجموعه شرکت چندملیتی، منجر به ورشکستگی شرکت چندملیتی نخواهد شد.
ورشکستگی شرکت شرکت چندملیتی چه اثراتی بر شرکت‌های تابع دارد؟
نکته مهم در خصوص ورشکستگی شرکت چندملیتی، بررسی اثر ورشکستگی مذکور بر شرکت‌های تابع شرکت چندملیتی است که نسبت به حالت قبلی، ابهامات بیشتری در بر دارد.
حالت دیگر ورشکستگی، زمانی است که شرکت چندملیتی ورشکسته شود. در این حالت اگر چه مانند مورد قبلی از نظر حقوقی نباید ورشکستگی شرکت چندملیتی اثری بر شرکت‌های تابع بگذارد، اما غالبا با ورشکستگی شرکت چندملیتی، به دلیل آنکه جریان مالی و تجاری از سمت این شرکت به شرکت‌های تابع قطع می‌شود، ممکن است شرکت‌های تابع، از عهده پرداخت بدهی‌های خود برنیایند و شرکت‌های تابع نیز به مرز ورشکستگی برسند.
در نتیجه هر چند به لحاظ نظری، ورشکستگی شرکت چندملیتی اثری بر شرکت‌های تابع ندارد اما در عمل می‌تواند به ورشکستگی این شرکت‌های تابع هم بیانجامد.
درباره شرکت چندملیتی و مقررات ورشکستگی آن ابهامی دارید؟
در این مطلب به ماهیت شرکت‌های چندملیتی و ارتباط آنها با شرکت‌های تابع خود پرداختیم و وضعیت ثبت یک شرکت چندملیتی در ایران را بررسی کردیم.
همچنین در قانون تجارت ایران، مقررات مرتبط با ورشکستگی شرکت چندملیتی را تا حدی جست‌وجو کردیم. در پایان باید اضافه کرد که شرکت چندملیتی در برخی موارد شباهت‌هایی به شرکت‌های هلدینگ دارد که از این جهت بررسی هر دوی این شرکت‌های تجاری فواید بیشتری به همراه خواهد داشت.
اگر برای رفع ابهامات و سوالات حقوقی خود در خصوص شرکت‌های چندملیتی نیاز به دریافت مشاوره تخصصی حقوقی دارید، می‌توانید به دانش و مهارت مشاوران حقوقی وینداد اعتماد کامل داشته باشید.
سلام، با تشکر از محتوا و مطالب خوب سایت «وینداد». در خصوص اینکه شرکت چندملیتی چیست؟، من یک محتوا هم تو سایت «بانک اقتصاد» مشاهده و خوندم که اون رو داود یوسفی نوشته بود. تو اون محتوا نیز به خوبی شرکا‌های چند ملیتی توضیح داده شده. به مخاطبین سایتتون پیشنهاد میشه که اون محتوا رو هم در کنار مطالب سایت شما مطالعه کنن.
سلام و درود
از اینکه مقاله براتون مفید واقع شده خیلی خوشحالیم و بابت پیشنهادتون از شما تشکر می‌کنیم.
موارد مربوط درشرکت های چندملیتی